چگونه کم‌آبی خطر عفونت‌های ادراری را افزایش می‌دهد و چه کاری می‌توانید برای آن انجام دهید
عفونت ادراری (UTI) چیست؟
عفونت دستگاه ادراری (UTI) نوعی عفونت شایع است که در اثر ورود باکتری‌ها به دستگاه ادراری شما ایجاد می‌شود.
این نوع عفونت می‌تواند باعث درد یا سوزش هنگام ادرار، احساس تکرر ادرار، فشار در ناحیه لگن یا وجود خون در ادرار شود.
🔬 توضیح علمی: دستگاه ادراری شامل کلیه‌ها، حالب‌ها، مثانه و مجرای ادرار است. اغلب عفونت‌ها در مثانه و مجرای ادرار رخ می‌دهند. مهم‌ترین باکتری عامل آن، اشرشیا کولی (E. coli) است که معمولاً از ناحیه مقعد به سمت مجرای ادرار منتقل می‌شود.
آیا کم‌آبی بدن می‌تواند خطر UTI را افزایش دهد؟
نوشیدن ناکافی آب، یا همان کم‌آبی (دهیدراسیون)، ممکن است یکی از عوامل خطر برای ابتلا به عفونت ادراری باشد.
پزشکان سال‌هاست که نوشیدن مقدار زیادی آب را به‌عنوان راهی برای کاهش خطر UTI توصیه می‌کنند، و اکنون برخی پژوهش‌ها نیز در حال اثبات این فواید هستند.
چرا کم‌آبی بدن خطر ابتلا به UTI را افزایش می‌دهد؟
وقتی بدن شما دچار کم‌آبی می‌شود، ادرارتان غلیظ‌تر می‌گردد، و این غلظت بیشتر امکان رشد باکتری‌ها را در مجاری ادراری افزایش می‌دهد.
نوشیدن آب کافی می‌تواند ادرار را رقیق‌تر کرده و در نتیجه باکتری‌های مضر را پیش از اینکه بتوانند منجر به عفونت شوند، از بدن خارج کند.
💡 نکته علمی: ادرار رقیق‌شده جریان بهتری دارد و می‌تواند باکتری‌ها را به‌صورت مکانیکی از دیواره‌های دستگاه ادراری جدا کرده و بیرون براند. همچنین محیطی با اسمولاریته کمتر برای رشد باکتری‌ها فراهم می‌آورد.
البته تنها میزان آب مصرفی تعیین‌کننده نیست؛ عوامل دیگری که می‌توانند خطر UTI را افزایش دهند، شامل موارد زیر هستند:
- سابقه قبلی ابتلا به UTI
- فعالیت جنسی اخیر یا داشتن شریک جنسی جدید یا متعدد
- تغییرات هورمونی ناشی از یائسگی یا بارداری
- استفاده از اسپرم‌کش‌ها یا دیافراگم
- پاک‌کردن ناحیه تناسلی از عقب به جلو
- ناهنجاری‌های ساختاری در دستگاه ادراری
- بیماری‌هایی مانند دیابت یا سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)
- اقدامات پزشکی مانند معاینه لگنی، استفاده از سوند ادراری یا مصرف آنتی‌بیوتیک
- تخلیه ناکامل مثانه هنگام ادرار کردن
آیا نوشیدن آب می‌تواند از UTI پیشگیری کند؟
نوشیدن آب بیشتر می‌تواند با رقیق کردن و شست‌وشوی باکتری‌ها از مجاری ادراری، احتمال رشد آن‌ها را کاهش دهد.
پژوهش‌ها نشان داده‌اند زنانی که به‌مدت یک سال میزان مصرف آب خود را افزایش دادند، ۵۰٪ کمتر دچار UTI شدند.
💧 نکته مهم برای سالمندان: افزایش دریافت آب همچنین می‌تواند تعداد بستری‌های بیمارستانی ناشی از UTI را در سالمندانی که ممکن است فراموش کنند آب بنوشند—به‌ویژه در خانه‌های سالمندان—کاهش دهد.
