دیابت در صورت عدم درمان به‌موقع و مناسب می‌تواند مرگبار باشد. این بیماری ممکن است منجر به عوارضی مانند کتواسیدوز دیابتی (DKA)، بیماری‌های قلبی، آسیب عصبی و سکته مغزی شود.12
در ایالات متحده، دیابت یکی از شایع‌ترین علل مرگ‌ومیر است و در سال 2021، منجر به 103,294 مورد مرگ شده است.3
چرا دیابت می‌تواند کشنده باشد؟
در صورتی که دیابت درمان نشود، می‌تواند باعث عوارض خطرناکی مانند کتواسیدوز، بیماری قلبی، مشکلات کلیوی، اختلالات روانی، آسیب‌های عصبی و سکته مغزی شود.12
علت اصلی این عوارض، بالا بودن کنترل‌نشده قند خون است که در صورت ادامه‌دار بودن، می‌تواند به مرگ منجر شود.1
Elva Etienne
1. کتواسیدوز دیابتی
کتواسیدوز دیابتی زمانی اتفاق می‌افتد که بدن نتواند از قند خون برای تولید انرژی استفاده کند. در حالت طبیعی، انسولین قند خون را به سلول‌ها منتقل می‌کند تا به‌عنوان انرژی ذخیره شود؛ اما در نبود انسولین، بدن از چربی برای تولید انرژی استفاده می‌کند که منجر به تولید مقادیر خطرناک کتون‌ها می‌شود.2
علائم هشداردهنده DKA شامل موارد زیر است:2
- درد شکمی
- کاهش هوشیاری
- مشکل در تنفس
- خشکی دهان و پوست
- تشنگی زیاد
- تکرر ادرار
- بوی میوه‌ای از دهان
- سردرد
- درد و خشکی عضلات
- حالت تهوع و استفراغ
DKA ممکن است به‌دلیل بیماری، عفونت، حذف دوز انسولین یا مصرف برخی داروها رخ دهد. در صورت عدم درمان فوری با انسولین داخل وریدی، ممکن است کشنده باشد؛ بنابراین باید به‌طور منظم قند خون بررسی شود.2
2. مشکلات قلبی و عروقی
افراد دیابتی دو برابر بیشتر از سایر افراد در معرض خطر مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی هستند. این افراد بیشتر دچار مشکلاتی مانند فشار خون بالا، کلسترول بالا و چاقی می‌شوند.4
این شرایط باعث آسیب یا سخت شدن رگ‌ها و قلب می‌شود که خطر بیماری قلبی را افزایش می‌دهد؛ همچنین ممکن است اعصابی که کنترل قلب را برعهده دارند آسیب ببینند.4
3. مشکلات کلیوی
قند خون بالا می‌تواند به مرور زمان به رگ‌های خونی در کلیه‌ها آسیب برساند. این موضوع می‌تواند منجر به بیماری مزمن کلیه (CKD) و نهایتاً نارسایی کلیه شود.5
از هر سه فرد دیابتی، یک نفر دچار CKD می‌شود. این بیماری در مراحل مختلف طبقه‌بندی می‌شود که مرحله نهایی آن نارسایی کلیه است و زمانی رخ می‌دهد که عملکرد کلیه به کمتر از ۱۵٪ حالت طبیعی برسد.6
4. افت قند خون
مصرف بیش‌ازحد انسولین می‌تواند باعث افت قند خون (هیپوگلیسمی) شود. این وضعیت می‌تواند موجب کمبود اکسیژن در مغز و نامنظمی در ضربان قلب شود که خطر حمله قلبی و سکته مغزی را افزایش می‌دهد.7
ممکن است فرد علائم افت قند خون را احساس نکند، حالتی که به آن بی‌اطلاعی از هیپوگلیسمی گفته می‌شود.8 علائم خفیف شامل موارد زیر است:9
- گیجی
- سرگیجه یا سبکی سر
- خستگی
- اضطراب، تحریک‌پذیری یا عصبی بودن
- سردرد
- تهوع
- لرزش
- تعریق
انجمن دیابت آمریکا (ADA) توصیه می‌کند که فرد هر ۱۵ دقیقه، ۱۵ گرم کربوهیدرات مصرف کند تا سطح قند خون به حداقل ۷۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر برسد. افرادی که دچار افت قند خون هستند، ممکن است نیاز به مصرف گلوکاگون داشته باشند که هورمونی برای افزایش قند خون است.9
5. اختلالات روانی
افراد مبتلا به دیابت بیشتر در معرض ابتلا به اضطراب و افسردگی هستند. این اختلالات روانی می‌توانند بر توانایی فرد در مراقبت از خود و مدیریت دیابت تأثیر منفی بگذارند.10
هورمون‌های استرس نیز می‌توانند سطح قند خون را افزایش دهند. اصطلاحی به‌نام «فشار روانی دیابت» وجود دارد که ناشی از الزام به پایش مداوم قند خون است.1110
هزینه‌های مراقبت‌های درمانی برای افراد دیابتی بیش از دو برابر افراد سالم است و این فشار مالی نیز می‌تواند بر سلامت روان تأثیر منفی بگذارد.1110
6. آسیب عصبی
قند خون بالا می‌تواند باعث نوروپاتی دیابتی یا آسیب عصبی شود که منجر به بی‌حسی یا درد می‌گردد. در صورت آسیب به عصب‌های پا، ممکن است فرد متوجه زخم یا بریدگی نشود.12
اگر زخمی درمان‌نشده باقی بماند، می‌تواند باعث عفونت، زخم مزمن و حتی قطع عضو شود؛ در صورت مشاهده هرگونه زخم یا عفونت غیرقابل درمان باید سریعاً به پزشک مراجعه کرد.12
علائم هشداردهنده شامل موارد زیر است:1213
- تاول
- تغییر رنگ یا دمای پوست
- بریدگی
- تغییرات در پوست و ناخن
- زخم
- تورم
مدیریت دیابت
کنترل قند خون بهترین راه برای کاهش خطر عوارض دیابت است. تمرکز بر «سه‌گانه دیابت» یا ABC به‌منظور مدیریت بیماری ضروری است:14
- A1C: این آزمایش میانگین قند خون سه ماه گذشته را اندازه‌گیری می‌کند و هدف آن کمتر از ۷٪ است.
