🔬 دانشمندان ارتباطی میان سطح فعالیت بدنی در میانسالی و خطر ابتلا به بیماری آلزایمر یافته‌اند.
🔎 مطالعات گذشته فعالیت بدنی را با کاهش خطر بسیاری از مشکلات سلامت، از جمله بیماری آلزایمر و سایر انواع زوال عقل مرتبط دانسته‌اند.
💡 به بیان دیگر، شواهد علمی پیشین نشان داده‌اند که افرادی که فعالیت بدنی منظم‌تری دارند، کمتر در معرض ابتلا به بیماری‌هایی قرار می‌گیرند که با اختلال در عملکرد مغز و حافظه مرتبط هستند، از جمله آلزایمر.
🧠 مطالعه‌ای جدید نشان داده است که افزایش سطح فعالیت بدنی در دوران میانسالی با کاهش میزان پروتئین بتا-آمیلوئید — یکی از نشانگرهای زیستی آلزایمر — در مغز همراه است.
🧬 بتا-آمیلوئید پروتئینی است که تجمع غیرطبیعی آن در مغز، از جمله ویژگی‌های اصلی پاتولوژی بیماری آلزایمر محسوب می‌شود و نقش مهمی در تخریب سلول‌های عصبی دارد.
👨⚕️ پژوهشگران همچنین دریافته‌اند که غیرفعال بودن در این دوران با آتروفی (تحلیل رفتگی) در نواحی مغزی مرتبط با بیماری آلزایمر مرتبط است.
📉 آتروفی مغزی نشانه‌ای از کاهش حجم بافت‌های مغزی است و می‌تواند عملکردهای شناختی مانند حافظه و تمرکز را تحت تأثیر قرار دهد.
🏃♂️ مشخص است که ورزش منظم بخشی مهم از یک سبک زندگی سالم به شمار می‌رود.
✅ منابع معتبر بسیاری بر نقش کلیدی فعالیت بدنی در بهبود سلامت کلی بدن و ذهن تأکید دارند.
مطالعات بیشتری هر روز ارتباط میان فعالیت بدنی و کاهش خطر بسیاری از مشکلات سلامت، از جمله دیابت نوع ۲، بیماری قلبی، افسردگی، پوکی استخوان، سندرم متابولیک و انواعی از زوال عقل مانند آلزایمر را تأیید می‌کنند.
📚 این یافته‌ها از اهمیت بالایی برخوردارند، زیرا نشان می‌دهند که تحرک جسمی نه تنها برای سلامت جسمی مفید است، بلکه ممکن است در پیشگیری از بیماری‌های مغزی نیز نقش داشته باشد.
اکنون، مطالعه‌ای جدید که به‌تازگی در مجله معتبر Alzheimer’s & Dementia، نشریه رسمی انجمن آلزایمر، منتشر شده است، دانش ما را درباره تأثیر فعالیت بدنی بر سلامت مغز گسترش می‌دهد.
📖 این مجله یکی از منابع علمی معتبر در حوزه تحقیقات آلزایمر است و انتشار مقاله در آن نشان‌دهنده اعتبار علمی بالای پژوهش انجام‌شده می‌باشد.
🔬 پژوهشگران دریافته‌اند که افزایش سطح فعالیت بدنی در میانسالی — یعنی در سنین ۴۵ تا ۶۵ سال — با غلظت کمتر پروتئین بتا-آمیلوئید — که به عنوان نشانگر زیستی آلزایمر شناخته می‌شود — در مغز همراه است.
🧠 این یافته‌ها نشان می‌دهند که دوره میانسالی ممکن است زمانی کلیدی برای مداخله و پیشگیری از بیماری آلزایمر باشد، حتی پیش از ظهور علائم بالینی.
چرا تمرکز بر میانسالی؟
🧪 در این مطالعه، پژوهشگران داده‌های سلامت ۳۳۷ شرکت‌کننده از گروه کوهورت طولی ALFA+ را تحلیل کردند. این گروه بخشی از مطالعه ALFA (سرنام Alzheimer’s and Families – آلزایمر و خانواده‌ها) است که در مرکز تحقیقات مغز بارسلوناβتا (BBRC) در اسپانیا انجام می‌شود.
