طبیعی است که با افزایش سن، پاها دچار تغییراتی شوند، اما این بدان معنا نیست که همه این تغییرات باید نادیده گرفته شوند. دانستن اینکه چگونه و چرا پاهای شما ممکن است تغییر کنند، می‌تواند در هنگام مواجهه با مشکلات یا دردهای پا کمک‌کننده باشد — و همچنین نشان دهد که چه زمانی باید از پزشک مشاوره بگیرید.
۶ تغییر عمده در پاها با افزایش سن
عوامل متعددی بر سلامت پاها در گذر زمان تأثیر می‌گذارند. برخی از این تغییرات طبیعی هستند، مانند صاف شدن قوس پا، کاهش چربی زیر پوستی، و تغییر در پوست. با این حال، برخی شرایط مزمن و عادت‌های سبک زندگی، مانند پوشیدن کفش‌های بدون حمایت (مثل صندل و کفش پاشنه بلند)، نیز می‌توانند به مشکلات مرتبط با افزایش سن در پا دامن بزنند.
۱. صاف شدن و کش آمدن پاها
ممکن است کفش‌هایی که قبلاً کاملاً اندازه بودند، با افزایش سن تنگ‌تر شوند. این تغییر به دلیل صاف شدن قوس پا به‌وجود می‌آید که ناشی از ضعیف شدن لیگامان‌ها و تاندون‌هاست. در نتیجه، طول پا و انگشتان افزایش می‌یابد. اضافه‌وزن نیز می‌تواند این تغییر را تشدید کند.
۲. کاهش چربی زیر پاشنه پا
با بالا رفتن سن، چربی‌های محافظ زیر پاشنه کاهش می‌یابند؛ به‌طوری که ممکن است تا سن ۵۰ سالگی، حدود نیمی از این لایه چربی از بین رفته باشد. این وضعیت به نام آتروفی پد چربی پاشنه شناخته می‌شود و می‌تواند راه رفتن یا دویدن را دردناک کند.
Thai Liang Lim/iStock
۳. خشک و نازک شدن پوست
پوست پا با افزایش سن نازک‌تر و خشک‌تر می‌شود، زیرا لایه‌های عمقی پوست چربی از دست می‌دهند و فعالیت غدد چربی کاهش می‌یابد. همچنین تولید کلاژن، الاستین، و سلول‌های جدید پوست کاهش می‌یابد و خون‌رسانی به پوست نیز افت می‌کند. این تغییرات باعث می‌شود پوست خشک‌تر شده، دیرتر بهبود یابد و مستعد عفونت گردد.
۴. سفت شدن مفاصل پا
با بالا رفتن سن، غضروف‌هایی که از مفاصل محافظت می‌کنند تحلیل می‌روند و مایع مفصلی کاهش می‌یابد. این روند باعث سفتی مفاصل، درد هنگام راه رفتن، کاهش دامنه حرکت، تغییر در نحوه راه رفتن و افزایش خطر زمین خوردن می‌شود.
۵. ضعیف شدن عضلات
ضعیف شدن عضلات پا با افزایش سن امری طبیعی است. تحقیقات نشان داده‌اند که ضخامت و حجم عضلات پا در افراد بالای ۶۰ سال تا ۴۵٪ نسبت به افراد جوان‌تر کاهش می‌یابد. این موضوع می‌تواند باعث تغییر در توزیع وزن روی پا، کاهش ثبات قوس، تغییر در ساختار استخوانی و افزایش خطر افتادن شود.
۶. کاهش حس در اعصاب پا
اعصاب پا به مرور زمان حساسیت خود را از دست می‌دهند. این کاهش حس، که معمولاً از حدود ۶۰ سالگی آغاز می‌شود، می‌تواند به شکل بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن در پاها تجربه شود. کاهش عملکرد اعصاب باعث می‌شود پاها کمتر بتوانند فشار یا ارتعاش را حس کنند.
بیماری‌های شایع پا در سالمندی
استئوآرتریت (آرتروز)
این بیماری معمولا از ۵۰ سالگی آغاز می‌شود و در زنان شایع‌تر است. علت آن فرسایش یا التهاب مفاصل با گذر زمان است و اغلب مفصل‌های میانی پا، شست پا و مچ را درگیر می‌کند. سابقه خانوادگی، آسیب‌های قبلی پا، سیگار، و ایستادن طولانی‌مدت می‌توانند خطر آن را افزایش دهند.
بونیون
بونیون برجستگی استخوانی دردناکی است که در پایه انگشت شست ایجاد می‌شود و معمولاً در سنین ۴۰ تا ۶۰ سال ظاهر می‌شود. علت آن تغییر ساختار استخوان و باز شدن جلوی پا است.
فاسیای کف پا (Plantar Fasciitis)
یکی از شایع‌ترین علل درد پاشنه است و معمولاً بین ۴۰ تا ۶۰ سالگی دیده می‌شود. این بیماری از التهاب نوار بافتی در کف پا ناشی می‌شود و در اثر ساختار خاص پا، ایستادن زیاد یا پوشیدن کفش نامناسب ایجاد می‌شود.
