برخی افراد ممکن است هنگام ابتلا به سرماخوردگی دچار افزایش گاز معده شوند که علت آن می‌تواند بلعیدن هوا، تضعیف عملکرد ایمنی یا علائم ناشی از استرس باشد.
این پدیده به دلیل تأثیر ترکیبی چند عامل فیزیولوژیکی و روانی رخ می‌دهد که به‌طور هم‌زمان بر سیستم گوارش و تنفس اثر می‌گذارند.
سرماخوردگی یک عفونت ویروسی است که دستگاه تنفسی فوقانی شامل بینی، حفره بینی، حنجره، دهان و گلو را درگیر می‌کند.
این بیماری معمولاً باعث علائمی مانند آبریزش بینی و گلودرد می‌شود، اما می‌تواند علائم گوارشی مانند نفخ و تولید زیاد گاز نیز به همراه داشته باشد.
اگرچه تحقیقات اندکی درباره ارتباط میان سرماخوردگی و احساس نفخ انجام شده‌اند، اما برخی شواهد نشان می‌دهند که عوامل مختلفی ممکن است در این مسئله دخیل باشند.
شناخت این عوامل می‌تواند به درک بهتر مسیرهای فیزیولوژیکی مشترک میان دستگاه ایمنی، گوارش و عصبی کمک کند.
در ادامه با دلایل احساس نفخ هنگام ابتلا به سرماخوردگی، راهکارهای پیشگیری و مدیریت آن و همچنین روش‌های درمان سرماخوردگی آشنا خواهید شد.
بررسی دقیق‌تر این موضوع به شناسایی ارتباط میان پاسخ ایمنی و عملکرد روده کمک می‌کند.
دلایل احساس نفخ همراه با سرماخوردگی
در برخی موارد، علائم سرماخوردگی و علائم گوارشی ممکن است ناشی از یک علت زمینه‌ای مشترک مانند ویروس باشند یا یک عامل تحریک‌کننده بتواند هر دو نوع علائم را ایجاد یا تشدید کند.
هم‌پوشانی واکنش‌های سیستم ایمنی با عملکرد میکروبیوم روده می‌تواند نقش مهمی در بروز هم‌زمان این نشانه‌ها داشته باشد.
اینترفرون نوع اول (IFN-I)
در مواجهه با ویروس یا باکتری، بدن اینترفرون‌های نوع اول تولید می‌کند تا با عفونت مبارزه کند.
اینترفرون‌ها نوعی پروتئین ضدویروسی هستند که توسط سلول‌های آلوده ترشح شده و پیام هشدار را به سایر سلول‌ها منتقل می‌کنند.
به نظر می‌رسد میکروبیوتای روده نقشی در پاسخ به IFN-I ایفا می‌کند.
تغییر در ترکیب باکتری‌های مفید روده می‌تواند پاسخ‌های ایمنی بدن را تغییر داده و حساسیت به علائم گوارشی را افزایش دهد.
اختلال در عملکرد روده ممکن است منجر به علائم گوارشی مانند نفخ شود، هرچند مکانیسم‌های دقیق آن هنوز مشخص نیست.
برخی نظریه‌ها به نقش التهاب، تحریک عصب واگ و تغییر تحرکات روده‌ای اشاره می‌کنند.
مطالعات نشان می‌دهند که در بسیاری از عفونت‌های تنفسی مانند سرماخوردگی، تنوع و میزان برخی باکتری‌های روده تغییر می‌کند، که احتمال بروز نفخ و دیگر علائم گوارشی را افزایش می‌دهد.
این تغییرات می‌توانند تعامل بین سیستم ایمنی مخاطی و دستگاه گوارش را برهم زده و موجب بروز اختلالات عملکردی شوند.
علائم ناشی از استرس
استرس مزمن یا طولانی‌مدت می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کند، در نتیجه بدن بیشتر مستعد ابتلا به بیماری‌های ویروسی و باکتریایی می‌شود.
همچنین استرس بر محور مغز–روده تأثیر گذاشته و می‌تواند علائم گوارشی را تشدید کند.
