سرطان پروستات پرخطر، احتمال بالاتری برای گسترش به خارج از پروستات دارد. با این حال، پیشرفت‌های جدید در درمان می‌تواند به کاهش نرخ عود بیماری و افزایش طول عمر بیماران کمک کند.
این نوع از سرطان تنها یک تشخیص پزشکی نیست؛ بلکه یک هشدار جدی است. شکل تهاجمی بیماری به این معناست که خطر رشد سریع، گسترش به بافت‌های اطراف یا بازگشت پس از درمان، در آن بیشتر است. اما به لطف پیشرفت‌های بزرگ پزشکی، بیماران مبتلا به این نوع سرطان اکنون به گزینه‌های درمانی مؤثری دسترسی دارند که می‌توانند بقاء را افزایش دهند و احتمال عود بیماری را کاهش دهند.
سرطان پروستات پرخطر چیست؟
پزشکان سرطان پروستات را بر اساس احتمال رشد و گسترش آن به گروه‌های مختلف خطر طبقه‌بندی می‌کنند. این تقسیم‌بندی به تعیین راهکار درمانی مناسب کمک زیادی می‌کند و نقش مهمی در برنامه‌ریزی بالینی دارد.
«سرطان پروستات پرخطر به نوعی از سرطان اطلاق می‌شود که احتمال بالاتری برای رشد سریع، گسترش به خارج از پروستات یا بازگشت پس از درمان دارد»، دکتر مارتینا آمبارجیوا، متخصص اورولوژی، می‌گوید. او همچنین اشاره می‌کند که این سرطان خود شامل زیرگروه‌هایی با مراحل بالینی متفاوت است:
- سرطان پرخطر موضعی (محدود به پروستات یا اندکی فراتر از آن)
- سرطان پرخطر موضعی پیشرفته (گسترش یافته به بافت‌های اطراف یا گره‌های لنفاوی)
- سرطان متاستاتیک (منتقل شده به اندام‌ها یا استخوان‌های دوردست)
بهترین درمان‌ها برای سرطان پروستات پرخطر کدام‌اند؟
برای سرطان پروستات پرخطر هیچ درمان یکسان و قطعی برای همه بیماران وجود ندارد. پزشک شما بر اساس وضعیت کلی سلامتی، ریسک‌ها، نوع سرطان و عوامل شخصی دیگر، مناسب‌ترین گزینه درمانی را انتخاب می‌کند.
در اغلب موارد، ترکیبی از روش‌های درمانی می‌تواند بهترین نتیجه را به همراه داشته باشد. دکتر آمبارجیوا توضیح می‌دهد: «بهترین درمان بستگی به ویژگی‌های خاص هر بیمار دارد، اما رویکردهای ترکیبی (مانند پرتودرمانی همراه با درمان بلندمدت سرکوب هورمون‌ها) معمولاً برای کنترل بهتر در موارد پرخطر ترجیح داده می‌شوند.»
برخی از مؤثرترین درمان‌ها عبارت‌اند از:
- پروستاتکتومی رادیکال (برداشتن جراحی پروستات که اغلب با پرتودرمانی یا هورمون‌درمانی همراه می‌شود)
- پرتودرمانی با پرتو خارجی (EBRT) همراه با درمان بلندمدت سرکوب آندروژن (ADT)
- براکی‌تراپی در ترکیب با EBRT برای بیماران انتخاب‌شده
ترکیب پرتودرمانی با هورمون‌درمانی یک رویکرد رایج و مؤثر است، اما بیماران سالمند یا دارای بیماری‌های دیگر ممکن است درمان‌های ملایم‌تری را به دلیل عوارض احتمالی ترجیح دهند.
پروستاتکتومی رادیکال چیست؟
پروستاتکتومی به معنای برداشت جراحی غده پروستات و گاهی گره‌های لنفاوی اطراف آن است. هدف اصلی پزشک از انجام این جراحی، حذف کامل سرطان از بدن بیمار است.
در مواردی که سرطان به گره‌های لنفاوی سرایت کرده باشد، جراح آن‌ها را نیز برمی‌دارد تا از گسترش بیشتر به سایر بخش‌های بدن جلوگیری شود. بسته به وضعیت سلامتی فرد و ریسک‌های موجود، پزشک ممکن است پس از جراحی، درمان‌های تکمیلی مانند پرتودرمانی یا هورمون‌درمانی را نیز پیشنهاد دهد.
درمان بلندمدت سرکوب آندروژن چیست؟
آندروژن‌ها مانند دی‌هیدروتستوسترون (DHT) و تستوسترون به رشد سلول‌های سرطانی کمک می‌کنند. بنابراین، متوقف کردن اثر این هورمون‌ها می‌تواند باعث کوچک شدن تومور یا جلوگیری از رشد آن شود.
درمان بلندمدت سرکوب آندروژن (ADT) با مسدودسازی آندروژن‌ها، احتمال رشد سلول‌های سرطانی را کاهش می‌دهد. در افراد با خطر بالای سرطان پروستات، پزشکان ممکن است این روش را همراه با پرتودرمانی، قبل از آن یا در مواردی که بیماری گسترش یافته، تجویز کنند.
