اندارتکتومی
اندارتکتومی یک روش جراحی است که برای حذف پلاک‌های ایجاد شده در شریان‌های تنگ یا مسدود شده انجام می‌شود. این روش ممکن است برای درمان بیماری شریان محیطی یا بیماری شریان کاروتید مورد استفاده قرار گیرد. پزشک شما در طول این عمل یک برش روی شریان مسدود شده ایجاد می‌کند و سپس با استفاده از ابزار مخصوص پلاک‌ها را برمی‌دارد تا جریان خون بهبود یابد. این عمل جراحی باعث باز شدن مسیر خون‌رسانی شده و می‌تواند به کاهش عوارض ناشی از انسداد شریان‌ها کمک کند. پلاک‌ها معمولاً شامل چربی و مواد کلسیم‌دار هستند که در دیواره شریان‌ها تجمع می‌یابند و جریان خون را محدود می‌کنند.
مقدمه
اندارتکتومی یک عمل جراحی است که برای باز کردن شریان‌هایی که به دلیل تجمع پلاک تنگ یا مسدود شده‌اند، انجام می‌شود. پزشک با انجام این عمل، پلاک را که ماده‌ای چرب و کلسیم‌دار است، از دیواره شریان‌ها حذف می‌کند تا جریان خون بهتر شود و خطر لخته شدن خون یا سکته کاهش یابد. حذف این پلاک‌ها به بازگرداندن انعطاف‌پذیری و قطر طبیعی شریان‌ها کمک می‌کند و از عوارض ناشی از انسداد شریان‌ها پیشگیری می‌کند.
شرایط درمان شده توسط اندارتکتومی
اندارتکتومی معمولاً برای درمان انواع مختلف آترواسکلروز (تصلب شرایین) به کار می‌رود. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که پلاک‌ها در دیواره شریان‌ها تجمع یافته و باعث سفتی و باریک شدن شریان‌ها می‌شوند. پزشکان اغلب این جراحی را در موارد متوسط تا شدید بیماری انجام می‌دهند، به ویژه زمانی که بیمار علائم خاصی دارد. این روش می‌تواند به طور مؤثری جریان خون را بهبود بخشد و از عوارض جدی جلوگیری کند.
اندارتکتومی معمولاً برای درمان بیماری شریان محیطی (PAD) و بیماری شریان کاروتید انجام می‌شود. در بیماری شریان محیطی، پلاک‌ها در شریان‌های پاها یا دست‌ها تجمع پیدا می‌کنند که باعث کاهش جریان خون، درد، زخم‌های پوستی و در نهایت مرگ بافت (گانگرن) می‌شوند. در بیماری شریان کاروتید، پلاک‌ها در شریان‌های کاروتید که خون را به مغز می‌رسانند جمع می‌شوند؛ این حالت می‌تواند منجر به سکته مغزی، حمله ایسکمیک گذرا یا نابینایی موقتی شود اگر درمان به موقع صورت نگیرد.
انواع اندارتکتومی
نوع اندارتکتومی که انجام می‌دهید بستگی به محل انسداد شریان دارد. برای مثال، اندارتکتومی آئورتی و ایلیاک پلاک‌ها را از شریان‌های اصلی شکم و لگن حذف می‌کند. اندارتکتومی کاروتید پلاک‌ها را از شریان‌هایی که از گردن به سمت مغز می‌روند، پاکسازی می‌کند و این نوع از جراحی‌ها بسیار رایج است. همچنین اندارتکتومی کرونری پلاک‌ها را از شریان‌های کرونری که خون را به قلب می‌رسانند، حذف می‌کند.
اندارتکتومی فمورال پلاک‌ها را از شریان‌های ران در ناحیه کشاله ران حذف می‌کند، در حالی که اندارتکتومی ریوی برای برداشتن لخته‌های خونی مزمن در شریان‌های ریه استفاده می‌شود که کمتر رایج است. همچنین اندارتکتومی احشایی برای حذف پلاک از شریان‌هایی که خون‌رسانی به روده‌ها و کلیه‌ها را انجام می‌دهند، به کار می‌رود که این نیز نسبتاً نادر است. هر کدام از این انواع جراحی، بر اساس محل انسداد و شدت بیماری انتخاب می‌شوند و پیچیدگی‌های متفاوتی دارند.
