رژیم غذایی مناسب برای افراد مبتلا به سرطان تخمدان: سالم‌ترین خوراکی‌ها و مکمل‌ها کدامند؟
چرا به یک رژیم غذایی متعادل نیاز دارید؟
درمان‌های مربوط به سرطان تخمدان مانند جراحی و شیمی‌درمانی می‌توانند نیازهای تغذیه‌ای بدن را تحت تأثیر قرار دهند و باعث تغییر در نحوه جذب و هضم غذا شوند. این موضوع ممکن است منجر به کاهش اشتها، سوءتغذیه یا ضعف سیستم ایمنی شود که در روند بهبودی اختلال ایجاد می‌کند.
هدف اصلی از تغذیه مناسب در دوران درمان شامل چهار مورد مهم است: تأمین نیازهای تغذیه‌ای و کالری بدن، داشتن رژیم غذایی متعادل، حفظ وزن مناسب و جلوگیری از تحلیل عضلات. تأمین کالری و مواد مغذی مانند پروتئین نقش اساسی در افزایش قدرت بدنی، جلوگیری از تاخیر در درمان، تقویت سیستم ایمنی و کاهش عوارض جانبی درمان دارد.
چگونه یک رژیم غذایی متعادل ایجاد کنیم؟
رژیم غذایی متعادل برای افراد مبتلا به سرطان تخمدان شامل تمام شش گروه غذایی با تمرکز بر مواد غذایی حداقل فرآوری‌شده است. این رویکرد مطابق با توصیه‌های انجمن سرطان آمریکا برای کاهش خطر سرطان و حمایت از تغذیه کافی و وزن سالم طراحی شده است.
اگرچه برخی مکمل‌ها می‌توانند در صورت کمبود خاص مفید باشند، اما بیشتر تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف دوزهای بالا از ویتامین‌ها و مکمل‌ها بیشتر ضرر دارد تا فایده. بهتر است مصرف مکمل‌ها تنها در صورت تجویز پزشک انجام شود و دوز آن نیز از ۱۰۰ درصد مقدار روزانه توصیه‌شده بیشتر نباشد.
پیشنهادهای غذایی برای هر گروه:
- میوه‌ها: بیشتر به‌صورت تازه یا یخ‌زده مصرف شوند.
- سبزیجات: تازه یا منجمد و با حداقل پردازش.
- پروتئین‌ها: تخم‌مرغ و سفیده آن، ماهی، صدف، مرغ بدون پوست، گوشت قرمز کم‌چرب (در حد اعتدال)، حبوبات مانند لوبیا، عدس، نخود و سویا، مغزها و دانه‌ها (در صورت تحمل)، کره‌های مغزی.
- لبنیات و جایگزین‌های آن: پنیر کاتیج، ماست یونانی، شیر یا جایگزین‌های آن، پنیر در حد اعتدال (که منبع خوبی از پروتئین هستند).
- چربی‌های سالم: آووکادو، کره مغزی، دانه‌ها و مغزها (در صورت تحمل)، روغن زیتون.
- نشاسته‌ها: غلات کامل (در صورت تحمل) مانند جو، برنج قهوه‌ای یا وحشی، جو دوسر، کینوا، نان سبوس‌دار و پاستای کامل، سبزیجات نشاسته‌ای مانند نخودفرنگی، سیب‌زمینی، سیب‌زمینی شیرین و کدوهای زمستانی.
همچنین، نوشیدن مقدار کافی مایعات—حداقل ۶۴ اونس یا حدود ۲ لیتر در روز—ضروری است، ترجیحاً به‌صورت آب ساده، زیرا به هضم، دفع و عملکرد کلی بدن کمک می‌کند.
نگرانی‌های تغذیه‌ای خاص در صورت بروز مشکلات گوارشی
در طول درمان سرطان تخمدان، بسیاری از زنان ممکن است با علائمی مانند تهوع، استفراغ، اسهال، سوزش معده، نفخ یا احساس سیری زودرس مواجه شوند. این علائم نه‌تنها میل به غذا خوردن را کاهش می‌دهند بلکه باعث کاهش دریافت مواد مغذی مورد نیاز بدن می‌شوند.
خوشبختانه راهکارهایی برای مدیریت این علائم وجود دارد که می‌تواند به حفظ وضعیت تغذیه‌ای کمک کند و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشد. شناخت دقیق این علائم و تنظیم رژیم غذایی براساس آن‌ها نقش کلیدی در کنترل عوارض گوارشی دارد.
نفخ و گاز معده
- وعده‌های غذایی کوچک و مکرر مصرف کنید.
- در صورت عدم تحمل لاکتوز، از مصرف مواد حاوی آن مانند شیر گاو و بستنی پرهیز کنید.
- از نی، نوشابه‌های گازدار و جویدن دهان‌باز پرهیز کنید چون باعث ورود هوای اضافی به معده می‌شوند.
- از غذاهای چرب و سرخ‌شده که دیر هضم هستند، دوری کنید.
- برخی خوراکی‌های سالم مانند لوبیا و سبزیجات چلیپایی (کلم بروکلی، گل‌کلم، کلم بروکسل و…) می‌توانند گاززا باشند و بهتر است پخته و نرم مصرف شوند.
یبوست
- حداقل ۸۰ اونس مایعات در روز بنوشید.
- پیاده‌روی‌های روزانه با شدت کم به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه را در برنامه داشته باشید.
- اگر ریسک انسداد روده ندارید، غذاهای پرفیبر مانند میوه، سبزی، غلات کامل، حبوبات، مغزها و دانه‌ها مصرف کنید (۲۵ تا ۳۵ گرم فیبر در روز).
