زمان رسیدن شما به یائسگی تا حدی به ژن‌های شما وابسته است. همچنین عوامل سبک زندگی مانند وزن بدن، سابقه بارداری و سایر ویژگی‌ها می‌توانند باعث زودتر یا دیرتر رسیدن به یائسگی شوند.
از نظر علمی، یائسگی فرآیندی بیولوژیکی طبیعی است که در آن فعالیت تخمدان‌ها کاهش یافته و چرخه قاعدگی برای همیشه متوقف می‌شود، و این فرایند تحت تأثیر ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و هورمونی قرار دارد.
زمانی که یک سال کامل بدون پریود می‌گذرانید، یعنی وارد مرحله یائسگی شده‌اید. به‌طور میانگین، این اتفاق در سن ۵۲ سالگی رخ می‌دهدمنبع معتبر، اما ممکن است بین ۴۵ تا ۵۸ سالگی اتفاق بیفتد.
در برخی افراد، یائسگی زودتر از ۴۵ سال (یائسگی زودرس) یا دیرتر از ۵۸ سال (یائسگی دیررس) اتفاق می‌افتد، که این تنوع نشان‌دهنده نقش ترکیبی ژنتیک و محیط است.
تأثیر ژنتیک
شما می‌توانید از مادر بیولوژیکی خود بپرسید که در چه سنی وارد یائسگی شده تا درک بهتری از زمان احتمالی ورود خود به این مرحله داشته باشید. البته پاسخ او به‌طور دقیق پیش‌بینی نمی‌کند که شما چه زمانی یائسه می‌شوید، اما می‌تواند تخمینی نزدیک ارائه دهد.
زیرا ژن‌هایی که از والدین به ارث می‌رسند، به‌ویژه در مورد عملکرد تخمدان و مدت زمان باروری، نقش مهمی ایفا می‌کنند و الگوهای یائسگی می‌توانند از نسلی به نسل دیگر منتقل شوند.
همچنین به خاطر داشته باشید که یائسگی یک بازه سنی دارد و بهتر است علائم پیش‌یائسگی (پری‌یائسگی) مانند پریودهای نامنظم، گرگرفتگی یا خشکی واژن را پیگیری کنید. این علائم معمولاً ۲ تا ۸ سال قبل از یائسگی آغاز می‌شوند و به‌طور میانگین حدود ۴ سال ادامه دارند.
این علائم نشان‌دهنده کاهش تدریجی سطح استروژن و اختلال در تخمک‌گذاری هستند که مرحله گذار به یائسگی را تعریف می‌کنند و بررسی آن‌ها به تشخیص دقیق‌تر کمک می‌کند.
اگر مادر بیولوژیکی ندارید، تشخیص سن احتمالی یائسگی دشوارتر — ولی نه غیرممکن — خواهد بود، به‌ویژه با پیشرفت مطالعاتی که نقش ژن‌های خاص در یائسگی را بررسی می‌کنند. محققان با تحلیل ژنتیکی زنان در سنین مختلف، تلاش می‌کنند تا الگوهای وراثتی مرتبط با یائسگی را شناسایی کنند.
در چنین مواردی می‌توان از ابزارهای پزشکی و ژنتیکی بهره برد تا از طریق بررسی ژن‌ها، اطلاعات مفیدی درباره زمان احتمالی پایان باروری به دست آورد، حتی در نبود سابقه خانوادگی مشخص.
تحقیقات کنونی
محققان در مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۱ دریافتند که دو ژن خاص ممکن است در طول عمر باروری نقش داشته باشندمنبع معتبر. هنگامی که نحوه عملکرد ژن‌های CHEK1 و CHEK2 را در موش‌ها تغییر دادند، نسل بعدی آن‌ها نیز این تغییرات را در بازه باروری خود نشان دادند.
این یافته‌ها به ما نشان می‌دهند که ژن‌ها نه‌تنها روی عملکرد تخمدان تأثیر می‌گذارند، بلکه می‌توانند از طریق نسل‌ها منتقل شده و بر زمان پایان باروری نسل‌های بعدی اثر بگذارند.
