خیر، هپاتیت C از طریق بزاق منتقل نمی‌شود.
هپاتیت C یک ویروس منتقله از راه خون است، به این معنا که انتقال آن تنها از طریق تماس با خون آلوده امکان‌پذیر است. این ویروس معمولاً زمانی منتقل می‌شود که فرد در معرض ابزارهای پزشکی مانند سرنگ‌ها و سوزن‌هایی قرار بگیرد که به‌درستی استریل نشده‌اند یا به‌طور مکرر بدون رعایت بهداشت استفاده شده‌اند.
یکی از رایج‌ترین راه‌های انتقال هپاتیت C، تزریق مواد مخدر با وسایل مشترک است، چرا که این وسایل به‌راحتی می‌توانند حاوی ذرات خونی فرد آلوده باشند و ویروس را وارد بدن فرد سالم کنند. همچنین انتقال از طریق فرآورده‌های خونی بررسی‌نشده یا تزریق خون آلوده از دیگر راه‌های شایع است.
هپاتیت C همچنین می‌تواند از راه‌های دیگر نیز منتقل شود:
- استفاده مشترک از وسایلی مانند تیغ اصلاح یا مسواک، چون این وسایل می‌توانند با خون فرد آلوده تماس پیدا کنند و ناقل ویروس شوند.
- انتقال ویروس از فرد باردار به جنین، که ممکن است در دوران بارداری یا حین زایمان اتفاق بیفتد.
برقراری رابطه جنسی محافظت‌نشده نیز می‌تواند منجر به انتقال ویروس شود، اگرچه این نوع انتقال بسیار نادر است. شایان ذکر است که خطر این نوع انتقال در صورت وجود زخم یا خونریزی در ناحیه تناسلی افزایش می‌یابد.
هپاتیت C از طریق هیچ‌یک از موارد زیر منتقل نمی‌شود:
- شیر مادر، که علی‌رغم تماس نزدیک با نوزاد، ویروس را منتقل نمی‌کند مگر در شرایط خاصی مانند ترک خوردگی نوک سینه و وجود خون.
- غذا یا آب، چون ویروس هپاتیت C در محیط گوارشی فعال نمی‌ماند و از طریق خوراکی منتقل نمی‌شود.
- در آغوش گرفتن یا بوسیدن، چرا که تماس پوستی و بزاقی به‌تنهایی برای انتقال ویروس کافی نیست.
- استفاده مشترک از غذا یا نوشیدنی با فرد مبتلا، زیرا ویروس در بزاق یا باقی‌مانده غذا وجود ندارد یا در حدی نیست که باعث انتقال شود.
علائم هپاتیت C چیست؟
ممکن است پس از ابتلا به هپاتیت C، هیچ‌گونه علامتی تجربه نکنید.
در واقع، بسیاری از افراد مبتلا هرگز دچار هیچ علامتی نمی‌شوند و تا سال‌ها از وجود این عفونت در بدن خود بی‌خبر می‌مانند. اگر علائمی ظاهر شوند، معمولاً بین دو هفته تا شش ماه پس از عفونت بروز می‌کنند و این علائم می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- تب، که یکی از واکنش‌های طبیعی سیستم ایمنی به حضور ویروس است.
- خستگی شدید، که اغلب ناشی از التهاب کبد و عملکرد ناکارآمد آن در دفع سموم بدن است.
- کاهش اشتها و حالت تهوع، که به‌دلیل تحت تأثیر قرار گرفتن فرآیندهای گوارشی توسط ویروس رخ می‌دهد.
- استفراغ و درد شکمی، که می‌توانند نتیجه التهاب بافت کبد و تأثیر آن بر اندام‌های اطراف باشند.
- ادرار تیره و مدفوع کم‌رنگ، نشانه‌هایی از اختلال در متابولیسم بیلی‌روبین هستند.
- درد مفاصل و زردی پوست یا چشم‌ها (یرقان)، که نشان‌دهنده بار ویروسی بالا و آسیب به سلول‌های کبدی است.
هپاتیت C با درمان مناسب قابل درمان است و افراد مبتلا معمولاً طول عمر طبیعی خواهند داشت.
با استفاده از داروهای ضدویروسی مستقیم (DAAs)، امکان پاک‌سازی کامل ویروس از بدن وجود دارد. به‌علاوه، پایش مداوم عملکرد کبد و پرهیز از عوامل آسیب‌زا مانند الکل به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک می‌کند.
چگونه می‌توان از هپاتیت C پیشگیری کرد؟
در حال حاضر واکسنی برای پیشگیری از هپاتیت C وجود ندارد، بنابراین اجتناب از تماس با خون دیگران اهمیت زیادی دارد.
اقدامات مؤثر برای پیشگیری از ابتلا به هپاتیت C شامل موارد زیر است:
- استفاده صحیح از تزریقات پزشکی، یعنی بهره‌گیری از سرنگ‌های استریل و عدم استفاده مجدد از وسایل پزشکی یک‌بارمصرف.
- مدیریت ایمن و دفع مناسب سوزن‌ها و زباله‌های پزشکی، که نقش مهمی در جلوگیری از انتقال ویروس در مراکز درمانی دارد.
- ارائه خدمات به مصرف‌کنندگان مواد تزریقی، از جمله برنامه‌های تبادل سوزن و مشاوره ترک اعتیاد که به کاهش رفتارهای پرخطر کمک می‌کنند.
- غربالگری خون‌های اهدایی برای تشخیص ویروس هپاتیت C و سایر ویروس‌ها، که تضمین‌کننده سلامت فرآورده‌های خونی در مراکز انتقال خون است.
- آموزش کادر درمانی درباره اصول کنترل عفونت، که به کاهش انتقال بیماری در محیط‌های درمانی کمک می‌کند.
- استفاده از روش‌های محافظتی در رابطه جنسی مانند کاندوم، به‌ویژه در روابط جنسی پرخطر یا چندپارتنری، که احتمال انتقال ویروس را کاهش می‌دهد.
از آنجایی که بسیاری از افراد بدون علامت هستند، انجام آزمایش‌های غربالگری ابزار مهمی برای تشخیص زودهنگام و پیشگیری از انتشار هپاتیت C است.
این آزمایش‌ها می‌توانند حضور پادتن‌های ضد ویروس یا خود RNA ویروس را شناسایی کنند و به مداخلات درمانی زودهنگام منجر شوند. هر فردی که در معرض خطر بالقوه قرار دارد، باید از پزشک خود درباره انجام این آزمایش‌ها مشورت بگیرد.
در صورت داشتن سوالات بیشتر درباره نحوه انتقال یا پیشگیری از هپاتیت C، حتماً با یک پزشک یا متخصص سلامت مشورت کنید.
پزشکان می‌توانند بر اساس سوابق فردی، شرایط محیطی و سبک زندگی، توصیه‌های اختصاصی و علمی‌تری ارائه دهند. به‌علاوه، آگاهی عمومی درباره نحوه انتقال این بیماری نقش مهمی در کاهش استیگما و حمایت از افراد مبتلا دارد.