آمادگی برای جراحی
قبل از انجام اندارتکتومی، معمولاً آزمایشاتی برای ارزیابی میزان انسداد شریان‌ها انجام می‌شود. این آزمایش‌ها شامل سونوگرافی داپلر است که با استفاده از امواج صوتی محل انسداد و میزان جریان خون را بررسی می‌کند. همچنین تصویربرداری CT آنژیوگرافی با تزریق ماده حاجب به صورت داخل وریدی، تصویر سه‌بعدی از رگ‌ها و بدن ایجاد می‌کند. آنژیوگرافی که با تزریق ماده حاجب به صورت مستقیم داخل شریان‌ها انجام می‌شود نیز برای دیدن جزئیات رگ‌ها استفاده می‌شود.
از دیگر روش‌های تصویربرداری، ام آر آی آنژیوگرافی است که با استفاده از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی تصاویر دقیق از رگ‌ها تهیه می‌کند. پزشک شما دستورالعمل‌های خاصی برای آماده‌سازی قبل از جراحی می‌دهد که ممکن است شامل قطع موقتی برخی داروها مانند رقیق‌کننده‌های خون یا شروع مصرف داروهای ضد پلاکت مانند آسپرین باشد. روز عمل معمولاً نیاز به ناشتایی دارید و تیم بیهوشی به شما زمان دقیق را اطلاع خواهد داد.
چه کسانی نمی‌توانند این جراحی را انجام دهند؟
برخی شرایط پزشکی ممکن است انجام اندارتکتومی را برای بیمار خطرناک کند. افرادی که نارسایی قلبی شدید دارند، یا اخیراً دچار حمله قلبی شده‌اند، یا بیماری شدید عروق کرونری دارند که قابل ترمیم نیست، معمولاً کاندید مناسبی برای این عمل نیستند. همچنین بیماری‌های ریوی پیشرفته مانند آمفیزم یا COPD، آسیب ناشی از پرتودرمانی، عفونت در ناحیه مورد نظر و رسوبات کلسیم گسترده می‌توانند خطر جراحی را افزایش دهند.
در برخی موارد، پزشک ممکن است به جای جراحی باز، از روش‌های کم‌تهاجمی مانند آترکتومی استفاده کند که پلاک را با کاتتر حذف می‌کند. همچنین استفاده از استنت‌های فلزی برای بازکردن شریان‌ها یکی دیگر از گزینه‌های درمانی است که در برخی بیماران به کار می‌رود. این روش‌ها به ویژه برای بیمارانی که شرایط جراحی باز را ندارند، بسیار مناسب و کم‌خطرتر است.
روش انجام جراحی
اندارتکتومی تحت بیهوشی انجام می‌شود تا شما در طول عمل دردی احساس نکنید. اکثر بیماران بیهوشی عمومی دریافت می‌کنند و در طول عمل بیهوش هستند، اما گاهی بی‌حسی منطقه‌ای مانند بلاک نخاعی یا بی‌حسی موضعی نیز به کار می‌رود. در جراحی کاروتید، بی‌حسی موضعی بیشتر استفاده می‌شود تا پزشک بتواند عملکرد مغز را در حین عمل بهتر کنترل کند.
در اندارتکتومی کاروتید ممکن است یک لوله به نام شانت در شریان قرار داده شود تا جریان خون به مغز حفظ شود. در طول عمل، جراح برش را مستقیماً روی شریان مسدود ایجاد می‌کند، پلاک‌ها را خارج می‌کند و سپس شریان را با بخیه می‌بندد. در برخی موارد از تکه‌ای پیوندی یا مصنوعی به عنوان وصله استفاده می‌شود تا ناحیه برش گسترده‌تر شود و احتمال تنگ شدن مجدد کاهش یابد. در نهایت برش پوست نیز بسته می‌شود.