ترجمه این داده‌ها به انسان حاکی از آن است که زنانی که سطح پایین‌تری از CHEK2 دارند، ممکن است بیش از ۳ سال دیرتر از زنانی که سطح طبیعی این ژن را دارند وارد یائسگی شوند. این تفاوت نشان‌دهنده نقش کلیدی تنظیم ژن در کنترل زمان پایان باروری است.
چنین اختلافاتی در عملکرد ژن می‌تواند منجر به برنامه‌ریزی بهتر برای بارداری یا درمان‌های هورمونی شود، به‌ویژه برای زنانی که نگران یائسگی زودرس هستند.
مطالعه دیگری نشان می‌دهد که ممکن است ژن‌های بسیار خاص‌تری نیز وجود داشته باشند که با یائسگی زودرس مرتبط هستند، اگرچه مکانیسم دقیق تأثیر آن‌ها بر زمان این گذار هنوز مشخص نشده است.
درک بهتر از این ژن‌ها می‌تواند به توسعه تست‌های ژنتیکی کمک کند که قابلیت پیش‌بینی دقیق‌تری از زمان پایان باروری در اختیار پزشکان و زنان قرار می‌دهد.
در آینده، احتمال دارد تست‌های ژنتیکی بتوانند به زنانی که در آستانه یائسگی هستند کمک کنند تا محدوده باروری خود را بهتر بشناسند. این ابزارها می‌توانند اطلاعاتی مهم درباره زمان‌بندی درمان‌های ناباروری یا تصمیم‌گیری‌های خانوادگی ارائه دهند.
این پیشرفت می‌تواند گامی مؤثر در پزشکی شخصی‌سازی‌شده باشد که براساس ژنوم فردی، برنامه‌های بهداشتی و باروری طراحی می‌شود.
اگرچه ژن‌ها به‌عنوان نشانگر قوی برای زمان ورود به یائسگی در نظر گرفته می‌شوند، اما تنها عامل مؤثر نیستند. سبک زندگی نیز نقشی مهم در تعیین زمان یائسگی ایفا می‌کند.
عوامل محیطی، رفتاری و تغذیه‌ای می‌توانند سرعت یا کندی تغییرات هورمونی را تسریع یا کند کرده و بر عملکرد تخمدان‌ها اثر بگذارند.
تأثیر سبک زندگی
برخی عوامل سبک زندگی با ورود زودهنگام به یائسگی مرتبط هستند:
- سیگار کشیدن: سیگار به‌ویژه در صورت مصرف مکرر، عملکرد تخمدان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اگر نیاز به ترک دارید، با پزشک درباره گزینه‌های کمک به ترک سیگار مشورت کنید.
- کم‌وزنی: تحقیقات نشان داده‌اند زنانی که کم‌وزن هستند، بیش از دو برابر زنانی که اضافه وزن دارند در معرض خطر یائسگی زودرس قرار دارندمنبع معتبر.
- درمان سرطان: اگر به سرطان‌های دستگاه تناسلی مبتلا بوده‌اید یا تحت شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی لگن قرار گرفته‌اید، ممکن است عملکرد تخمدان کاهش یابد و منجر به یائسگی زودرس شود.
- عمل جراحی: جراحی برای برداشت تخمدان‌ها (اووفورکتومی) یا رحم (هیسترکتومی) می‌تواند منجر به یائسگی جراحی شود، زیرا تولید استروژن در بدن متوقف می‌شودمنبع معتبر.
- نداشتن سابقه زایمان: هرگز باردار نشدن می‌تواند با یائسگی زودرس مرتبط باشد.
برخی دیگر از عوامل سبک زندگی با یائسگی دیرتر مرتبط هستند:
- داشتن چاقی: در مقایسه با زنانی که کم‌وزن هستند، زنانی که چاقی دارند ممکن است ۵۰٪ بیشتر احتمال تجربه یائسگی دیرتر را داشته باشندمنبع معتبر.
- مصرف قرص‌های ضدبارداری: استفاده از قرص‌های ضدبارداری با سن دیرتر یائسگی مرتبط است، احتمالاً به دلیل اثر آن‌ها بر هورمون‌ها.
