ما با بررسی تحقیقات و مشورت با متخصصان سلامت تلاش کردیم تا بفهمیم آیا واقعاً کاری هست که بتوان برای تقویت سیستم ایمنی انجام داد یا نه.
تعریف سیستم ایمنی
سیستم ایمنی مجموعه‌ای از سلول‌ها، بافت‌ها و اندام‌هاست که به بدن در مبارزه با عفونت‌ها، بیماری‌ها و عوامل خارجی کمک می‌کند. این سیستم تلاش می‌کند عوامل مهاجم و بیگانه‌ای را که می‌توانند باعث بیماری شوند، شناسایی کرده و با آن‌ها مقابله کند.
در صورتی‌که سیستم ایمنی به‌درستی کار کند، قادر است عوامل بیماری‌زا یا سلول‌های خارجی را متوقف یا نابود کند. به همین دلیل، منطقی به نظر می‌رسد که بخواهیم عملکرد آن را در بالاترین سطح ممکن نگه داریم.
هرگونه اختلال در این سیستم می‌تواند منجر به افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های عفونی یا حتی بیماری‌های مزمن شود، بنابراین حفظ عملکرد صحیح آن اهمیت حیاتی دارد.
آیا می‌توان سیستم ایمنی را تقویت کرد یا این فقط یک شعار بازاری است؟
شاید شما هم تبلیغات مکمل‌هایی را دیده باشید که ادعا می‌کنند سیستم ایمنی را تقویت می‌کنند. وقتی درگیر سرماخوردگی یا آنفلوآنزا هستید یا می‌خواهید از آن پیشگیری کنید، ممکن است وسوسه شوید که این ادعاها را باور کرده و آن محصولات را تهیه کنید.
کریستین کینگزلی، پرستار پیشرفته و مدیر سلامت و تندرستی در مؤسسه ریه منچستر، کانکتیکات، می‌گوید: «مفهوم تقویت یا تقویت سیستم ایمنی مشکل‌ساز است، زیرا این‌گونه القا می‌کند که ایمنی بدن مانند یک عضله است که می‌توان با مکمل‌ها آن را تمرین داد و قوی کرد.»
در واقع، این نوع نگاه ساده‌انگارانه به سیستم ایمنی می‌تواند منجر به تصمیمات نادرست در مورد سلامت فرد شود، زیرا سیستم ایمنی ساختاری بسیار پیچیده و چندلایه دارد.
تحقیقات علمی درباره سلامت سیستم ایمنی
مطالعات نشان می‌دهند که باور به امکان تقویت سیستم ایمنی یکی از دلایل اصلی استفاده مردم از مکمل‌های تغذیه‌ای است. با این حال، بسیاری از ادعاهای بازاری ممکن است گمراه‌کننده باشند.
دکتر مگان مایر، مشاور ارتباطات علمی در کارولینای شمالی، توضیح می‌دهد: «سیستم ایمنی بسیار پیچیده و به‌دقت تنظیم‌شده است. بنابراین، بعید است که یک ماده غذایی یا مکمل خاص بتواند به شکل چشمگیری در تقویت سیستم ایمنی مؤثر باشد.»
او همچنین تأکید می‌کند که بیش‌فعالی سیستم ایمنی نباید هدف باشد، زیرا این امر می‌تواند منجر به بروز بیماری‌های خودایمنی یا التهاب‌های مزمن شود.
اجزای اصلی سیستم ایمنی
سیستم ایمنی بدن از بخش‌های مختلفی تشکیل شده که هر کدام نقش منحصربه‌فردی در دفاع از بدن ایفا می‌کنند. به گفته کلینیک کلیولند، اجزای اصلی سیستم ایمنی عبارتند از:
- گلبول‌های سفید
- گره‌های لنفاوی
- طحال
- لوزه‌ها و آدنوئیدها
- تیموس (غده تیموس)
- مغز استخوان
- پوست و غشاهای مخاطی
- معده و روده‌ها
در حالی‌که ما خواهان عملکرد خوب این سیستم هستیم، اما لزوماً نیازی به «تقویت» آن نیست. هیچ شواهد محکمی وجود ندارد که نشان دهد اقدامات خاصی یا مواد مغذی خاصی بتوانند سیستم ایمنی را واقعاً تقویت کنند.
کینگزلی می‌گوید ترجیح می‌دهد از اصطلاح «مراقبت از سیستم ایمنی» استفاده کند که بیشتر با آنچه امروزه درباره نقش تغذیه و سبک زندگی سالم در سلامت سیستم‌های بدن می‌دانیم، هماهنگ است.