- فشار خون: باید با پزشک درباره مقدار بهینه فشار خون مشورت کرد.
- کلسترول: کلسترول بد (LDL) بالا باعث تجمع چربی در شریان‌ها می‌شود که خطر حمله قلبی و سکته را افزایش می‌دهد؛ داروی استاتین ممکن است برای کنترل آن تجویز شود.
همچنین ترک سیگار اهمیت زیادی دارد؛ چون سیگار باعث باریک شدن رگ‌ها شده و در نتیجه قلب باید بیشتر کار کند.
آیا می‌توان خطر مرگ را کاهش داد؟
مدیریت دیابت و ایجاد تغییرات تدریجی در رژیم غذایی و سبک زندگی می‌تواند به کنترل قند خون کمک کند. شروع با هدف‌های کوچک و حرکت به‌سمت اهداف بزرگ‌تر از نظر روانی و فیزیولوژیکی مؤثرتر است.
درمان‌های پزشکی
اکثر افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ از پمپ انسولین یا تزریق دستی انسولین استفاده می‌کنند.15
در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲، در صورتی که اصلاح سبک زندگی و مصرف داروهای خوراکی مؤثر نباشد، تزریق انسولین ضرورت پیدا می‌کند.15
درمان‌های کمتر رایج دیابت عبارت‌اند از:
- لوزالمعده مصنوعی: دستگاهی برای تولید انسولین16
- پیوند سلول‌های جزیره‌ای (islet): انتقال سلول‌هایی که انسولین تولید می‌کنند به بدن فرد برای کمک به تولید طبیعی انسولین17
- جراحی کاهش وزن: در درمان چاقی مؤثر است و در صورت شکست سایر روش‌ها می‌تواند قند خون را کاهش دهد18
تغییرات غذایی و سبک زندگی
توصیه‌های مربوط به تغذیه و سبک زندگی شامل موارد زیر است:14
- مصرف رژیم غذایی متعادل شامل میوه، غلات، پروتئین کم‌چرب، لبنیات کم‌چرب یا بدون چربی و سبزیجات
- محدود کردن غذاهای حاوی قند افزوده، چربی اشباع و ترانس، و سدیم بالا
- انجام حداقل ۱۵۰ دقیقه فعالیت هوازی با شدت متوسط در هفته
- کنترل استرس با مدیتیشن، یوگا یا گذراندن وقت با خانواده و دوستان
- بررسی مکرر قند خون و تنظیم رژیم غذایی یا انسولین بر اساس آن19
مرور سریع
هم قند خون بالا و هم پایین می‌تواند منجر به عوارض شدید و حتی مرگ در افراد مبتلا به دیابت درمان‌نشده شود. کنترل قند خون و مدیریت عوامل خطر می‌تواند احتمال مرگ، بیماری قلبی، سکته و سایر بیماری‌ها را کاهش دهد.
سوالات پرتکرار
آیا دیابت می‌تواند باعث مرگ ناگهانی شود؟
مرگ ناگهانی در شبانه‌روز، ۱۰ برابر بیشتر در افراد دیابتی نسبت به افراد سالم رخ می‌دهد.20
عوارض قلبی مانند حمله قلبی و سکته شایع‌ترین عوامل مرگ در بیماران دیابتی هستند.21
مراحل پایانی دیابت شامل چه چیزهایی است؟
مراحل پایانی دیابت در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به عوارض شدیدی شود، از جمله بیماری‌های چشمی، حمله قلبی، سکته مغزی، عفونت‌ها، بیماری کلیوی، آسیب عصبی و ضعف سیستم ایمنی.22
علائم اورژانس دیابت چیست؟
نشانه‌های اورژانس دیابت شامل بالا یا پایین بودن شدید قند خون، تشنگی یا ادرار بیش از حد، بوی میوه‌ای از دهان، تهوع یا استفراغ است.23242
همچنین ممکن است تاری دید یا دو بینی، خشکی پوست، تحریک‌پذیری، تپش قلب، تعریق، مشکل در تمرکز و ضعف عمومی مشاهده شود.23