اوزمپیک و متفورمین هر دو داروهای دیابت هستند که به کاهش قند خون کمک می‌کنند. تفاوت‌های این داروها شامل مکانیسم اثر (نحوه عملکرد)، شکل‌های دارویی، و دسترسی آن‌هاست. ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی معمولاً درمان دیابت را با متفورمین برای اغلب بیماران آغاز می‌کنند.¹
اوزمپیک و متفورمین چه شباهت‌هایی دارند؟
داروی اوزمپیک (سمگلوتید) و متفورمین هر دو برای کنترل دیابت نوع ۲ همراه با بهبود رژیم غذایی و ورزش تأیید شده‌اند.²
هر دو دارو به‌طور علمی اثبات‌شده در طی دو تا سه ماه می‌توانند سطح قند خون را کاهش دهند.³⁴ قند خون معمولاً از طریق آزمون A1c سنجیده می‌شود که کاهش آن نقش اساسی در بهبود پیامدهای دیابت و پیشگیری از عوارض آن دارد. در واقع، کاهش A1c با کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، آسیب کلیوی، و مشکلات چشمی در افراد مبتلا به دیابت مرتبط است.
اوزمپیک و متفورمین هر دو می‌توانند به کاهش وزن در افراد مبتلا به دیابت کمک کنند.⁵⁶ این ویژگی برای افرادی که دچار چاقی هستند یا باید وزن کم کنند تا کنترل بهتری بر دیابت و سلامت عمومی‌شان داشته باشند، مفید است.
هر دو دارو می‌توانند به‌صورت مونوتراپی (مصرف تنها یک دارو) تجویز شوند یا در کنار هم برای کنترل بهتر A1c استفاده شوند.⁷ مصرف هم‌زمان این دو دارو در مواردی که پاسخ به یک دارو کافی نیست، می‌تواند اثربخشی درمان را افزایش دهد.
اوزمپیک و متفورمین دارای بسیاری از عوارض جانبی مشابه هستند. شایع‌ترین این عوارض شامل موارد زیر است:⁸⁹
- حالت تهوع یا استفراغ
- اسهال
- درد یا ناراحتی معده
- سوءهاضمه (دیس‌پپسی)
در صورت تجربه عوارض شدید یا غیرقابل‌تحمل مانند اسهال، یبوست یا مشکلات گوارشی دیگر، حتماً با ارائه‌دهنده خدمات درمانی خود صحبت کنید. این عوارض می‌توانند در صورت شدت بالا، موجب اختلال در کیفیت زندگی شوند و نیاز به بررسی داشته باشند.
تفاوت‌های کلیدی چیست؟
مکانیسم اثر
اوزمپیک متعلق به دسته‌ای از داروها به‌نام آگونیست‌های گیرنده GLP-1 (پپتید شبه گلوکاگون نوع ۱) است. این داروها باعث کاهش قند خون از طریق تحریک ترشح انسولین از پانکراس در پاسخ به افزایش قند خون می‌شوند.¹⁰ همچنین اوزمپیک می‌تواند بر ضربان قلب، فشار خون و جریان خون تأثیر مثبت گذاشته و به سلامت شریان‌ها کمک کند.
اوزمپیک همچنین با افزایش ترشح هورمون‌هایی که احساس سیری را القا می‌کنند، به کاهش اشتها و در نتیجه کاهش وزن کمک می‌کند. این ویژگی آن را به گزینه‌ای محبوب برای مدیریت چاقی تبدیل کرده است.
متفورمین یک داروی خوراکی منحصربه‌فرد در گروه بیگوانیدهاست که مکانیسم اثری متفاوت از سایر داروهای خوراکی کاهش‌دهنده قند خون دارد. این دارو با کاهش تولید قند در کبد، کاهش جذب قند از روده‌ها و بهبود حساسیت بدن به انسولین کار می‌کند.⁸¹¹ این اثرات چندگانه باعث شده‌اند متفورمین به‌عنوان پایه اصلی درمان دیابت نوع ۲ شناخته شود.
دوز و شکل دارویی
اوزمپیک به‌صورت تزریق زیرجلدی با دوز پایین به‌صورت هفتگی مصرف می‌شود. این تزریق معمولاً زیر پوست شکم، ران یا بازو انجام می‌گیرد.⁹
متفورمین اغلب به‌صورت قرص خوراکی یک تا دو بار در روز، بسته به دوز تجویزشده، مصرف می‌شود.⁸ این ویژگی موجب راحتی بیشتر در مصرف روزمره برای بیماران می‌شود.
