نزدیک‌شدن تعطیلات تابستانی و تغییر در ساعات خواب کودکان
با نزدیک شدن تعطیلات تابستانی، برخی از والدین ممکن است اجازه دهند فرزندانشان تا دیروقت بیدار بمانند. این تصمیم در نگاه اول بی‌ضرر به نظر می‌رسد، اما ممکن است پیامدهای منفی داشته باشد که باید جدی گرفته شوند.
این تغییرات در الگوی خواب، اگر بیش از حد باشد، می‌تواند به اختلال در چرخه‌های خواب کودک منجر شود، به‌ویژه زمانی که باید دوباره به برنامه منظم مدرسه بازگردند. تنظیم مجدد این چرخه ممکن است هفته‌ها یا حتی ماه‌ها طول بکشد.
هشدار یک متخصص خواب درباره به‌تأخیر انداختن خواب
«به نظر من، اندکی انعطاف‌پذیری در برنامه خواب در تابستان کاملاً منطقی است و می‌تواند به‌عنوان پاداشی برای تمام تلاش‌هایی که کودکان در طول سال تحصیلی انجام داده‌اند، در نظر گرفته شود. اما اگر متوجه شدید که زمان خواب به میزان زیادی، مثلاً بیش از یک ساعت، به تعویق افتاده، آن‌وقت باید نگران شوید؛ به‌ویژه چون نزدیک پایان تابستان دوباره مجبور می‌شوید برنامه خواب را به عقب برگردانید.» این سخنان را دکتر برایان چن، متخصص خواب در کلینیک کلیولند، بیان کرده است.
به گفته دکتر چن، هرچه زمان خواب کودک در تابستان دیرتر باشد، بازگرداندن آن به حالت طبیعی برای سال تحصیلی دشوارتر خواهد بود. این تغییر ممکن است نه‌تنها باعث بی‌نظمی خواب شود، بلکه عملکرد کودک را در مدرسه نیز تحت تأثیر قرار دهد.
دشواری در بازگشت به برنامه خواب مدرسه
دکتر چن توضیح می‌دهد که در برخی موارد، تطبیق مجدد کودکان با زمان خواب مدرسه ممکن است هفته‌ها یا حتی ماه‌ها طول بکشد. این بازگشت تدریجی ممکن است با علائم رفتاری یا کاهش تمرکز همراه باشد.
این اختلالات خواب می‌توانند به بروز مشکلاتی مانند افت تحصیلی، خستگی مزمن و اختلال در خلق‌وخو منجر شوند. بنابراین حفظ حداقلی از نظم خواب حتی در تابستان هم توصیه می‌شود.
تابش نور آفتاب و تمایل طبیعی کودکان به بیدار ماندن
او می‌گوید طبیعی است که کودکان بخواهند در تابستان بیشتر بیدار بمانند، چراکه خورشید دیرتر غروب می‌کند و روزها طولانی‌تر هستند. این تغییر فصلی باعث می‌شود سیگنال‌های طبیعی خواب در مغز کودکان دیرتر فعال شود.
با وجود این، داشتن کمی انعطاف‌پذیری در برنامه خواب در تابستان قابل‌قبول است، اما این به معنای بی‌نظمی کامل نیست. والدین باید تعادل را حفظ کنند تا سلامت خواب کودک مختل نشود.
ضرورت حفظ یک زمان خواب منظم
با این حال، در نهایت بهترین راهکار، حفظ زمان خواب نسبتاً منظم است. حتی اگر اندکی انعطاف‌پذیری وجود داشته باشد، باید حدود مشخصی رعایت شود تا از آسیب به کیفیت خواب جلوگیری شود.
برنامه‌ریزی منظم برای خواب به بدن کمک می‌کند تا ریتم شبانه‌روزی یا چرخه‌ی طبیعی خواب و بیداری را حفظ کند. این ریتم با هورمون‌هایی مانند ملاتونین تنظیم می‌شود که با نور و تاریکی تنظیم می‌شوند.
تأثیر کم‌خوابی بر فعالیت‌های تابستانی
دکتر چن می‌گوید بسیاری از کودکان در تابستان در فعالیت‌هایی مانند ورزش و برنامه‌های فوق‌برنامه شرکت می‌کنند و خواب کافی برای انجام بهتر این فعالیت‌ها ضروری است. خواب نقش مهمی در بازسازی بدن، تقویت حافظه و تنظیم احساسات دارد.
اگر کودک خیلی دیر به رختخواب برود اما مجبور باشد صبح زود بیدار شود، دچار کم‌خوابی خواهد شد. این وضعیت می‌تواند به کاهش عملکرد جسمی، خستگی زودهنگام، و حتی افزایش احتمال آسیب در فعالیت‌های ورزشی منجر شود.
پیامدهای منفی کم‌خوابی در کودکان و نوجوانان
«اگر دیر بخوابید ولی مجبور باشید صبح زود بیدار شوید، چند دقیقه یا حتی چند ساعت خواب را از دست خواهید داد و این موضوع می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر روز شما بگذارد. برای کودکان و نوجوانان، این وضعیت می‌تواند بر خلق‌وخو، رفتار، عملکرد شناختی و حتی توانایی در ورزش‌ها و فعالیت‌های فوق‌برنامه تأثیر منفی بگذارد.» این گفته‌های دکتر چن تأکید دارد بر اینکه کم‌خوابی فقط یک مشکل جسمی نیست، بلکه بر عملکرد ذهنی و روانی نیز تأثیر می‌گذارد.
تحقیقات نشان داده‌اند که خواب ناکافی می‌تواند باعث کاهش تمرکز، تحریک‌پذیری، افزایش استرس و ضعف در تصمیم‌گیری شود؛ عواملی که به‌ویژه در نوجوانان اهمیت ویژه‌ای دارند.
لزوم کنترل استفاده از وسایل الکترونیکی قبل از خواب
او همچنین به والدین توصیه می‌کند که مراقب استفاده فرزندان از وسایل الکترونیکی پیش از خواب باشند. بسیاری از کودکان در ساعات پایانی شب از گوشی، تبلت یا تلویزیون استفاده می‌کنند، که این موضوع می‌تواند چرخه خواب آن‌ها را مختل کند.
تحقیقات نشان می‌دهند که نور آبی ساطع‌شده از صفحه‌نمایش‌ها می‌تواند چرخه خواب ما را به هم بزند. این نور تولید هورمون ملاتونین را سرکوب می‌کند که وظیفه‌اش آماده‌سازی بدن برای خواب است، و در نتیجه به تأخیر افتادن زمان خواب و بی‌خوابی منجر می‌شود.