افراد به دلایل مختلفی مانند وضعیت خواب، عفونت‌ها یا مشکلات سینوسی ممکن است هنگام خواب دچار ریزش آب دهان شوند. این موضوع معمولاً بی‌خطر است، اما در برخی موارد می‌تواند نشانه‌ای از وجود مشکل سلامتی باشد که باعث افزایش تولید بزاق یا تنفس دهانی می‌شود. درک این موضوع اهمیت بالایی دارد زیرا تشخیص صحیح علت می‌تواند به پیشگیری از عوارض بعدی کمک کند و سلامت کلی را ارتقا بخشد.
وضعیت خواب شما ممکن است مشکل باشد
در طول خواب، به ویژه در مرحله خواب REM، عضلات بدن به طور کامل شل می‌شوند و این باعث می‌شود که عضلات صورت و دهان نیز به حالت آرامش برسند. باز شدن دهان هنگام خواب معمول است و در صورتی که فرد به پهلو یا روی شکم بخوابد، احتمال نشت بزاق از گوشه‌های دهان افزایش می‌یابد، چرا که نیروی جاذبه و شل شدن عضلات باعث می‌شوند دهان باز بماند و بزاق به خارج راه پیدا کند1. بنابراین، تغییر وضعیت خواب به خوابیدن به پشت می‌تواند به کاهش این مشکل کمک کند و از نشت بزاق جلوگیری نماید، زیرا در این حالت دهان بهتر بسته می‌ماند و عضلات صورت کمتر شل می‌شوند.
گرفتگی بینی یا عفونت ممکن است دلیل ریزش آب دهان باشد
اگر به دلیل سرماخوردگی، آلرژی یا گرفتگی سینوس نتوانید از طریق بینی به راحتی نفس بکشید، به طور طبیعی شروع به تنفس از دهان خواهید کرد و این می‌تواند باعث ریزش آب دهان شود. گرفتگی بینی یکی از دلایل شایع این موضوع است و با استفاده از داروهای ضد احتقان، مرطوب نگه داشتن هوا یا کاهش آلرژن‌ها در محیط زندگی می‌توان به کاهش این علائم کمک کرد و در نتیجه ریزش بزاق را کنترل نمود. علاوه بر این، عفونت‌های حلق مانند فارنژیت که ناشی از عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی است، می‌تواند باعث درد هنگام بلع شده و منجر به تولید بزاق اضافی و ریزش آب دهان در خواب شود2.
مشکلات دهانی نیز می‌توانند موجب ریزش بزاق شوند
بیماری‌های دهان مانند پوسیدگی دندان، بیماری لثه یا زخم‌های دهانی می‌توانند محرکی برای تولید بیش از حد بزاق باشند. این واکنش طبیعی بدن در برابر تحریک یا عفونت در دهان است که هدف آن حفاظت از مخاط دهان و تسریع فرآیند بهبود است. علائمی مانند درد دهان، حساسیت دندان هنگام جویدن، تورم یا خونریزی لثه، بوی بد دهان، خشکی دهان و لق شدن دندان‌ها از نشانه‌های مشکلات دهانی هستند که می‌توانند باعث ریزش بزاق در خواب شوند4. در صورت مشاهده این علائم، مراجعه به دندان‌پزشک بسیار ضروری است تا علت دقیق تشخیص داده شده و درمان مناسب صورت گیرد.
خواب عمیق می‌تواند باعث ریزش آب دهان شود
در مرحله خواب عمیق، عضلات بدن از جمله عضلات صورت و دهان کاملاً شل می‌شوند که این موضوع می‌تواند باعث باز شدن دهان و کاهش توانایی خودکار بلعیدن بزاق شود. بدن به طور مداوم بزاق تولید می‌کند تا دهان و حلق را محافظت کند و وقتی که بلعیدن به خوبی انجام نشود، این بزاق جمع شده و از دهان نشت می‌کند5. بنابراین، ریزش آب دهان در خواب عمیق معمولاً طبیعی و بی‌خطر است، ولی اگر این حالت به صورت ناگهانی یا شدید رخ دهد، ممکن است نشانه‌ای از مشکل پزشکی باشد که نیاز به بررسی دارد.