🔬 داده‌های طولی به آن نوع از داده‌هایی اطلاق می‌شود که در یک بازه زمانی مشخص، به‌طور مداوم از افراد جمع‌آوری می‌شوند و برای بررسی تغییرات در طول زمان بسیار مفیدند.
👥 شرکت‌کنندگان در زمان ورود به این کوهورت بین ۴۵ تا ۶۵ سال سن داشتند.
⏳ این محدوده سنی از نظر علمی به‌عنوان میانسالی شناخته می‌شود؛ دوره‌ای که بسیاری از بیماری‌های مزمن شروع به شکل‌گیری خاموش می‌کنند، از جمله بیماری آلزایمر.
🗣️ دکتر ایدر آرنازا-اورکیخو (Eider Arenaza-Urquijo)، پژوهشگر ارشد و دانشیار مؤسسه جهانی سلامت بارسلونا (ISGlobal) و نویسنده اصلی این مطالعه، به Medical News Today گفت:
«میانسالی دوره‌ای بحرانی است که در آن، پاتولوژی‌های مرتبط با بیماری آلزایمر شروع به تجمع در مغز می‌کنند.»
🧠 پاتولوژی به مجموعه تغییرات ساختاری یا مولکولی در سلول‌ها و بافت‌ها گفته می‌شود که زمینه‌ساز یک بیماری هستند؛ در مورد آلزایمر، این شامل رسوب بتا-آمیلوئید و پروتئین تاو است.
🔎 وی ادامه داد:
«در دهه گذشته، تحقیقات نشان داده‌اند که تغییرات مرتبط با آلزایمر می‌توانند تا بیست سال پیش از بروز هرگونه علامت بالینی، به‌طور خاموش در مغز ایجاد شوند. این مسئله، یک فرصت حیاتی برای پیشگیری و مداخله زودهنگام فراهم می‌آورد.»
📉 علائم بالینی آلزایمر مانند فراموشی و اختلال در عملکردهای شناختی، تنها زمانی ظاهر می‌شوند که تخریب عصبی به حد نسبتاً زیادی رسیده باشد. اما پیش از آن، مغز ممکن است دچار تغییرات زیستی مهمی شده باشد که قابل تشخیص با تصویربرداری یا آزمایشات زیستی هستند.
🔁 دکتر آرنازا-اورکیخو اضافه کرد:
«علاوه بر این، بسیاری از عوامل خطر قابل‌تغییر (modifiable risk factors) در همین دوره از زندگی شروع به تأثیرگذاری می‌کنند.»
⚠️ منظور از عوامل خطر قابل‌تغییر، آن دسته از ریسک‌فاکتورهاست که با اصلاح سبک زندگی قابل کنترل یا کاهش هستند، مثل بی‌تحرکی، چاقی، فشار خون بالا، تغذیه نامناسب، مصرف دخانیات، و غیره.
📑 او در ادامه گفت:
«در واقع، جدیدترین گزارش کمیسیون لَنست درباره زوال عقل، میانسالی را به عنوان دوره‌ای کلیدی برای هدف‌گیری عوامل خطر — مانند بی‌تحرکی جسمی — معرفی می‌کند که در بروز زوال عقل در سال‌های بعدی زندگی نقش دارند.»
📘 کمیسیون لَنست، مجموعه‌ای معتبر از گزارش‌های تخصصی در حوزه سلامت جهانی است که با مشارکت گروهی از دانشمندان بین‌المللی تهیه می‌شود.
🔍 وی افزود:
«این یافته‌ها بر اهمیت تمرکز بر راهبردهای پیشگیرانه در دوره میانسالی برای ارتقای سلامت مغز در بلندمدت و کاهش خطر آلزایمر تأکید دارند.»