چه مقدار آب باید نوشید؟
میزان نیاز به آب بسته به سن، جنس، سلامت کلی و میزان فعالیت بدنی فرد متفاوت است.
به‌طور متوسط، یک فرد بزرگسال باید حدود ۹ تا ۱۳ لیوان آب در روز بنوشد.
در دوران بارداری یا شیردهی ممکن است نیاز بدن به آب افزایش یابد.
👀 راه تشخیص ساده وضعیت آب بدن: به رنگ ادرار خود نگاه کنید.
ادرار تیره یا کهربایی نشان می‌دهد باید آب بیشتری بنوشید، در حالی‌که رنگ زرد روشن نشانه هیدراتاسیون مناسب است.
راهبردهای دیگر برای پیشگیری از UTI
علاوه بر نوشیدن بیشتر آب، اقدامات دیگری نیز وجود دارد که می‌توانید برای پیشگیری از عفونت ادراری انجام دهید.
اگر واژن دارید، رعایت اصول بهداشتی مانند پاک‌کردن از جلو به عقب و ادرار کردن پس از رابطه جنسی اهمیت زیادی دارد.
نکاتی برای استحمام و بهداشت که می‌توانند خطر UTI را کاهش دهند:
- به‌جای حمام در وان، دوش بگیرید
- از دوش واژینال، اسپری‌ها یا پودرهای معطر روی اندام تناسلی استفاده نکنید
- از صابون‌های مایع ملایم و بدون عطر استفاده کنید
- از دستمال نرم و تمیز از جنس کتان یا میکروفایبر استفاده کنید
- ابتدا ناحیه اطراف مجرای ادراری را تمیز کنید
- مصرف مکمل آب زغال‌اخته (کرن‌بری) را در نظر بگیرید
درمان و مدیریت UTI
اگر پزشک برای شما تشخیص عفونت ادراری بدهد، احتمالاً برایتان آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند.
بسیار مهم است که آنتی‌بیوتیک را دقیقاً مطابق با دستور پزشک مصرف کنید—حتی اگر زودتر از پایان دوره درمان احساس بهبودی کردید، باید دوره دارو را کامل کنید.
💊 دیگر اقدامات کمک‌کننده:
- افزایش مصرف آب: پژوهش‌ها نشان می‌دهند نوشیدن بیشتر آب در کنار داروهای تجویزشده می‌تواند به تسریع بهبودی کمک کند.
- مصرف مکمل‌ها: پزشک ممکن است مکمل‌های زغال‌اخته یا D-مانوز را توصیه کند، هرچند نتایج پژوهش‌ها درباره اثربخشی آن‌ها متفاوت است.
- استفاده از استروژن واژینال: اگر در سن یائسگی هستید، پزشک ممکن است کرم موضعی حاوی استروژن را برای پیشگیری از عفونت‌های بعدی تجویز کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
اگر علائم UTI دارید، مراجعه به پزشک اهمیت زیادی دارد.
دریافت مراقبت پزشکی می‌تواند باعث تسریع روند بهبودی شود و از گسترش عفونت به کلیه‌ها یا بخش‌های فوقانی دستگاه ادراری جلوگیری کند.
🚨 در برخی موارد، علائم نشان‌دهنده عفونت کلیه است که می‌تواند عارضه‌ای جدی ناشی از UTI درمان‌نشده باشد.
اگر هر یک از این علائم را دارید، فوراً باید درمان دریافت کنید:
- تب یا لرز
- درد در ناحیه پایین کمر یا پهلو
- تهوع یا استفراغ
جمع‌بندی
نوشیدن ناکافی آب می‌تواند خطر ابتلا به عفونت دستگاه ادراری را افزایش دهد، که یک عفونت باکتریایی شایع اما ناخوشایند است.
نوشیدن آب بیشتر می‌تواند علائم را بهبود داده و باکتری‌های عامل UTI را از بدن خارج کند.
اگر دچار علائم عفونت ادراری هستید، مراجعه به پزشک می‌تواند به بهبود علائم و کاهش خطر عوارض کمک کند.