این غذاهای غنی از مواد مغذی میتوانند از کبد محافظت کرده، آن را ترمیم کنند و عملکرد آن را بهینه سازند.
رژیم غذایی نقش مهمی در حمایت از سلامت کبد ایفا میکند، بهویژه اگر با بیماریهایی مانند بیماری کبد چرب متابولیک (MASLD)، استئاتوهپاتیت متابولیک (MASH)، بیماری کبدی ناشی از الکل یا هپاتیت مواجه باشید. اگرچه تغذیه نمیتواند آسیبهای کبدی را بهطور کامل بازگرداند، اما انتخابهای تغذیهای هوشمندانه میتواند به کاهش التهاب و کند شدن پیشرفت بیماری کمک کند.
افرادی که با مشکلات کبدی روبهرو هستند معمولاً با چالشهای غذایی خاصی مواجه میشوند؛ بهطور مثال، برخی باید مصرف پروتئین یا نمک را محدود کنند، در حالی که دیگران باید سطح قند خون خود را به دقت کنترل کرده یا مصرف برخی چربیها را کاهش دهند. تغییر اشتها، کمبود مواد مغذی یا مشکلات گوارشی نیز میتواند نیاز به راهنمایی تغذیهای فردی را بیشتر کند.[1][2]
تغییرات غذایی باید در راستای درمانهای پزشکی باشد، نه جایگزین آن. همیشه توصیهها و نسخههای تیم پزشکی خود را دنبال کنید. بهطور کلی، عملکرد کبد را با اولویت دادن به غذاهای کامل، سرشار از فیبر و ریزمغذیهایی که برای سلامت کبد مفید هستند، حمایت کنید.[3]

iStock (3)
سبزیجات برگسبز
دکتر اسکات آیزاکس، متخصص غدد درونریز و استاد مدعو در دانشکده پزشکی دانشگاه اموری در آتلانتا میگوید: «سبزیجات برگسبزی مانند اسفناج و کلمپیچ سرشار از کلروفیل و آنتیاکسیدان هستند که به پردازش سموم در کبد کمک میکنند». این ترکیبات با خنثیسازی رادیکالهای آزاد، محیط داخلی کبد را از آسیبهای اکسیداتیو حفظ میکنند.
مصرف زیاد سبزیجات برگسبز ممکن است خطر ابتلا به MASLD را در برخی افراد کاهش دهد، بیماریای که قبلاً بهعنوان بیماری کبد چرب غیرالکلی شناخته میشد.[4] MASLD با تجمع چربی در کبد مشخص میشود و میتواند منجر به آسیبهای شدید کبدی شود.[5]
سبزیجات چلیپایی
افزایش مصرف سبزیجات چلیپایی مانند گلکلم، بروکلی و جوانه کلم بروکسل ممکن است خطر ابتلا به سرطان کبد و مرگومیر ناشی از بیماری مزمن کبدی را کاهش دهد.[7] این سبزیجات حاوی ترکیبات طبیعی فعالی هستند که فرآیندهای سمزدایی کبد را تحریک میکنند.
بهطور خاص، سبزیجات چلیپایی حاوی گلوکوزینولاتها هستند، ترکیبات حاوی گوگرد که به خواص سمزدایی و پیشگیری از سرطان شهرت دارند.[8] این ترکیبات میتوانند آنزیمهای فاز دوم کبد را فعال کرده و روند حذف سموم را تسریع بخشند.
ماهیهای چرب
دکتر آیزاکس میگوید: «ماهیهای چرب مانند سالمون، ساردین و ماکرل منابع عالی اسیدهای چرب امگا-۳ هستند که به کاهش التهاب و جلوگیری از تجمع چربی در کبد کمک میکنند». این اسیدهای چرب نقش کلیدی در حفظ ساختار سلولهای کبدی ایفا میکنند.
اسیدهای چرب موجود در ماهیهای چرب مانند ماکرل ممکن است بهویژه در زنان از MASLD محافظت کنند.[9] علاوه بر این، افرادی که قبلاً به MASLD مبتلا هستند میتوانند از مصرف مکمل روغن ماهی همراه با ویتامین D بهرهمند شوند.[10]
قهوه
عادت منظم نوشیدن قهوه نیز میتواند برای سلامت کبد مفید باشد و خطر ابتلا به MASLD و فیبروز (زخم) کبدی را در افرادی که قبلاً MASLD دارند، کاهش دهد.[11][12] قهوه همچنین ممکن است خطر ابتلا به سرطان کبد را نیز کاهش دهد.[13]
مزایای محافظتی قهوه برای کبد احتمالاً به دلیل سطح بالای آنتیاکسیدانهای موجود در آن است که میتوانند به کاهش تجمع چربی در کبد و التهاب کمک کنند. کافئین موجود در قهوه نیز ممکن است به کاهش التهاب و فیبروز کمک کند.[11]
چای سبز
چای سبز نوشیدنی دیگری است که ممکن است مزایایی برای سلامت کبد داشته باشد. دکتر آیزاکس میگوید: «چای سبز حاوی کاتچینها [نوعی آنتیاکسیدان] است که ممکن است از سلولهای کبد محافظت کنند». همچنین ممکن است خطر ابتلا به سرطان کبد را کاهش دهد.[13]
نوشیدن چای سبز با کاهش خطر بروز شاخصهای غیرطبیعی کبدی همراه است.[15] همانند قهوه، نوشیدن چای سبز ساده و بدون شکر گزینه سالمتری نسبت به انواع شیرینشده است.