🧭 به‌طور خلاصه، دوره میانسالی یک بازه زمانی طلایی برای مداخله در سبک زندگی است تا از تخریب عصبی پیشگیری شود یا آن را به تأخیر انداخت.
ارتباط افزایش فعالیت با سطوح پایین‌تر بتا-آمیلوئید در مغز
📝 از شرکت‌کنندگان در این مطالعه خواسته شد که سطح فعالیت بدنی خود را از طریق پرسش‌نامه‌هایی در دو زمان ثبت کنند:
۱. در ابتدای مطالعه (خط پایه – baseline)
۲. در زمان مراجعه بعدی، حدود چهار سال بعد از شروع مطالعه
📊 همچنین پژوهشگران داده‌های به‌دست‌آمده از اسکن‌های مغزی را که پس از مراجعه پیگیری انجام شده بودند، تحلیل کردند تا ببینند آیا بین میزان فعالیت بدنی و وجود پاتولوژی‌های مرتبط با آلزایمر در مغز شرکت‌کنندگان، همبستگی وجود دارد یا نه.
🔍 در این نوع تحلیل، معمولاً از تصویربرداری‌هایی مانند PET اسکن استفاده می‌شود که می‌توانند رسوبات پروتئینی مانند بتا-آمیلوئید را در مغز آشکار کنند.
👥 شرکت‌کنندگان مطالعه بر اساس میزان پایبندی‌شان به سطوح فعالیت توصیه‌شده توسط سازمان جهانی بهداشت (WHO)، به پنج گروه مختلف طبقه‌بندی شدند:
- گروه ۱: به‌طور مداوم بی‌تحرک باقی ماندند (sedentary)
- گروه ۲: فعالیت داشتند، اما به اندازه کافی نبود که به معیارهای WHO برسد
- گروه ۳: به سطوح توصیه‌شده توسط WHO رسیدند و آن را حفظ کردند
- گروه ۴: در ابتدا فعال بودند (مطابق با توصیه WHO)، اما بعداً از آن فاصله گرفتند
- گروه ۵: در ابتدا به معیارهای WHO نمی‌رسیدند، اما بعداً سطح فعالیت خود را افزایش دادند و به آن رسیدند
📈 پس از تحلیل داده‌ها، پژوهشگران دریافتند که شرکت‌کنندگانی که فعالیت بدنی خود را افزایش داده و به سطح توصیه‌شده توسط WHO رسانده بودند، مقادیر کمتری از پروتئین بتا-آمیلوئید در مغز داشتند، نسبت به افرادی که بی‌تحرک باقی مانده بودند یا فعالیت بدنی خود را کاهش داده بودند.
🧠 بتا-آمیلوئید پروتئینی است که در مغز بیماران آلزایمری به‌صورت توده‌های غیرطبیعی تجمع می‌یابد و به‌عنوان یکی از نشانگرهای اولیه بیماری شناخته می‌شود.
💬 دکتر آرنازا-اورکیخو توضیح داد:
«تجمع پاتولوژیک بتا-آمیلوئید یکی از نخستین رویدادها در مسیر پیشرفت بیماری آلزایمر تلقی می‌شود. این تجمع، زنجیره‌ای از فرآیندهای نورودژنراتیو (تخریب عصبی) را آغاز می‌کند که در نهایت به افت شناختی و زوال عقل می‌انجامند.»
📌 و او تأکید کرد:
«یافته‌های ما نشان می‌دهد که اتخاذ یک سبک زندگی فعال‌تر در میانسالی — به‌ویژه برای افرادی که پیش‌تر بی‌تحرک بودند — ممکن است نقشی محافظتی ایفا کند، از طریق کند کردن یا حتی پیشگیری از تجمع این پاتولوژی شاخص بیماری آلزایمر.»
⚠️ این جمله بسیار مهم است، زیرا بر توان پیشگیرانه فعالیت بدنی در برابر مکانیسم‌های زیستی بیماری آلزایمر تأکید دارد، حتی پیش از ظهور علائم بالینی.