مدت زمان عمل
مدت زمان عمل اندارتکتومی کاروتید معمولاً بین یک تا دو ساعت است. زمان عمل برای انواع دیگر اندارتکتومی متفاوت است و به عوامل مختلفی مانند نوع بیهوشی و شرایط پزشکی بیمار بستگی دارد. پزشک شما پیش از عمل این موارد را با شما مطرح خواهد کرد تا آمادگی لازم را داشته باشید.
مزایا و خطرات احتمالی
اندارتکتومی باعث حذف انسداد شریان‌ها شده و قطر طبیعی و سالم شریان را بازیابی می‌کند. این امر می‌تواند به بهبود زخم‌های پا، کاهش درد هنگام راه رفتن یا کاهش درد شکم ناشی از کاهش گردش خون کمک کند. همچنین این عمل به طور چشمگیری خطر سکته مغزی را کاهش می‌دهد. نتایج حاصل از اندارتکتومی معمولاً برای سال‌های طولانی باقی می‌ماند و عملکرد عروق را بهبود می‌بخشد.
اگرچه این جراحی معمولاً ایمن است، اما خطر عوارضی مانند خونریزی، مشکلات قلبی مثل حمله قلبی، عفونت، آسیب عصبی که معمولاً موقتی است، تنگ شدن مجدد شریان و سکته مغزی وجود دارد. با این حال در بیشتر افراد خطر عوارض جدی پایین است و بستگی به محل جراحی و دلیل انجام آن دارد. اگر پزشک اندارتکتومی را توصیه می‌کند، یعنی مزایای این عمل بیشتر از خطرات احتمالی آن است.
عوامل افزایش دهنده خطر
برخی عوامل ممکن است ریسک بروز عوارض پس از اندارتکتومی را افزایش دهند. سن بالا یکی از این عوامل است و خطر برای اکثر مناطق بدن با افزایش سن بیشتر می‌شود، هرچند در مورد انسدادهای کاروتید، بعضی مطالعات نشان می‌دهند اندارتکتومی ایمن‌تر از استنت‌گذاری است. بیماری‌هایی مانند بیماری شدید عروق کرونری درمان‌نشده، درد قفسه سینه (آنژین)، بیماری‌های شدید ریوی یا نارسایی قلبی پیشرفته نیز ریسک عوارض را افزایش می‌دهند.
تاریخچه جراحی قبلی یا پرتودرمانی در ناحیه جراحی، وجود پلاک در چندین شریان بدن و عوامل پزشکی دیگر نیز ممکن است خطر را بالا ببرند. پزشک شما این عوامل را بررسی کرده و بهترین گزینه درمانی را بر اساس شرایط شما تعیین خواهد کرد.
دوره نقاهت و پیش‌آگهی
بعد از عمل، ممکن است یک لوله تخلیه از محل برش به منظور جلوگیری از خون‌مردگی در محل جراحی گذاشته شود که معمولاً قبل از ترخیص
برداشته می‌شود. اکثر بیماران طی چند روز مرخص شده و به تدریج فعالیت‌های روزمره خود را از سر می‌گیرند. پزشک برنامه پیگیری شامل معاینات منظم و انجام سونوگرافی داپلر برای اطمینان از باز بودن شریان را تعیین می‌کند.
پیش‌آگهی پس از اندارتکتومی بسیار خوب است و در صورتی که بیمار مراقبت‌های پزشکی و سبک زندگی سالم (مانند کنترل فشار خون، دیابت، ترک سیگار، ورزش و رژیم غذایی مناسب) را رعایت کند، احتمال برگشت بیماری بسیار کاهش می‌یابد. همچنین مصرف داروهای ضد پلاکت مانند آسپرین یا کلوپیدوگرل به جلوگیری از تشکیل لخته کمک می‌کند.
—