توصیه‌های CDC و کلینیک کلیولند برای حفظ عملکرد سیستم ایمنی
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) و کلینیک کلیولند توصیه می‌کنند:
- رژیم غذایی متعادل داشته باشید که تمام مواد مغذی لازم را برای عملکرد بدن فراهم کند
- به‌طور منظم فعالیت بدنی داشته باشید
- وزن سالم خود را حفظ کنید
- خواب کافی داشته باشید (حداقل ۷ ساعت در شب برای بزرگسالان)
- از سیگار کشیدن خودداری کنید یا آن را ترک کنید
- مصرف الکل را محدود کنید یا کنار بگذارید
- راه‌هایی برای مقابله با استرس پیدا کنید
این توصیه‌ها پایه‌ای‌ترین راه‌ها برای حمایت از عملکرد سیستم ایمنی هستند. در واقع، آنچه به‌طور پیوسته و اصولی در سبک زندگی انجام می‌دهیم، مهم‌تر از مصرف یک مکمل خاص در زمان کوتاه است.
چگونه از سیستم ایمنی بدن حمایت کنیم؟
دکتر مایر می‌گوید: «برخی ریزمغذی‌ها و درشت‌مغذی‌ها می‌توانند از سلامت سیستم ایمنی حمایت کنند.» همچنین برخی عادات رفتاری مانند الگوهای خواب نیز در این میان نقش دارند.
زینک (روی)
روی یکی از مواد معدنی موجود در بدن است که به عملکرد سیستم ایمنی و متابولیسم کمک می‌کند. به گفته کلینیک مایو، اگر از طریق رژیم غذایی مقدار کافی روی دریافت کنید، معمولاً نیازی به مکمل نخواهید داشت.
با این حال، برخی تحقیقات قدیمی نشان می‌دهند که مکمل‌های زینک ممکن است در پیشگیری یا کاهش علائم بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی و ذات‌الریه مفید باشند.
مایر توصیه می‌کند در صورت بروز اولین علائم سرماخوردگی، از قرص مکیدنی زینک یا مکمل‌های آن استفاده کنید. البته مرکز ملی سلامت مکملی و جامع‌نگر هشدار می‌دهد که از مصرف زینک به‌صورت بینی‌دوزی (intranasal) خودداری شود، چرا که با از دست دادن حس بویایی مرتبط است.
ویتامین D
ویتامین D که بدن آن را از طریق غذا و تماس مستقیم با نور خورشید دریافت می‌کند، نیز در عملکرد سیستم ایمنی نقش دارد. در یک مطالعه، نقش مکمل‌های ویتامین D در کاهش میزان عفونت و مرگ‌ومیر ناشی از کووید-۱۹ در بین نظامیان آمریکایی بررسی شد.
محققان متوجه شدند که بین مصرف ویتامین D و کاهش شدت بیماری و گسترش کووید-۱۹ ارتباط وجود دارد. افرادی که پیش از دریافت مکمل سطح پایینی از ویتامین D داشتند، بیشتر از این مکمل‌ها بهره‌مند شدند.
از آن‌جا که کمبود ویتامین D در ایالات متحده شایع است، ارزش دارد با پزشک درباره نیاز به مصرف مکمل مشورت کنید.
اسیدهای چرب امگا-۳
اسیدهای چرب امگا-۳ که به چربی‌های سالم نیز معروف‌اند، در برخی گیاهان و ماهی‌های چرب یافت می‌شوند و برای عملکرد صحیح سلول‌های بدن ضروری‌اند. طبق اعلام کلینیک کلیولند، این چربی‌ها به سلامت سلول‌های سیستم ایمنی نیز کمک می‌کنند.
مایر می‌گوید اسیدهای چرب امگا-۳ ممکن است در حمایت از عملکرد سیستم ایمنی مفید باشند. همچنین یک مرور تحقیقاتی پیشنهاد می‌دهد که مکمل‌های امگا-۳ ممکن است خطر ابتلا به کووید-۱۹ را کاهش دهند و مدت زمان علائم را کوتاه کنند.
خواب
خواب — یا کمبود آن — نیز می‌تواند بر عملکرد سیستم ایمنی تأثیرگذار باشد. مایر می‌گوید کم‌خوابی باعث کاهش سلول‌های کلیدی سیستم ایمنی و افزایش التهاب می‌شود که خطر عفونت را بالا می‌برد.
تحقیقات نیز این موضوع را تأیید می‌کنند. اگر خواب کافی و باکیفیت ندارید، بهبود عادت‌های خواب می‌تواند به عملکرد بهتر سیستم ایمنی کمک کند.
جمع‌بندی
عادت‌های سالم، از جمله دریافت برخی مواد مغذی، می‌توانند به سیستم ایمنی در انجام وظایف خود کمک کنند.
مواد مغذی به‌طور خاص سیستم ایمنی را تقویت نمی‌کنند، بلکه از سلامت کلی بدن پشتیبانی می‌کنند.
مکمل‌ها زمانی بیشترین تأثیر را دارند که کمبود واقعی یک ویتامین در بدن وجود داشته باشد.
به بدن خود سوخت موردنیاز برای حفظ عملکرد ایمنی را با تأمین مواد مغذی لازم از طریق تغذیه برسانید.