انحراف تیغه بینی می‌تواند باعث تنفس دهانی و ریزش بزاق شود
انحراف تیغه بینی به وضعیتی گفته می‌شود که تیغه باریک میان دو سوراخ بینی به صورت غیرقرینه یا منحرف قرار گرفته باشد. این مشکل می‌تواند جریان هوای یکی از سوراخ‌های بینی را کاهش داده و باعث انسداد نسبی شود، که در نتیجه فرد مجبور به تنفس از دهان شده و احتمال خشکی دهان و ریزش بزاق افزایش می‌یابد. در چنین شرایطی، تولید بزاق برای جبران خشکی دهان افزایش می‌یابد که این امر به ریزش آب دهان هنگام خواب منجر می‌شود6. درمان این مشکل ممکن است شامل داروها یا جراحی سپتوپلاستی باشد که به اصلاح انحراف تیغه بینی کمک می‌کند و علائمی مانند ریزش بزاق و ناراحتی‌های تنفسی را کاهش می‌دهد.
دندان قروچه شبانه ممکن است دلیل دیگری برای ریزش بزاق باشد
دندان قروچه شبانه یا بروکسیسم یکی از عواملی است که می‌تواند با ریزش آب دهان همراه باشد7. همچنین، استفاده از دستگاه‌های دهانی مانند نایت گارد برای کنترل دندان قروچه ممکن است باعث افزایش تولید بزاق شود که یکی از عوارض جانبی رایج این وسایل است و می‌تواند در برخی افراد منجر به ریزش بزاق در طول خواب شود.
ریزش آب دهان در دوران بارداری شایع‌تر است
افزایش ترشح بزاق یا ptyalism gravidarum یکی از پدیده‌های شایع در اوایل بارداری است که می‌تواند باعث ریزش آب دهان هنگام خواب شود8. علاوه بر ریزش بزاق، علائم همراه دیگر این وضعیت شامل تورم غدد بزاقی، مشکلات خواب و ناراحتی‌های اجتماعی و روانی است که تاثیر منفی بر کیفیت زندگی زنان باردار می‌گذارد.
شرایط پزشکی دیگر را نیز باید در نظر گرفت
گاهی ریزش آب دهان شبانه با بیماری‌های زمینه‌ای مرتبط است که توانایی بلعیدن یا تنفس از طریق بینی را مختل می‌کنند. این بیماری‌ها می‌توانند منجر به افزایش تولید بزاق (سالیوره) یا کاهش کنترل عضلات دهان و گلو شوند که در نتیجه ریزش آب دهان بیشتر می‌شود. برخی از این شرایط پزشکی عبارتند از:
- آپنه خواب که باعث توقف تنفس مکرر در خواب و افزایش تنفس دهانی و بزاق می‌شود10
- ریفلاکس معده (GERD) که تحریک حلق و دشواری در بلع را به همراه دارد11
- سکته مغزی که عضلات کنترل‌کننده بلع را ضعیف می‌کند
- بیماری پارکینسون که با کاهش رفلکس‌های بلع همراه است
- فلج مغزی که کنترل عضلات دهان و بلع را مختل می‌کند
- بیماری هانتینگتون که حرکات و هماهنگی عضلات را تحت تأثیر قرار می‌دهد
- اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS) که اعصاب و عضلات مرتبط با بلع را ضعیف می‌کند
- فلج بل که باعث ضعف یا فلج عضلات یک طرف صورت می‌شود
- آسیب مغزی که کنترل عضلات صورت را مختل می‌کند
- کمبود ویتامین B12 که می‌تواند مشکلات عصبی مرتبط با بلع و کنترل بزاق ایجاد کند12
تشخیص به موقع این بیماری‌ها توسط پزشک می‌تواند به درمان مؤثر و کاهش ریزش آب دهان کمک کند.
برخی داروها ممکن است باعث ریزش بزاق شوند
مصرف بعضی داروها مانند آرام‌بخش‌ها، داروهای ضد روان‌پریشی، برخی آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای درمان آلزایمر و برخی داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی ممکن است عوارض جانبی ریزش بزاق داشته باشند9. در صورت مواجهه با این مشکل، قطع ناگهانی دارو توصیه نمی‌شود و بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا در صورت نیاز جایگزین یا تنظیم دوز دارو انجام شود.
ریزش آب دهان با افزایش سن بیشتر می‌شود
با بالا رفتن سن، عضلات صورت و گلو ضعیف‌تر می‌شوند و کنترل بلع کمتر می‌شود، که این امر باعث جمع شدن بزاق و نشت آن از دهان در خواب می‌شود13. همچنین، سالمندان بیشتر دچار بیماری‌هایی مانند پارکینسون یا سکته مغزی هستند و معمولاً داروهای متعددی مصرف می‌کنند که همگی می‌توانند باعث افزایش ریزش بزاق شوند.