این وضعیت می‌تواند باعث بروز مشکلات گوارشی از جمله اسهال، سوءهاضمه، درد شکمی و رفلاکس شود.
استرس موجب افزایش هورمون کورتیزول شده که عملکرد طبیعی دستگاه گوارش را مختل می‌کند.
افراد ممکن است در هنگام سرماخوردگی به دلیل گرفتگی بینی، بیشتر از راه دهان تنفس کنند.
تنفس از دهان احتمال بلعیدن هوا را افزایش می‌دهد که می‌تواند موجب نفخ شکمی به دلیل تجمع گاز شود.
علائم دیگر ناشی از بلعیدن هوا شامل نفخ، آروغ، دفع گاز، صداهای غرغر در معده (بوربوریگمی)، درد و ناراحتی شکمی و برجستگی شکم هستند.
بلعیدن هوا یک عامل شایع ولی اغلب نادیده‌گرفته‌شده در علائم گوارشی عملکردی محسوب می‌شود.
چگونه می‌توان هنگام بیماری از نفخ جلوگیری کرد و آن را مدیریت نمود
برای جلوگیری از احساس نفخ هنگام بیماری، راهکارهای زیر ممکن است مفید باشند:
فعالیت بدنی منظم داشته باشید تا به بدن کمک کند گازهای اضافی را دفع کند.
تحرک باعث تحریک حرکات دودی روده شده و تخلیه گاز را تسهیل می‌کند.
مقدار زیادی آب بنوشید.
آب‌رسانی کافی به تنظیم حرکات روده و پیشگیری از یبوست کمک می‌کند.
در صورت ابتلا به یبوست، می‌توانید از نرم‌کننده مدفوع یا مکمل‌های فیبری که کمتر باعث تولید گاز می‌شوند استفاده کنید.
فیبرهای محلول مانند پسیلیوم معمولاً بهتر تحمل می‌شوند.
وعده‌های غذایی کوچک‌تر و مکرر مصرف کنید.
این کار باعث کاهش فشار گوارشی و تولید کمتر گاز می‌شود.
شکم خود را از سمت راست به چپ ماساژ دهید تا به آزاد شدن گازهای محبوس کمک شود.
این جهت ماساژ منطبق بر مسیر طبیعی روده بزرگ است.
از خوردن غذا در چند ساعت پیش از خواب پرهیز کنید.
خوردن در ساعات پایانی شب می‌تواند فرآیند هضم را مختل کرده و نفخ را تشدید کند.
از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های زیر اجتناب کنید: نوشابه‌ها، الکل، کافئین، حبوبات، عدس، غذاهای پرقند، پرادویه یا پرچرب.
این مواد می‌توانند با افزایش تخمیر در روده و تأخیر در تخلیه معده باعث افزایش تولید گاز شوند.
درمان سرماخوردگی
برای سرماخوردگی درمان قطعی شناخته‌شده‌ای وجود ندارد، اما برخی روش‌ها می‌توانند به مدیریت علائم و تسریع بهبودی کمک کنند.
نوشیدن مایعات فراوان برای حفظ آب بدن ضروری است.
آب کافی به رقیق‌شدن ترشحات و کاهش احتقان کمک می‌کند.
استراحت کافی داشته باشید.
خواب کافی موجب تقویت سیستم ایمنی و تسریع روند بهبودی می‌شود.
استفاده از دستگاه بخور تمیز یا بخار سرد می‌تواند مفید باشد.
این کار رطوبت هوا را افزایش داده و گرفتگی بینی را کاهش می‌دهد.
اسپری یا قطره بینی نمکی نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد.
محلول نمکی به پاک‌سازی ترشحات بینی کمک کرده و تنفس را آسان‌تر می‌کند.
تنفس بخار از یک کاسه آب داغ، دستگاه مخصوص یا حمام بخار می‌تواند گرفتگی را کاهش دهد.
بخار با نرم کردن ترشحات مخاطی، خروج آن‌ها را تسهیل می‌کند.
استفاده از قرص مکیدنی یا آب‌نبات سرفه (برای بزرگسالان و کودکان بالای ۴ سال) می‌تواند به کاهش تحریک گلو کمک کند.