انواع مختلف پرتودرمانی برای سرطان پروستات پرخطر کدام‌اند؟
سه نوع اصلی پرتودرمانی برای بیماران با سرطان پروستات پرخطر وجود دارد:
- پرتودرمانی با پرتو خارجی (EBRT): در این روش، دستگاهی پرتوهای متمرکز را به سمت غده پروستات می‌فرستد.
- پرتودرمانی داخلی (براکی‌تراپی): با کاشتن بذرهای رادیواکتیو در داخل پروستات انجام می‌شود.
- داروهای تزریقی رادیواکتیو (رادیوفارماسیوتیک‌ها): این داروها از طریق جریان خون منتشر شده و نواحی سرطانی را هدف قرار می‌دهند.
در افراد با سرطان پرخطر، EBRT می‌تواند به تسکین درد استخوانی یا درمان سرطان‌های منتشرشده کمک کند. تکنولوژی‌های نوین مانند پرتودرمانی هیپوفرکشن‌شده، مدت درمان را با دوزهای بالاتر در مدت‌زمان کوتاه‌تر کاهش می‌دهند و نیاز به هفته‌ها درمان را از بین می‌برند.
با کمک فناوری‌های پیشرفته، درمان ایمن‌تر و هدفمندتر شده است. برای مثال، ADT بلندمدت نتایج بهتری نسبت به نوع کوتاه‌مدت نشان داده و به درمان استاندارد تبدیل شده است. همچنین، پرتودرمانی هدایت‌شده با تصویر، امکان مشاهده دقیق پروستات را فراهم کرده و باعث کاهش اثرات سمی احتمالی می‌شود.
براکی‌تراپی چیست؟
براکی‌تراپی که با نام‌های پرتودرمانی داخلی، درمان بین‌بافتی یا کاشت بذر نیز شناخته می‌شود، شامل قرار دادن بذرهای رادیواکتیو کوچک (به اندازه یک دانه برنج) درون پروستات است.
در افراد با ریسک بالا، پزشک معمولاً براکی‌تراپی را تنها به‌عنوان مکملی برای پرتودرمانی خارجی توصیه می‌کند. این ترکیب باعث افزایش دقت درمان و کاهش احتمال عود بیماری می‌شود.
رادیوفارماسیوتیک‌ها چیستند؟
داروهای تزریقی رادیواکتیو می‌توانند سرطان پروستات پرخطر را هدف قرار دهند. پزشک ممکن است داروهایی مانند Xofigo (رادیوم-۲۲۳)، Quadramet (ساماریوم-۱۵۳) یا Metastron (استرانسیوم-۸۹) را در صورت گسترش سرطان به استخوان تجویز کند.
همچنین، داروهای جدیدتری مانند 177Lu-PSMA-617 یا Pluvicto، گیرنده‌ی خاصی به نام PSMA (آنتی‌ژن غشایی اختصاصی پروستات) را هدف قرار می‌دهند. اسکن PSMA PET می‌تواند نشان دهد که آیا سلول‌های سرطانی شما حاوی PSMA هستند یا خیر.
عوارض جانبی EBRT چیست؟
پرتودرمانی خارجی می‌تواند باعث تحریک مثانه یا رکتوم شده و علائم زیر را ایجاد کند:
- اسهال
- نشت از مقعد یا مجاری ادراری
- خون در مدفوع یا ادرار
- کاهش کنترل مثانه
- خستگی
- ناتوانی جنسی
- لنف‌ادم (تجمع مایع در پاها یا کشاله ران)
عوارض جانبی براکی‌تراپی چیست؟
براکی‌تراپی نیز می‌تواند مانند سایر درمان‌ها باعث بروز مشکلات گوارشی، ادراری و جنسی شود، از جمله:
- اسهال
- درد مقعدی
- خونریزی
- سوزش
- تکرر ادرار
- اختلال در عملکرد جنسی
در بیشتر موارد، این علائم به‌مرور زمان به‌طور طبیعی از بین می‌روند.
عوارض جانبی رادیوفارماسیوتیک‌ها چیست؟
استفاده از داروهای تزریقی رادیواکتیو می‌تواند عوارض زیر را به دنبال داشته باشد:
- خشکی دهان
- تهوع
- خستگی
- کاهش اشتها
- یبوست
- ضعف
- آسیب به کلیه
- رنگ‌پریدگی
- تنگی نفس
- کبودی یا خونریزی آسان
- افزایش ریسک عفونت
نوشیدن آب فراوان هنگام استفاده از این داروها بسیار ضروری است تا احتمال آسیب کلیوی کاهش یابد.
نتیجه‌گیری
دکتر آمبارجیوا تأکید می‌کند که «تشخیص زودهنگام و دسته‌بندی دقیق ریسک برای جلوگیری از درمان بیش‌ازحد یا ناکافی، حیاتی است.» اگر در خانواده خود سابقه سرطان پروستات یا جهش ژنتیکی BRCA1/2 دارید، ممکن است در معرض خطر بالاتری باشید، و پزشک شما می‌تواند تست‌های ژنتیکی را پیشنهاد دهد.
با متخصصان خود در مورد ریسک‌ها و گزینه‌های درمانی صحبت کنید تا بتوانید بهترین تصمیم را برای مقابله با سرطان پروستات پرخطر بگیرید. این آگاهی، نخستین گام برای درمان مؤثر و مدیریت هوشمندانه بیماری است.