نام‌های تجاری
سمگلوتید با نام تجاری اوزمپیک برای مدیریت دیابت و با نام تجاری وِگووی برای کاهش وزن عرضه می‌شود.¹²
محصولات رایج با نام تجاری برای متفورمین شامل Fortamet و Glumetza (نسخه XR) هستند. استفاده از فرم‌های XR برای بیمارانی که به دوزهای بالاتر نیاز دارند یا با عوارض گوارشی در فرم‌های معمول مشکل دارند، توصیه می‌شود.
افراد مناسب برای مصرف
متفورمین می‌تواند توسط بزرگسالان و کودکان ۱۰ سال به بالا استفاده شود.⁸
در مقابل، اوزمپیک فقط برای بزرگسالان تأیید شده است.⁹ در زنان باردار یا زنانی که قصد بارداری دارند، باید با پزشک مشورت شود. مصرف اوزمپیک باید حداقل دو ماه پیش از بارداری قطع شود زیرا ممکن است برای جنین مضر باشد.²⁹
هزینه
اوزمپیک نسبتاً گران است و هیچ نسخه ژنریک ارزان‌تری از آن موجود نیست. بدون پوشش بیمه‌ای، هزینه این دارو بسیار بیشتر از متفورمین است.
در مقابل، متفورمین دارای نسخه‌های ژنریک است و قیمت پایین‌تری دارد. پزشکان معمولاً درمان را با متفورمین آغاز می‌کنند تا بار مالی بیمار کاهش یابد و احتمال پایبندی به درمان افزایش پیدا کند.
با این حال، اگر متفورمین در ترکیب با سایر داروهای دیابت مصرف شود، ممکن است گران‌تر باشد.¹¹⁹ برخی از ترکیبات دارویی حاوی متفورمین عبارت‌اند از:
- ActoPlus Met (متفورمین و پیوگلیتازون)
- Invokamet (متفورمین و کاناگلیفلوزین)
- Janumet (متفورمین و سیتاگلیپتین)
- Synjardy (متفورمین و امپاگلیفلوزین)
- Xigduo XR (متفورمین XR و داپاگلیفلوزین)
- Trijardy XR (متفورمین XR، امپاگلیفلوزین و لیناگلیپتین)
بسیاری از این داروها حاوی فرم XR متفورمین هستند که برای بیماران نیازمند دوزهای بالا یا کسانی که ترجیح می‌دهند تعداد قرص‌های کمتری بخورند یا عوارض گوارشی کمتری داشته باشند، مناسب‌تر است.⁸
عوارض جانبی و ایمنی
اوزمپیک می‌تواند در صورت عدم نظارت مناسب، عوارض جانبی جدی ایجاد کند. این عوارض شامل موارد زیر هستند:⁹
- التهاب پانکراس (پانکراتیت)
- بیماری چشمی دیابتی (رتینوپاتی)
- افت شدید قند خون در صورت مصرف همراه با انسولین
- آسیب حاد کلیوی
- واکنش‌های آلرژیک شدید
متفورمین به‌طور کلی داروی ایمنی محسوب می‌شود، اما در صورت وجود مشکلات زمینه‌ای یا دریافت ناکافی مواد مغذی، می‌تواند عوارضی جدی ایجاد کند.
استفاده طولانی‌مدت از متفورمین ممکن است خطر کمبود ویتامین B12 را افزایش دهد. به همین دلیل، مصرف رژیم غذایی مغذی و انجام آزمایش خون منظم برای بررسی سطح B12 در طول درمان با متفورمین اهمیت دارد. همچنین می‌توان با مشورت پزشک، مصرف مکمل مولتی‌ویتامین یا B12 را مدنظر قرار داد.
اثربخشی در کاهش وزن
اوزمپیک به‌طور فزاینده‌ای برای کاهش وزن و مدیریت آن محبوب شده است. سازمان FDA ترکیب فعال آن، یعنی سمگلوتید را تحت برند Wegovy برای کاهش وزن در افراد مبتلا به چاقی تأیید کرده است.¹²¹⁰
در حالی‌که متفورمین نیز با کاهش وزن خفیف تا متوسط در برخی بیماران همراه بوده، اما برای این هدف تأیید نشده است.¹³ از طرفی، عوارض گوارشی همچون اسهال می‌تواند اشتها و میزان دریافت غذا را تحت‌تأثیر قرار دهد.¹⁴
در صورت بروز تهوع شدید، اسهال یا درد معده حین مصرف متفورمین، با پزشک خود مشورت کنید.¹⁵⁸ این علائم در صورت شدت یا تداوم، می‌توانند نیازمند تعدیل درمان باشند.