ترکیبات مرطوب‌کننده موجود در این قرص‌ها، مخاط گلو را آرام می‌کنند.
مصرف عسل برای کاهش سرفه (برای بزرگسالان و کودکان بالای ۱۲ ماه) توصیه می‌شود.
عسل خاصیت ضدالتهابی و ضدباکتریایی دارد و می‌تواند سرفه را تسکین دهد.
استفاده از داروهای بدون نسخه برای مدیریت درد و ناراحتی مفید است.
داروهایی مانند استامینوفن یا ایبوپروفن برای کنترل تب و درد پیشنهاد می‌شوند.
غرغره آب نمک برای کاهش گلودرد مفید است.
آب نمک موجب کاهش التهاب و شست‌وشوی باکتری‌ها می‌شود.
درمان‌های خانگی
به‌عنوان درمان‌های طبیعی خانگی برای سرماخوردگی، افراد می‌توانند از موادی مانند زینک، عسل، گیاه اکیناسه، محصولات منتول‌دار مانند آب‌نبات سرفه و ویتامین D استفاده کنند.
این ترکیبات معمولاً خاصیت تقویت‌کننده ایمنی یا تسکین‌دهنده علائم دارند.
سؤالات پرتکرار
نشانه‌های بهبودی سرماخوردگی چیست؟
علائمی که نشان می‌دهند فرد در حال بهبودی از سرماخوردگی است شامل افزایش سطح انرژی، خواب آرام‌تر و شفاف‌تر شدن مخاط بینی هستند.
شفاف شدن ترشحات بینی به معنای کاهش عفونت و فعالیت ایمنی بدن است.
مراحل سرماخوردگی کدام‌اند؟
**مرحله نهفتگی:** فاصله بین آلوده شدن به ویروس تا شروع علائم سرماخوردگی، که معمولاً بین ۱۲ ساعت تا ۳ روز طول می‌کشد.
در این دوره، ویروس در حال تکثیر بی‌علامت است و فرد می‌تواند ناقل باشد.
**مرحله بروز علائم:** علائم بیماری ظاهر می‌شوند و معمولاً بین ۱ تا ۳ روز به اوج می‌رسند.
این مرحله شامل تب، گلودرد، آبریزش بینی و خستگی است.
**مرحله فروکش:** علائم شروع به کاهش می‌کنند و این معمولاً بین روز سوم تا دهم بعد از ابتلا رخ می‌دهد.
سیستم ایمنی در این زمان ویروس را کنترل می‌کند و ترمیم بافت آغاز می‌شود.
**مرحله بهبودی:** آخرین مرحله سرماخوردگی که در آن فقط علائم خفیف باقی مانده‌اند.
این علائم می‌توانند تا دو هفته نیز ادامه داشته باشند، به‌ویژه در کودکان یا افراد با سیستم ایمنی ضعیف.
آیا سرماخوردگی می‌تواند باعث اسهال و نفخ شود؟
بله، ویروس‌هایی که موجب سرماخوردگی می‌شوند ممکن است باعث اسهال یا نفخ نیز شوند، یا فرد ممکن است به دلیل تنفس دهانی ناشی از گرفتگی بینی، هوای زیادی ببلعد که منجر به این علائم می‌شود.
این شرایط معمولاً موقتی هستند ولی در افراد حساس می‌توانند شدیدتر بروز کنند.
خلاصه
معمولاً ارتباط مستقیمی بین سرماخوردگی و علائم گوارشی مانند نفخ دیده نمی‌شود، اما این دو می‌توانند هم‌زمان به دلایلی مانند استرس یا بلعیدن هوا رخ دهند.
درک این ارتباط می‌تواند به مدیریت بهتر هر دو نوع علائم کمک کند.
بیشتر سرماخوردگی‌ها بدون نیاز به درمان پزشکی طی ۷ تا ۱۰ روز برطرف می‌شوند.
با این حال، برخی علائم ممکن است تا ۱۴ روز یا بیشتر باقی بمانند و استفاده از داروهای بدون نسخه و درمان‌های خانگی مانند عسل، بخور یا مکمل اکیناسه می‌تواند مؤثر باشد.