- درباره استفاده از مکمل‌های فیبری، ملین‌های اسموتیک یا تحریک‌کننده و نرم‌کننده‌های مدفوع با پزشک خود مشورت کنید.
اسهال
- پس از هر بار اجابت مزاج شل، یک لیوان نوشیدنی بدون کافئین و کم‌قند مصرف کنید.
- از نوشیدنی‌های شیرین یا کافئین‌دار، از جمله آبمیوه و نوشابه، دوری کنید چون علائم را تشدید می‌کنند.
- فیبر نامحلول (مثل پوست میوه‌جات) را کاهش دهید و بر فیبر محلول مانند پوره سیب، موز، جو دوسر، سیب‌زمینی بدون پوست و برنج تأکید کنید.
- از مصرف غذاهای چرب و شیرینی زیاد پرهیز کنید.
خطر انسداد روده
انسداد روده، وضعیتی است که در آن مسیر عبور غذا و مایعات در روده مسدود می‌شود و در افراد مبتلا به سرطان تخمدان ممکن است رخ دهد. اگر سابقه انسداد روده دارید یا در معرض آن هستید، باید از مصرف برخی خوراکی‌ها پرهیز کنید.
- میوه‌ها: میوه تازه یا خشک (به جز موز)، پوست میوه، آناناس کنسروی، کوکتل میوه، نارگیل
- غلات: هر نوع غله با دانه یا ادویه کامل، سبوس، غلات کامل زبر، پاپ‌کورن
- پروتئین‌ها: کره بادام‌زمینی زبر، گوشت با غلاف، مغزها
- سبزیجات: سبزیجات خام، حبوبات پخته، کلم پخته، ذرت، قارچ، پوست سیب‌زمینی، گوجه‌فرنگی پخته
اگر در معرض انسداد روده نیستید، نیازی به پرهیز از این مواد نیست و می‌توانید آن‌ها را مصرف کنید.
نیازهای تغذیه‌ای در طول و پس از درمان
برخی خوراکی‌ها می‌توانند در دوران درمان یا دوران پس از جراحی، سوخت‌رسانی خوبی برای بدن باشند.
- موز: سرشار از کربوهیدرات، فیبر محلول و ویتامین‌هاست و می‌تواند انرژی خوبی برای بدن فراهم کند.
- پنیر کاتیج: منبع عالی پروتئین، نرم، بدون فیبر و مناسب برای افرادی که در معرض انسداد روده هستند.
- کره بادام‌زمینی نرم: چربی سالم و سرشار از پروتئین است که می‌توان آن را با جو دوسر یا اسموتی ترکیب کرد.
- تخم‌مرغ: غذای آسان‌هضم، سرشار از پروتئین و مناسب برای صبحانه یا میان‌وعده.
- ماست یونانی: منبع غنی پروتئین، نرم، مرطوب و بدون فیبر که برای افرادی با ریسک انسداد روده مناسب است.
- برنج: غذای سبک و قابل هضم که در کنار غذاهای دیگر یا داخل سوپ مصرف می‌شود و کالری و کربوهیدرات بدن را تأمین می‌کند.
غذاهایی که باید در طول درمان از آن‌ها پرهیز کرد
برخی مواد غذایی می‌توانند با داروهای شیمی‌درمانی تداخل داشته باشند یا خطر عفونت را افزایش دهند.
- گریپ‌فروت و پرتقال سویا: می‌توانند با برخی داروها تداخل دارویی ایجاد کنند.
- گوشت یا غذای دریایی خام یا نیم‌پز: به دلیل تضعیف سیستم ایمنی در طول شیمی‌درمانی، خطر ابتلا به عفونت افزایش می‌یابد و این مواد ممکن است حاوی باکتری‌هایی باشند که مبارزه با آن‌ها در بدن سخت‌تر شود.
وزن سالم می‌تواند خطر سرطان را کاهش دهد
شواهد نشان می‌دهند اضافه‌وزن با افزایش خطر ابتلا به انواع مختلف سرطان از جمله سرطان تخمدان در ارتباط است. حفظ وزن سالم نه‌تنها به کنترل این بیماری کمک می‌کند، بلکه احتمال عود سرطان را نیز کاهش می‌دهد.
مطالعه‌ای که بر پایه متاآنالیز انجام شده، نشان داده است که اضافه‌وزن و چاقی به‌ویژه در زنان پیش‌از‌یائسگی با خطر بالاتر ابتلا به سرطان تخمدان مرتبط است. برای کنترل وزن سالم، توصیه می‌شود که نیمی از بشقاب خود را به میوه و سبزیجات اختصاص دهید و روزانه حداقل پنج مشت میوه و سبزی مصرف کنید.
نتیجه‌گیری
چه در حال مقابله با عوارض درمان سرطان تخمدان باشید و چه در مرحله برنامه‌ریزی رژیم غذایی پس از درمان، تغذیه سالم نقش کلیدی در مدیریت این بیماری ایفا می‌کند. بسته به مرحله‌ای که در آن قرار دارید، ممکن است لازم باشد برخی مواد غذایی را اضافه یا حذف کرده یا از مصرف آن‌ها پرهیز کنید.
تنظیم رژیم غذایی با توجه به شرایط فردی در مراحل مختلف درمان، به حفظ سلامت عمومی، بهبود کیفیت زندگی و کاهش خطر عود سرطان تخمدان و سایر سرطان‌ها کمک شایانی می‌کند.