مقایسه خلاصه اوزمپیک و متفورمین
اوزمپیک:
- از دسته دارویی آگونیست گیرنده GLP-1
- تأیید شده برای درمان دیابت نوع ۲ در بزرگسالان
- تأیید شده برای درمان چاقی با برند Wegovy
- فاقد نسخه ژنریک
- به‌صورت تزریق زیرجلدی مصرف می‌شود
- دوز هفتگی
متفورمین:
- از دسته دارویی بیگوانیدها
- تأیید شده برای درمان دیابت نوع ۲ در بزرگسالان و کودکان
- برای کاهش وزن تأیید نشده است
- دارای نسخه‌های ژنریک ارزان‌قیمت
- به‌صورت قرص خوراکی مصرف می‌شود
- دوز روزانه یا دو بار در روز
کدام گزینه بهتر است؟
متفورمین دهه‌ها سابقه تحقیقاتی در زمینه اثربخشی و ایمنی دارد. همچنین به دلیل در دسترس بودن نسخه ژنریک، گزینه‌ای کم‌هزینه‌تر محسوب می‌شود. به همین دلیل، متفورمین معمولاً به‌عنوان خط اول درمان دیابت نوع ۲ توصیه می‌شود.¹¹
البته این بدان معنا نیست که اوزمپیک گزینه خوبی نیست. اما از آن‌جا که نسبت به متفورمین دارویی نسبتاً جدید محسوب می‌شود، هنوز نیاز به تحقیقات بیشتری در مورد فواید بلندمدت آن وجود دارد.
با ورود داروهای جدید به بازار، گزینه‌های بیشتری برای درمان خط اول در دسترس بیماران قرار می‌گیرند.
به‌عنوان مثال، اوزمپیک و داروهای مشابه آن (مانند دولاگلوتید و لیراگلوتید) اکنون به‌عنوان درمان خط اول در افراد مبتلا به بیماری قلبی یا کلیوی، یا چاقی، در نظر گرفته می‌شوند.¹⁵
در واقع، مطالعات نشان داده‌اند که استفاده از این داروها در افراد مبتلا به چاقی و بیماری قلبی، حتی در غیاب دیابت، می‌تواند خطر سکته، حمله قلبی و مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی را کاهش دهد.¹⁶ همچنین این دارو توانسته روند پیشرفت بیماری کلیوی را کند کرده و خطر مرگ ناشی از بیماری کلیوی یا قلبی را در مبتلایان به نفروپاتی دیابتی کاهش دهد.¹⁷
در صورتی که متفورمین به تنهایی نتواند سطح قند خون را به‌طور مؤثری کاهش دهد یا عوارض جانبی آن غیرقابل‌تحمل باشد، سایر داروهای ضد دیابت نیز قابل تجویز هستند.
پزشکان ممکن است برای رسیدن به اهداف درمانی یا حفظ آن‌ها، ترکیبی از چند دارو را به بیمار تجویز کنند.¹⁸
سخن پایانی از Verywell
متفورمین به‌صورت روزانه مصرف می‌شود و نسخه‌های ژنریک کم‌هزینه‌ای دارد، در حالی که اوزمپیک دارویی برند، تزریقی و هفتگی است که ممکن است به‌دلیل تجویزهای خارج از کاربرد اصلی (off-label) در دسترس نباشد. صحبت با پزشک درباره راحتی مصرف و هزینه‌های مرتبط با درمان اهمیت زیادی دارد.
— فمی آرمُو، داروساز، هیئت متخصص پزشکی
نکات کلیدی
- اوزمپیک (سمگلوتید) و متفورمین هر دو برای درمان دیابت نوع ۲ همراه با رژیم غذایی سالم و ورزش تأیید شده‌اند.
- هر دو دارو با کاهش وزن خفیف تا متوسط در برخی بیماران مرتبط هستند، گرچه تنها سمگلوتید برای کاهش وزن تأیید رسمی دارد.
- این داروها از نظر مکانیسم اثر، دوز مصرفی، شکل دارویی و هزینه با هم تفاوت دارند.
- اوزمپیک نسخه ژنریک ندارد و بدون بیمه معمولاً گران‌تر از متفورمین است.
- هر دو دارو برای بزرگسالان مجاز هستند، اما تنها متفورمین برای کودکان ۱۰ سال به بالا نیز تأیید شده است.