آیا اندومتریوز یک بیماری خودایمنی است؟ درک ارتباط میان این دو

اندومتریوز به طور رسمی به‌عنوان یک بیماری خودایمنی شناخته نمی‌شود.
با این حال، کارشناسان معتقدند که ممکن است این بیماری در اثر اختلال عملکرد سیستم ایمنی ایجاد شود، حالتی که در بیماری‌های خودایمنی نیز رایج است.

در بیماری‌های خودایمنی، سیستم ایمنی به اشتباه به بافت‌های خودی حمله می‌کند. این حالت می‌تواند باعث بروز التهاب مزمن و تخریب بافت‌های سالم بدن شود. در اندومتریوز نیز، ممکن است پاسخ‌های غیرطبیعی سیستم ایمنی باعث شوند که بافت آندومتر مانند، خارج از رحم رشد کند و باقی بماند.

اندومتریوز همچنین می‌تواند باعث التهاب مزمن شود، که ممکن است احتمال بروز بیماری‌های خودایمنی را افزایش دهد.
التهاب مزمن می‌تواند موجب تحریک مداوم سیستم ایمنی و اختلال در تنظیم طبیعی آن شود، که در نهایت مسیر را برای توسعه بیماری‌های خودایمنی هموار می‌کند.

ارتباط میان اندومتریوز و بیماری‌های خودایمنی چگونه است؟

اندومتریوز با بیماری‌های خودایمنی در ارتباط است و داشتن هر یک از این دو، می‌تواند خطر ابتلا به دیگری را افزایش دهد.
این ارتباط احتمالاً به دلیل وجود یک زمینه التهابی مزمن مشترک میان این دو دسته از بیماری‌هاست که می‌تواند کل بدن را درگیر کند.

در واقع، هر دو بیماری اندومتریوز و اختلالات خودایمنی می‌توانند باعث بروز التهاب گسترده و مزمن در بدن شوند.
وجود التهاب مزمن ممکن است نشانه‌ای از عملکرد نامناسب سیستم ایمنی باشد، به‌ویژه اگر این التهاب بدون علت مشخص و به‌صورت سیستماتیک ادامه یابد.

در بیماری‌های خودایمنی، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌ها و بافت‌های خودی حمله کرده و آن‌ها را همچون عامل بیماری‌زا تلقی می‌کند.
این حمله اشتباهی منجر به آزادسازی مداوم سلول‌های ایمنی به نواحی مختلف بدن می‌شود و همین امر موجب افزایش التهاب موضعی یا گسترده می‌گردد.

در مورد اندومتریوز نیز، فعالیت سیستم ایمنی ممکن است در رشد بافت‌های شبه آندومتر در خارج از رحم نقش داشته باشد.
به‌نظر می‌رسد که سیستم ایمنی در شناسایی و حذف این بافت‌های نابجا ناکارآمد عمل می‌کند، و همین امر موجب بقای آن‌ها در مکان‌های غیرطبیعی می‌شود.

چه بیماری‌های خودایمنی با اندومتریوز در ارتباط هستند؟

برخی از بیماری‌های خودایمنی که ممکن است با اندومتریوز در ارتباط باشند عبارتند از:

• لوپوس سیستمیک (systemic lupus erythematosus)
• بیماری شوگرن (Sjögren disease)
• آرتریت روماتوئید (rheumatoid arthritis یا RA)
• مولتیپل اسکلروزیس (multiple sclerosis یا MS)
• بیماری سلیاک (celiac disease)
• اختلالات خودایمنی تیروئید
• بیماری آدیسون (Addison disease)
• هپاتیت خودایمنی (autoimmune hepatitis یا AIH)
• پسوریازیس (psoriasis)
• میاستنی گراویس (myasthenia gravis)

هر یک از این بیماری‌ها با عملکرد ناهنجار سیستم ایمنی همراه هستند که ممکن است الگوی مشابهی با اندومتریوز داشته باشند.
تکرار این همراهی‌ها در بیماران مختلف باعث شده که پژوهشگران در بررسی دقیق‌تر رابطه این بیماری‌ها با اندومتریوز جدی‌تر عمل کنند.

در حالی که از نظر فنی، بیماری التهاب روده (IBD) یک بیماری خودایمنی محسوب نمی‌شود، اما اندومتریوز با آن نیز ارتباط دارد.
IBD نیز با واکنش غیرطبیعی سیستم ایمنی مشخص می‌شود و معمولاً با التهاب مزمن در دستگاه گوارش همراه است.

همچنین ممکن است ارتباطی احتمالی بین اندومتریوز و عملکرد غده تیروئید وجود داشته باشد.
از آن‌جایی که اختلالات تیروئید نیز اغلب منشأ خودایمنی دارند، این پیوند می‌تواند نشان‌دهنده یک مسیر مشترک پاتوفیزیولوژیک باشد.

اندومتریوز چیست؟

اندومتریوز یک بیماری مزمن است که در آن بافت مشابه آندومتر (یعنی پوشش داخلی رحم) در مکان‌هایی خارج از رحم رشد می‌کند.
این بافت نابجا می‌تواند در نواحی مختلف بدن، از جمله تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ، سطح خارجی رحم، مثانه، روده‌ها و حتی در موارد نادر در سایر نواحی مانند ریه‌ها و دیافراگم نیز ظاهر شود.