چگونه ریزش آب دهان هنگام خواب را کاهش دهیم؟
برای کاهش ریزش آب دهان هنگام خواب می‌توان راهکارهای زیر را به کار برد14:
- تغییر وضعیت خواب به خوابیدن به پشت یا استفاده از بالشی که سر را بالا نگه می‌دارد، تا از تجمع بزاق جلوگیری شود
- درمان بیماری‌های زمینه‌ای مانند ریفلاکس، آپنه خواب یا عفونت‌های سینوسی که باعث ریزش بزاق می‌شوند
- بررسی داروهای مصرفی برای شناسایی و اصلاح داروهایی که ممکن است باعث افزایش بزاق شوند
- انجام تمرینات گفتار درمانی برای تقویت عضلات دهان و گلو جهت بهبود بلع و کنترل بزاق
- استفاده از تزریق بوتاکس برای کاهش تولید بزاق با شل کردن موقت غدد بزاقی، به ویژه در مواردی که ریزش بزاق ناشی از مشکلات عصبی است
در موارد شدید، پزشک ممکن است جراحی برای برداشتن یا تغییر غدد بزاقی توصیه کند که معمولاً تنها برای ریزش بزاق روزانه و مقاوم به درمان‌های دیگر کاربرد دارد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
ریزش بزاق در خواب اغلب بی‌ضرر است، اما اگر شاهد موارد زیر بودید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید:
- افزایش ناگهانی یا شدید ریزش بزاق
- مشکلات تنفسی یا بلع
- صدای خروپف بلند، خفگی یا نفس نفس زدن در خواب
- خواب آلودگی یا خستگی شدید در طول روز
- علائم عفونت مانند درد یا تورم دهان
- ریزش بزاق مرتبط با داروی جدید یا بیماری تازه تشخیص داده شده
ارزیابی پزشکی به شناسایی علت اصلی و دریافت درمان مناسب کمک می‌کند.
نکات کلیدی
ریزش آب دهان هنگام خواب امری شایع است و اغلب با وضعیت خواب، گرفتگی بینی، عفونت‌ها یا بیماری‌های پزشکی مرتبط است.
مدیریت مشکلات زمینه‌ای و تغییر عادات خواب می‌تواند به کاهش این مشکل کمک کند و در صورت بروز ناگهانی، شدید یا همراه با مشکلات تنفسی و بلع، باید حتماً به پزشک مراجعه شود.
[su_accordion][su_spoiler title=”منابع علمی”]
-
- Oral Surgery Pasadena. What’s with the soggy pillow you wake up to every day?.
- Johns Hopkins Medicine. Pharyngitis and tonsillitis.
- Children’s Hospital of Philadelphia. Epiglottitis.
- Iowa Health Care. Signs of dental health.
- Dodds M, Roland S, Edgar M, Thornhill M. Saliva: A review of its role in maintaining oral health and preventing dental disease. BDJ Team. 2015;2:15123.
- Southern California Sinus Institutes. Deviated septum symptoms you shouldn’t ignore.
- Guo H, Wang T, Li X, Ma Q, Niu X, Qiu J. What sleep behaviors are associated with bruxism in children? A systematic review and meta-analysis. Sleep Breath. 2017;21(4):1013-1023. doi:10.1007/s11325-017-1496-3
- Bronshtein M, Gover A, Beloosesky R, et al. Characteristics and outcomes of ptyalism gravidarum. Isr Med Assoc J. 2018;20(9):573-575.
- Miranda-Rius J, Brunet-Llobet L, Lahor-Soler E, Farré M. Salivary secretory disorders, inducing drugs, and clinical management. Int J Med Sci. 2015;12(10):811-824. doi:10.7150/ijms.12912
- MedlinePlus. Sleep apnea.
- Chhabra P, Ingole N. Gastroesophageal reflux disease (GERD): Highlighting diagnosis, treatment, and lifestyle changes. Cureus. 2022;14(8):e28563. doi:10.7759/cureus.2856
- Busaleh F, Alasmakh OA, Almohammedsaleh F, Almutairi MF, Al Najjar JS, Alabdulatif A. Microcytic anemia hiding vitamin B12 deficiency anemia. Cureus. 2021;13(12):e20741. doi:10.7759/cureus.20741
- Assisting Hands Home Care. What causes seniors to drool?.
- Sleep Foundation. Why do I drool in my sleep?.
[/su_spoiler][/su_accordion]