سبک زندگی غیر ساکن با ضخامت بیشتر قشر مغز مرتبط است
🔬 دکتر آرنازا-اورکیخو و تیم پژوهشی او همچنین کشف کردند که شرکت‌کنندگانی که فعالیت بدنی بیشتری داشتند، ضخامت قشر مغز بیشتری در نواحی مرتبط با بیماری آلزایمر نشان دادند.
🧠 ضخامت قشر مغز یک نشانگر از سلامت مغز است و به‌طور مستقیم با عملکردهای شناختی ارتباط دارد. کاهش ضخامت قشر مغز (یا آتریفی) معمولاً با آسیب‌های عصبی و از دست دادن کارکردهای مغزی همراه است.
📉 آتریفی به معنای کوچک شدن یا تحلیل رفتن بافت مغزی است که می‌تواند نشانه‌ای از تخریب عصبی و ابتلا به اختلالات شناختی از جمله آلزایمر باشد.
💬 دکتر آرنازا-اورکیخو توضیح داد:
«ضخامت قشر مغز (که به آن نازک شدن قشر مغز نیز گفته می‌شود) به‌عنوان یک نشانگر آتریفی و نورودژنراسیون (تخریب سلول‌های عصبی) شناخته می‌شود. نتایج ما نشان می‌دهند که شرکت‌کنندگانی که در طول دوره پیگیری چهار ساله هیچ فعالیت بدنی نداشتند، کاهش بیشتری در ضخامت قشر مغز نشان دادند.»
🧠 این نشان می‌دهد که عدم فعالیت بدنی نه‌تنها به لحاظ فیزیکی بر سلامت بدن تأثیر منفی می‌گذارد، بلکه به‌طور خاص می‌تواند منجر به تخریب ساختارهای مغزی مهم شود.
🔄 دکتر آرنازا-اورکیخو در ادامه افزود:
«از سوی دیگر، ممکن است که آسیب‌های عصبی موجود قبلاً مانع از توانایی این شرکت‌کنندگان برای انجام فعالیت بدنی شده باشد.»
⚠️ این نکته مهم است، زیرا این امکان وجود دارد که افرادی که مبتلا به بیماری‌های عصبی اولیه هستند (مثل آلزایمر در مراحل اولیه) ممکن است به دلیل مشکلات شناختی یا حرکتی نتوانند به‌طور منظم ورزش کنند.
🛠️ در حال حاضر، تیم پژوهشی دکتر آرنازا-اورکیخو در حال بررسی محیط‌های شهری در بارسلونا، اسپانیا و چندین شهر ایالات متحده هستند تا بررسی کنند آیا محله‌های مناسب پیاده‌روی می‌توانند به افزایش فعالیت بدنی در بزرگسالان مسن‌تر، از جمله افرادی که دچار اختلالات شناختی و زوال عقل هستند، کمک کنند یا خیر.
🌍 دکتر آرنازا-اورکیخو در این خصوص گفت:
«هدف ما این است که بفهمیم آیا طراحی شهری می‌تواند از سبک زندگی فعال حمایت کند و در نتیجه، سلامت مغز و شناختی را در زندگی بعدی بهبود بخشد — با گنجاندن محیط‌های شهری به‌عنوان یک عامل کلیدی در استراتژی‌های پیشگیری از آلزایمر و سلامت عمومی.»
🏙️ به این معنی که ایجاد محله‌های پیاده‌رو و قابل دسترسی برای افراد مسن می‌تواند به افزایش سطح فعالیت بدنی و بهبود سلامت مغزی آنان کمک کند.
چه نوع تمرینی برای کاهش خطر آلزایمر بهتر است؟
💬 دانيل اچ. دانشوار، دکترای پزشکی و دکترای فیزیک، رئیس بخش توانبخشی آسیب مغزی و معاون رئیس کارکنان پزشکی در بیمارستان اسپالدینگ در ماساچوست، در مورد این مطالعه اظهار داشت:
«ما شواهد قوی‌ای داریم که نشان می‌دهند فعالیت بدنی از سلامت قلبی-عروقی، متابولیک و مغزی حمایت می‌کند، و این مطالعه نیز ارتباط بین افزایش فعالیت بدنی در میانسالی و کاهش خطر آلزایمر را تقویت می‌کند.»