در چرخه قاعدگی طبیعی، پوشش داخلی رحم (آندومتر) در پاسخ به تغییرات هورمونی رشد کرده، ضخیم می‌شود و سپس در صورت عدم بارداری، ریزش کرده و از بدن خارج می‌شود.
اما در اندومتریوز، این بافت نابجا نیز ممکن است به تغییرات هورمونی پاسخ دهد و رشد کرده و خونریزی کند، با این تفاوت که خون و بافت حاصل نمی‌توانند از بدن خارج شوند.

نتیجه این فرآیند، تجمع خون و بافت در محل‌های غیرطبیعی، بروز التهاب، درد، تشکیل بافت اسکار (فیبروز) و چسبندگی بین اندام‌ها است.
این پدیده‌ها می‌توانند منجر به درد مزمن لگنی، قاعدگی‌های دردناک، ناباروری، مشکلات گوارشی، و ناراحتی در هنگام رابطه جنسی شوند.

شدت اندومتریوز در افراد مختلف متفاوت است. در برخی، ممکن است خفیف و بدون علامت باشد، در حالی که در دیگران، می‌تواند ناتوان‌کننده و مزمن باشد.

علائم اندومتریوز

علائم اندومتریوز بسته به محل و شدت رشد بافت‌ها متفاوت هستند، اما شایع‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• درد لگن، به‌ویژه در زمان قاعدگی
• قاعدگی‌های بسیار دردناک (دیسمنوره)
• درد هنگام یا پس از رابطه جنسی (دیسپارونیا)
• درد در حین دفع ادرار یا مدفوع، به‌ویژه در زمان پریود
• خونریزی‌های شدید قاعدگی یا خونریزی میان‌دوره‌ای
• ناباروری
• خستگی مزمن، نفخ شکم، یبوست یا اسهال

شدت درد لزوماً نشان‌دهنده شدت بیماری نیست. برخی افراد با اندومتریوز خفیف درد شدیدی را تجربه می‌کنند، در حالی که برخی با موارد شدید ممکن است علائم بسیار کمی داشته باشند.

درمان اندومتریوز

در حال حاضر، هیچ درمان قطعی برای اندومتریوز وجود ندارد، اما گزینه‌های درمانی متنوعی برای مدیریت علائم در دسترس هستند. این روش‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:

درمان‌های دارویی:

1. داروهای ضد درد: مانند داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مثل ایبوپروفن یا ناپروکسن که برای کاهش درد و التهاب استفاده می‌شوند.
2. هورمون‌درمانی: چون اندومتریوز وابسته به هورمون استروژن است، کنترل یا سرکوب ترشح این هورمون می‌تواند علائم را کاهش دهد. گزینه‌های هورمونی شامل:
   • قرص‌های ضدبارداری ترکیبی
   • پروژستین‌ها
   • آگونیست‌ها و آنتاگونیست‌های GnRH
   • دستگاه داخل رحمی (IUD) حاوی لوونورژسترل

هورمون‌درمانی معمولاً رشد بافت‌های اندومتریوز را متوقف می‌کند، اما این درمان‌ها ناباروری را بهبود نمی‌دهند و با قطع آن‌ها ممکن است علائم برگردد.

درمان‌های جراحی:

• جراحی لاپاروسکوپی برای برداشتن یا سوزاندن بافت‌های اندومتریوز یکی از روش‌های مؤثر برای تسکین درد و بهبود باروری است.
• در موارد شدید، ممکن است جراحی‌های گسترده‌تری مانند هیسترکتومی (برداشتن رحم) توصیه شود، به‌ویژه اگر درمان‌های دیگر مؤثر نبوده باشند.

سایر روش‌های حمایتی:

• فیزیوتراپی تخصصی لگن برای کاهش تنش عضلات کف لگن
• رژیم غذایی ضدالتهابی و اصلاح سبک زندگی
• روان‌درمانی یا مشاوره برای مقابله با درد مزمن و افسردگی مرتبط با بیماری
• طب مکمل و جایگزین مانند طب سوزنی، یوگا، و مراقبه که ممکن است در کاهش استرس و بهبود کیفیت زندگی نقش داشته باشند

نتیجه‌گیری

اندومتریوز ممکن است از نظر فنی یک بیماری خودایمنی نباشد، اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهند اختلال عملکرد سیستم ایمنی در ایجاد یا تشدید این بیماری نقش دارد.
رابطه پیچیده بین اندومتریوز و بیماری‌های خودایمنی، نیاز به تحقیقات بیشتر دارد، اما در حال حاضر می‌دانیم که التهاب مزمن، نقص در پاسخ ایمنی و ارتباط با سایر بیماری‌های ایمنی ممکن است حلقه اتصال این دو گروه بیماری باشند.

درک این ارتباط می‌تواند در آینده منجر به درمان‌های مؤثرتر و هدفمندتر شود، به‌ویژه برای کسانی که همزمان با اندومتریوز و بیماری‌های خودایمنی دست و پنجه نرم می‌کنند.
اگر شما یا کسی که می‌شناسید با اندومتریوز یا بیماری‌های خودایمنی روبه‌رو هستید، مشورت با یک متخصص زنان، ایمنی‌شناسی یا روماتولوژیست می‌تواند راه‌گشا باشد.

منبع