- داشتن حداقل یک فرزند: اگر حداقل یک بار زایمان کرده‌اید، احتمالاً دیرتر از زنانی که هرگز زایمان نکرده‌اند وارد یائسگی خواهید شد. همچنین داشتن حداقل سه فرزند با یائسگی دیرتر ارتباط دارد.
- شیردهی: زنانی که حداقل ۲۵ ماه به کودک خود شیر داده‌اند، ممکن است نسبت به افرادی که شیردهی نکرده‌اند، یائسگی را دیرتر تجربه کنند.
این عوامل تنها با یائسگی زودرس یا دیرتر مرتبط هستند و به‌طور قطعی قادر به تغییر زمان ورود به یائسگی نیستند. یعنی تأثیر آن‌ها مشاهده‌شده اما اثبات علمی قطعی نیاز به مطالعات بیشتری دارد.
بسیاری از این ارتباطات هنوز از نظر علمی به‌طور کامل درک نشده‌اند و مطالعات انسانی بیشتری با کیفیت بالا برای اثبات رابطه علی لازم است.
ما آگاهیم که همه افراد فرزندی نخواهند داشت یا شیردهی نمی‌کنند، بنابراین در چنین افرادی، زمان یائسگی تحت تأثیر این انتخاب‌ها قرار نخواهد گرفت. بنابراین باید به شرایط فردی هر زن در تحلیل داده‌های یائسگی توجه شود.
علم پزشکی باید در نظر بگیرد که تنوع سبک زندگی و ترجیحات فردی می‌تواند موجب تفاوت‌هایی در روند فیزیولوژیک یائسگی شود.
با یک متخصص یائسگی صحبت کنید
اگر در آستانه یائسگی هستید یا در طول این فرآیند نگرانی، سوال یا علائمی دارید، با یک متخصص سلامت مشورت کنید. ارتباط با متخصص به درک بهتر از وضعیت هورمونی و انتخاب راهکارهای درمانی کمک می‌کند.
همچنین می‌توانید در دوره پیش‌یائسگی، دوره‌های قاعدگی خود را پیگیری کرده و دیگر علائمی که تجربه می‌کنید را به پزشک گزارش دهید تا روند تشخیص دقیق‌تر صورت گیرد.
پزشک ممکن است درمان‌هایی برای علائم شما مانند درمان‌های هورمونی یا غیرهورمونی، داروهای گیاهی یا توصیه‌های سبک زندگی پیشنهاد کند. این گزینه‌ها باید بر اساس نیازهای فردی و سابقه پزشکی انتخاب شوند.
یافتن یک پزشک تأییدشده از سوی انجمن یائسگی می‌تواند به شما کمک کند تا پاسخ دقیق به سوالاتتان دریافت کرده و برای کنترل علائم راهکار مناسب بیابید.
نتیجه‌گیری
اگرچه معمولاً یائسگی بین سنین ۴۵ تا ۵۸ سال اتفاق می‌افتد، اما همه افراد این مرحله را در همین بازه زمانی تجربه نمی‌کنند، زیرا ترکیبی از ژنتیک و سبک زندگی بر آن تأثیر می‌گذارد.
پیشنهاد می‌شود برای درک بهتر زمان احتمالی یائسگی خود، در صورت امکان از مادر بیولوژیکی خود درباره سن یائسگی‌اش سؤال کنید، چرا که ژن‌ها شاخص پیش‌بینی مهمی هستند.
با این حال، عواملی مانند داشتن یا نداشتن فرزند، سیگار کشیدن، چاقی یا کم‌وزنی و سایر عوامل سبک زندگی نیز می‌توانند بر زمان یائسگی اثرگذار باشند. این عوامل به‌طور کامل قابل کنترل نیستند، اما آگاهی از آن‌ها می‌تواند در برنامه‌ریزی بهتر نقش داشته باشد.
برای دریافت حمایت و راهنمایی بیشتر در مسیر یائسگی، با یک متخصص تأییدشده از سوی انجمن یائسگی تماس بگیرید. این متخصصان آموزش دیده‌اند تا به شما در مدیریت این مرحله طبیعی از زندگی کمک کنند.