🔍 او ادامه داد:
«آنچه که به‌ویژه مهم است درک این نکته است که مداخلات سلامتی مانند ورزش ممکن است فقط به کاهش پاتولوژی‌های زیربنایی (پایه‌ای) کمک نکند، بلکه می‌تواند به‌طور قابل توجهی علائم بالینی را تأخیر انداخته یا حتی از ظهور آن‌ها جلوگیری کند.»
⚠️ این جمله مهم است، زیرا نشان می‌دهد که ورزش ممکن است نه‌تنها به کاهش تغییرات زیستی مرتبط با آلزایمر کمک کند، بلکه می‌تواند به تاخیر انداختن یا پیشگیری از ظهور علائم بالینی این بیماری نیز مؤثر باشد.
🔑 دکتر دانشوار افزود:
«این مطالعه بر نیاز به گنجاندن ورزش و رفتارهای مفید برای سلامت مغز به‌عنوان بخش مرکزی استراتژی‌های مراقبت پیشگیرانه در میانسالی تأکید می‌کند.»
💪 این نشان‌دهنده اهمیت ورزش به‌عنوان یک ابزار پیشگیرانه در برابر بیماری آلزایمر است که باید از میانسالی وارد برنامه‌های روزانه فرد شود.
تمرینات ورزشی مناسب برای کاهش خطر آلزایمر چیست؟
💬 برای خوانندگانی که می‌خواهند در میانسالی فعالیت بدنی خود را افزایش دهند تا به کاهش خطر ابتلا به آلزایمر کمک کنند، از دکتر دانشوار خواسته شد تا بهترین نوع تمرینات ورزشی برای این منظور را معرفی کند — آیا نوع خاصی از فعالیت‌ها بیشتر از بقیه مفید هستند؟
🔑 او پاسخ داد:
«بهترین نوع ورزش، ورزشی است که شما به‌طور مداوم آن را انجام می‌دهید.»
✅ این بدان معناست که مهم‌ترین عامل در انتخاب نوع ورزش، چیزی است که شما از انجام آن لذت می‌برید و به راحتی آن را در برنامه روزانه‌تان جای می‌دهید.
🏃♂️ 🏋️♀️ دکتر دانشوار در ادامه گفت:
«هم ورزش‌های هوازی (مثل پیاده‌روی سریع، دوچرخه‌سواری یا شنا) و هم تمرینات مقاومتی (مثل وزنه‌زدن یا استفاده از بندهای مقاومتی) برای سلامت مغز مفید نشان داده‌اند.»
💪 هر دو نوع ورزش، یعنی ورزش‌های هوازی که به بهبود سلامت قلبی-عروقی کمک می‌کنند و تمرینات مقاومتی که باعث حفظ توده عضلانی و عملکرد متابولیک می‌شوند، برای سلامت مغز مؤثر هستند.
💬 او افزود:
«ایده‌آل این است که ترکیبی از این دو نوع تمرین بهترین نتیجه را خواهد داد، زیرا ورزش هوازی از سلامت قلبی-عروقی حمایت می‌کند در حالی که تمرینات مقاومتی به حفظ توده عضلانی و عملکرد متابولیک کمک می‌کنند که هر دو بر سلامت مغز تأثیر می‌گذارند.»
⚖️ نکته: حتی مقادیر کمی از فعالیت بدنی منظم نیز می‌تواند تفاوتی بزرگ ایجاد کند. بنابراین هدف باید این باشد که در طول هفته بیشتر حرکت کنید، با شروع از فعالیت‌هایی که واقعی و لذت‌بخش هستند و می‌توانند به راحتی در زندگی روزمره گنجانده شوند.