خار پاشنه (Bone Spurs)
خارهای استخوانی، که معمولاً بی‌علامت هستند، در اثر آرتروز به‌وجود می‌آیند. تا سن ۷۰ سالگی، حدود ۹۵٪ از افراد آن را دارند، حتی بدون آنکه متوجه شوند.
انگشت چکشی (Hammertoe)
این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که انگشت دوم، سوم یا چهارم در مفصل میانی خم شود. علت آن عدم تعادل عضلانی است که اغلب در اثر پوشیدن کفش‌های تنگ ایجاد می‌شود. این مشکل در میانسالی شروع شده و با گذر زمان بدتر می‌شود.
نقرس (Gout)
نقرس نوعی آرتریت است که در اثر تجمع کریستال‌های اسید اوریک در مفصل ایجاد می‌شود. در مردان بین ۳۰ تا ۵۰ سالگی و در زنان پس از یائسگی شایع‌تر است. کاهش عملکرد کلیه، مصرف داروهای ادرارآور و بیماری‌هایی مانند فشار خون بالا و دیابت، خطر نقرس را افزایش می‌دهند.
صاف شدن قوس پا در بزرگسالی
این عارضه ناشی از ضعیف شدن تاندون‌هاست و باعث صاف شدن قوس پا می‌شود. معمولاً افراد بالای ۴۰ سال و به‌ویژه زنان را درگیر می‌کند و می‌تواند منجر به درد و آرتروز شده و راه رفتن روی سطوح ناهموار را دشوار سازد.
۶ راهکار برای حفظ سلامت پا با افزایش سن
۱. کفش مناسب بپوشید
کفش نامناسب می‌تواند باعث مشکلات پا، اختلال در تعادل و افتادن شود. کفشی انتخاب کنید که در قسمت پنجه فضای کافی داشته باشد، کف آن انعطاف‌پذیر ولی حمایتی باشد، کف زیرین آن اصطکاک مناسبی داشته باشد و پاشنه کوتاه و مستحکمی داشته باشد. استفاده از کفی می‌تواند به ثبات بیشتر قوس پا کمک کند.
۲. روزانه ساق پا را کشش دهید
سفت بودن عضلات ساق، فشار بیشتری به مفاصل پا وارد می‌کند. کشش روزانه عضلات ساق می‌تواند درد را کاهش دهد. تمرینی ساده: پشت صندلی بایستید، یک پا را عقب ببرید، پاشنه را روی زمین نگه دارید و زانوی پای جلویی را کمی خم کنید. به جلو خم شوید تا کشش را احساس کنید. این وضعیت را ۳۰ تا ۶۰ ثانیه نگه دارید.
۳. مراقب پوست و ناخن باشید
مرتباً پوست پا را مرطوب کنید تا از ترک خوردگی و عفونت جلوگیری شود، به‌ویژه در ناحیه پاشنه. اما از زدن کرم به بین انگشتان خودداری کنید. ناخن‌ها نیز ممکن است شکننده و زرد شوند؛ پس بین استفاده از لاک وقفه بیندازید.
۴. رژیم ضد التهابی داشته باشید
رژیم غذایی سالم می‌تواند التهاب و درد مفاصل را کاهش دهد، اسید اوریک را کم کند و به سلامت پوست و گردش خون کمک کند. غذاهای ضدالتهابی شامل گوجه‌فرنگی، روغن زیتون، سبزیجات برگ‌سبز، ماهی چرب، مغزها و میوه‌ها هستند.
۵. معاینه منظم پا
هفته‌ای یک بار پاهای خود را از نظر زخم، تغییر رنگ، تورم، تغییر در ناخن‌ها، ترک بین انگشتان و قارچ یا پینه بررسی کنید. این بررسی برای سالمندان و بیماران دیابتی بسیار مهم است.
۶. وزن سالم حفظ کنید
ورزش منظم و حفظ وزن سالم نقش مهمی در سلامت پا دارد. اضافه‌وزن می‌تواند باعث درد مزمن پا، افزایش خطر آرتروز، فاسیای کف پا و صاف شدن قوس پا شود.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
بسیاری از تغییرات پا طبیعی هستند، اما اگر دچار درد، تورم، بی‌حسی، تغییر شکل پا، زخم‌هایی که التیام نمی‌یابند، ناخن فرورفته یا قارچ شده‌اید، باید به پزشک مراجعه کنید. بهترین گزینه مراجعه به متخصص پا (پودیاتریست) است، اما پزشک عمومی نیز می‌تواند شما را ارجاع دهد.
جمع‌بندی
تغییرات مرتبط با سن در پا شامل افزایش اندازه پا، کاهش عضلات، نازک شدن پوست، خشک شدن و سفتی مفاصل است. بیماری‌هایی مانند بونیون، آرتروز و انگشت چکشی نیز در سنین بالاتر شایع‌ترند. در صورت تجربه هر گونه علامت غیرعادی، مراجعه به پزشک ضروری است.