زردچوبه
زردچوبه ادویهای با رنگ زرد درخشان است که فواید زیادی برای سلامت دارد و بسیاری از آنها مربوط به خواص ضدالتهابی آن هستند.[16] مصرف زردچوبه ممکن است برای افراد مبتلا به MASLD مفید باشد زیرا میتواند به کاهش تجمع چربی در کبد کمک کند.[17]
همچنین ممکن است به بهبود مقاومت به انسولین و مدیریت وزن نیز کمک کند.[18] برای اطلاع از امکان مصرف مکمل زردچوبه با هدف حمایت از سلامت کبد، با پزشک خود مشورت کنید.
سیر
دکتر آیزاکس میگوید: «سیر با کاهش تجمع چربی و تقویت فرآیندهای سمزدایی از سلامت کبد حمایت میکند». سیر ممکن است با سنتز، تجزیه و ذخیره چربیها، التهاب و استرس اکسیداتیو را در کبد کاهش دهد.[19]
افراد مبتلا به MASLD ممکن است با مصرف مکمل سیر شاهد کاهش تجمع چربی و سطح آنزیمهای کبدی باشند.[20] سیر سفید خام بهطور ویژه میتواند به بهبود عملکرد کبد و کاهش خطر ابتلا به سرطان کبد کمک کند.[21]
انواع توتها
محتوای آنتیاکسیدانی و خواص ضدالتهابی برخی توتها مانند زغالاخته و کرنبری ممکن است به افراد مبتلا به MASLD در مدیریت بیماری و کند کردن روند آن کمک کند.[22][23] در جمعیت عمومی، پلیفنولهای موجود در این توتها میتوانند از کبد در برابر آسیب محافظت کنند.
مصرف توتها بهصورت کامل، عصاره یا آبمیوه میتواند مزایایی برای سلامت کبد داشته باشد. این میوهها همچنین ممکن است به بازسازی بافتهای آسیبدیده کبد کمک کنند.
گریپفروت
گریپفروت دارای خواص آنتیاکسیدانی، ضدالتهابی و سمزدایی است که همگی میتوانند به سلامت کبد کمک کنند. این میوه مرکباتی همچنین حاوی فلاونوئیدی به نام نارینگین است که ممکن است با مهار تولید ویروس هپاتیت C به عملکرد کبد کمک کند.[24]
با این حال، برخی افراد باید در مصرف گریپفروت احتیاط کنند. دکتر آیزاکس میگوید: «گریپفروت حاوی آنتیاکسیدانهایی است که به کاهش التهاب کمک میکنند، اما افراد باید در صورت مصرف برخی داروها با پزشک خود مشورت کنند».[25]
مغزها
مغزها میتوانند به چندین طریق به سلامت کبد کمک کنند. محتوای فیبر آنها ممکن است به کاهش التهاب در کبد کمک کند و پروتئین و چربی غیراشباع موجود در آنها میتواند از زخم کبد جلوگیری کند. مغزها همچنین سرشار از ویتامین E هستند که ممکن است بهویژه در زنان از بروز MASLD جلوگیری کند.[26]
با وجود این فواید، معمولاً توصیه میشود مغزها در حد اعتدال و در قالب رژیمی متعادل مصرف شوند. دکتر آبی هشدار میدهد: «در مصرف مغزها باید به میزان نمک و چربی بالای آنها توجه داشت».
روغن زیتون
روغن زیتون که منبعی سالم از چربیهای غذایی است، میتواند بهویژه از سلامت کبد حمایت کند. دکتر آبی میگوید: «روغن زیتون حاوی آنتیاکسیدان و ویتامین E است و ممکن است از بیماری کبد چرب محافظت کند».
روغن زیتون میتواند به کاهش تجمع چربی در کبد و بهبود سطح آنزیمهای کبدی کمک کند.[27] مصرف روغن زیتون در چارچوب رژیم غذایی محدود به کالری ممکن است به کاهش وزن بدن نیز کمک کند.[28]
غذاهایی که باید برای سلامت کبد از آنها اجتناب کرد
محدود کردن غذاهای بالقوه مضر نیز میتواند به عملکرد بهتر کبد کمک کند. دکتر آبی میگوید: «من توصیه میکنم مصرف چربیهای اشباع، چربی ترانس، قندها (مانند نوشیدنیهای شیرین) و کربوهیدراتهای تصفیهشده (مانند غذاهای فستفود و محصولات پختهشده صنعتی) را کاهش دهید». همچنین توصیه میشود از مصرف بیشازحد الکل پرهیز شود.
دکتر آیزاکس نیز نسبت به مصرف قندها برای سلامت کبد هشدار میدهد. وی میگوید: «فروکتوز، بهویژه از منابعی مانند شکر سفید و شربت ذرت با فروکتوز بالا، برای کبد بهویژه مضر است». در حالی که میوهها حاوی فروکتوز طبیعی و اندکی هستند، بیشتر فروکتوز رژیم غذایی ما از غذاها و نوشیدنیهای فرآوریشده تأمین میشود.
جمعبندی
غذاهایی که مصرف میکنید میتوانند تأثیر زیادی بر سلامت کلی کبد داشته باشند. برخی غذاها مانند سبزیجات برگسبز، ماهیهای چرب، چای سبز و روغن زیتون بهطور خاص برای سلامت بخشهای مختلف کبد مفید هستند.
در مقابل، باید از غذاهای سرشار از چربی اشباع و قند برای محافظت از عملکرد سالم کبد پرهیز کرد. علاوه بر تغذیه، حفظ وزن سالم، فعالیت بدنی کافی و کنترل مصرف الکل از جمله عوامل سبک زندگی مؤثر بر سلامت کبد هستند.