نفخ شکم یا تجمع گاز در دستگاه گوارش ممکن است یکی از علائم بالقوه بیماری کبد چرب باشد. یک مطالعه که در سال ۲۰۱۷ انجام شد و به‌عنوان یک منبع معتبر شناخته می‌شود، ارتباطی میان گاز روده‌ای و استئاتوز کبدی (نام علمی کبد چرب) به همراه افزایش سطح آنزیم ALT در خون نشان داد. این آنزیم به‌عنوان شاخصی از عملکرد کبدی در آزمایش‌های خونی استفاده می‌شود و بالا بودن آن می‌تواند نشان‌دهنده التهاب یا آسیب سلول‌های کبدی باشد.
با این حال، باید توجه داشت که بیماری کبد چرب می‌تواند یک وضعیت خاموش و بی‌علامت باشد، به‌طوری‌که در بسیاری از موارد، فرد مبتلا هیچ نشانه‌ای احساس نمی‌کند یا نشانه‌ها بسیار خفیف هستند. این ویژگی خاموش بودن بیماری باعث می‌شود که تشخیص آن در مراحل اولیه دشوار باشد و اغلب در مراحل پیشرفته‌تر شناسایی گردد.
چگونه بیماری کبد چرب تشخیص داده می‌شود؟
پزشکان معمولاً این بیماری را زمانی تشخیص می‌دهند که به مراحل پیشرفته‌تری رسیده باشد، یعنی زمانی که احتمال بروز علائم آشکار بیشتر است. در این مراحل، فرد ممکن است با علائمی مواجه شود که او را وادار به پیگیری و انجام آزمایش‌های تشخیصی کند.
با پیشرفت بیماری و ورود به فازهایی مانند فیبروز کبدی (تجمع بافت همبند در کبد که عملکرد آن را مختل می‌کند)، احتمال ظاهر شدن علائم بالینی بیشتر می‌شود. این مرحله معمولاً پیش‌زمینه‌ای برای بروز نارسایی کبدی در آینده است و نیاز به درمان جدی‌تری دارد.
علائم بیماری کبد چرب چیست؟
در اغلب موارد، بیماری کبد چرب بدون علامت است و تنها در مراحل پیشرفته‌تر نظیر فیبروز یا سیروز کبدی علائم بالینی بروز می‌کنند. این موضوع یکی از دلایل شایع تشخیص دیرهنگام بیماری است، زیرا فرد ممکن است تا مدت‌ها هیچ نشانه آشکاری را تجربه نکند.
برخی از علائمی که در مراحل پیشرفته بیماری کبد چرب و فیبروز دیده می‌شوند، شامل موارد زیر هستند:
- درد مبهم یا مزمن در قسمت بالای سمت راست شکم (در ناحیه زیر دنده‌های راست)
- احساس خستگی مفرط یا بی‌دلیل
این درد شکمی معمولاً به‌دلیل افزایش حجم کبد و فشاری است که بر روی اندام‌های اطراف وارد می‌شود. خستگی نیز می‌تواند به‌علت تغییرات متابولیک و اختلال در عملکرد کبد در دفع سموم و تولید انرژی اتفاق بیفتد.
- کاهش وزن بدون دلیل مشخص
- ضعف عمومی بدن
کاهش وزن ناگهانی و بدون تغییر در رژیم غذایی یا فعالیت بدنی، می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری مزمن در بدن باشد. همچنین، ضعف بدنی ناشی از کاهش تولید پروتئین‌های ضروری در کبد است که نقش مهمی در حفظ توده عضلانی و تعادل انرژی دارند.
علائم شدیدتر در صورت پیشرفت به سیروز کبدی
اگر بیماری به مرحله سیروز برسد، که یکی از پیشرفته‌ترین و خطرناک‌ترین مراحل بیماری کبدی است، علائم شدیدتری ظاهر خواهند شد. در این حالت، ساختار طبیعی کبد به‌طور کامل مختل می‌شود و عملکرد آن به‌شدت کاهش می‌یابد.
علائم شدید سیروز کبدی عبارت‌اند از:
- زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها (یرقان)
- خارش مداوم پوست
- تورم در پاها، قوزک‌ها، کف پا یا شکم (آسیت)
زردی پوست و چشم‌ها به‌دلیل افزایش بیلی‌روبین در خون رخ می‌دهد، ماده‌ای که در حالت عادی باید توسط کبد تجزیه و دفع شود. خارش نیز معمولاً به‌دلیل رسوب صفرا در پوست ایجاد می‌شود، و آسیت به‌دلیل احتباس مایعات ناشی از عملکرد ضعیف کبد و فشار پورتال است.
چه بیماری‌های دیگری می‌توانند باعث نفخ شکم شوند؟
نفخ شکم یا تجمع گاز در روده‌ها معمولاً پدیده‌ای رایج و غیر جدی است و الزاماً نشان‌دهنده وجود بیماری مهمی نیست. این حالت بیشتر زمانی رخ می‌دهد که گاز در دستگاه گوارش تجمع پیدا می‌کند، که می‌تواند به دلایل مختلفی باشد.
برای مثال، اگر هنگام غذا خوردن مقدار زیادی هوا بلعیده شود، یا فرد غذا را سریع و بدون جویدن مناسب ببلعد، این موضوع می‌تواند موجب افزایش گاز در معده شود. همچنین، مصرف برخی غذاها مانند سبزیجات خانواده چلیپایی (مثل کلم بروکلی، گل‌کلم) یا برخی میوه‌ها نیز می‌توانند باعث افزایش گاز شوند.
علل دیگر و مهم‌تر نفخ شکم عبارت‌اند از:
- یبوست
- سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)
- بیماری‌های التهابی روده (IBD)
- بیماری سلیاک
- عدم تحمل لاکتوز
- کولیت اولسراتیو (کولیت زخمی)
- استفاده از ملین‌ها
یبوست باعث می‌شود گاز در روده‌ها حبس شود و در نتیجه نفخ بیشتری ایجاد گردد. سندرم روده تحریک‌پذیر و بیماری‌های التهابی روده نیز با تغییر در حرکت و حساسیت روده‌ها همراه هستند که باعث تولید گاز و درد شکمی می‌شوند.
بیماری سلیاک و عدم تحمل لاکتوز هر دو ناشی از عدم توانایی بدن در هضم برخی ترکیبات غذایی خاص هستند که نتیجه آن نفخ، گاز و ناراحتی گوارشی است. استفاده مکرر از ملین‌ها نیز می‌تواند تعادل طبیعی گوارش را به‌هم بزند و منجر به بروز گاز و نفخ شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر شما دچار نفخ مکرر یا غیرمعمول هستید، یا نگران احتمال ابتلا به بیماری کبد چرب می‌باشید، حتماً باید با پزشک یا یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی مشورت کنید. انجام آزمایش‌های مناسب و بررسی سابقه پزشکی می‌تواند به شناسایی دقیق علت علائم شما کمک کند.
تشخیص زودهنگام و مدیریت مناسب بیماری کبد چرب می‌تواند از پیشرفت آن به مراحل خطرناک‌تر مانند سیروز جلوگیری کند. همچنین، ارزیابی درست علائم گوارشی می‌تواند از درمان‌های بی‌مورد یا دیرهنگام پیشگیری کند و کیفیت زندگی فرد را بهبود بخشد.