بواسیر چیست؟
بواسیر، یا همان هموروئید، به رگ‌های خونی متورم در داخل راست‌روده یا در اطراف مقعد گفته می‌شود. این وضعیت می‌تواند منجر به درد، خارش مقعدی و خون‌ریزی شود.
بواسیر یکی از بیماری‌های شایع در میان افراد مختلف است و اغلب علائم آن با درمان‌های خانگی بهبود می‌یابد. افزایش مصرف فیبر غذایی و پرهیز از زور زدن هنگام اجابت مزاج می‌تواند نقش مؤثری در پیشگیری از بروز این بیماری ایفا کند.
انواع بواسیر
بواسیر می‌تواند در داخل یا خارج راست‌روده ایجاد شود که بسته به محل تشکیل رگ‌های متورم به چند نوع تقسیم می‌شود. هر نوع علائم و شدت خاص خود را دارد و ممکن است در برخی موارد نیاز به درمان پزشکی داشته باشد.
- بواسیر داخلی: این نوع در داخل راست‌روده شکل می‌گیرد و معمولاً بدون درد است، مگر آنکه دچار افتادگی یا بیرون‌زدگی شود.
- بواسیر خارجی: در زیر پوست اطراف مقعد ظاهر می‌شود و معمولاً دردناک، خارش‌دار و قابل مشاهده یا لمس است.
- بواسیر پرولاپس‌شده: در این حالت، بواسیر داخلی به خارج از مقعد بیرون می‌زند که ممکن است خون‌ریزی یا درد به همراه داشته باشد.
- بواسیر ترومبوزه: هنگامی که یک لخته خون در بواسیر خارجی شکل می‌گیرد، بواسیر به صورت یک توده آبی یا بنفش دردناک در اطراف مقعد ظاهر می‌شود.
علائم و دلایل بواسیر
علائم بواسیر بسته به نوع آن متفاوت هستند، اما معمولاً شامل درد، خارش، خون‌ریزی و توده‌هایی در اطراف یا داخل مقعد می‌شوند. بواسیر داخلی معمولاً بدون درد است مگر اینکه پرولاپس پیدا کند، اما بواسیر خارجی اغلب باعث درد و سوزش می‌شود.
عوامل اصلی ایجاد بواسیر عبارتند از فشار زیاد به روده در زمان اجابت مزاج، یبوست یا اسهال مزمن، نشستن طولانی روی توالت، رژیم غذایی کم فیبر، چاقی، بارداری و فعالیت‌هایی که با فشار به ناحیه شکمی همراه هستند. این عوامل می‌توانند به تورم و التهاب رگ‌های ناحیه مقعد منجر شوند و در نهایت بواسیر ایجاد کنند.
بواسیر چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک با توجه به علائم بیمار و معاینه فیزیکی می‌تواند بواسیر را تشخیص دهد. در مواردی که بواسیر قابل مشاهده نباشد، از معاینات داخلی استفاده می‌شود. این معاینات شامل موارد زیر هستند:
- معاینه انگشتی مقعد: پزشک با دستکش و ژل روان‌کننده، انگشت خود را وارد مقعد کرده تا تورم رگ‌ها را بررسی کند.
- آنوسکوپی: با استفاده از لوله‌ای کوچک و مجهز به نور، داخل مقعد و راست‌روده بررسی می‌شود.
- سیگموئیدوسکوپی: با لوله‌ای انعطاف‌پذیر که دوربین دارد، بخش‌های پایین روده بزرگ بررسی می‌شود تا بواسیر و سایر مشکلات تشخیص داده شوند.
این بررسی‌ها ممکن است کمی ناراحت‌کننده باشند اما معمولاً دردناک نیستند. بیشتر آن‌ها در مطب پزشک انجام می‌شوند و بیمار همان روز به خانه بازمی‌گردد.
درمان و مدیریت بواسیر
در بیشتر موارد، بواسیرهای کوچک با تغییر سبک زندگی و درمان‌های خانگی بهبود می‌یابند. برای تسکین علائم، اقدامات زیر توصیه می‌شود:
- استفاده از داروهای موضعی بدون نسخه شامل لیدوکائین، ویتچ هیزل یا هیدروکورتیزون.
- نوشیدن آب کافی در طول روز.
- مصرف بیشتر فیبر یا مکمل‌های فیبری برای نرم‌کردن مدفوع.
- نشستن در وان آب گرم (حمام سیتز) برای ۱۰ تا ۲۰ دقیقه در روز.
- مصرف ملین‌ها برای آسان‌تر شدن اجابت مزاج.
- استفاده از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن برای درد.
- استفاده از دستمال‌های مرطوب یا دستمال مرطوب آغشته به آب برای پاک‌کردن ملایم بعد از اجابت مزاج.
اگر علائم شدیدتر شوند یا زندگی روزمره بیمار را مختل کنند، ممکن است درمان‌های تخصصی لازم باشد که شامل گزینه‌های زیر است:
- بستن با کش لاستیکی: با قرار دادن یک حلقه در پایه بواسیر، جریان خون قطع می‌شود تا بواسیر خشک و بیفتد.
- الکتروکوآگولاسیون: جریان الکتریکی برای از بین بردن بواسیر استفاده می‌شود.
- انعقاد مادون قرمز: با استفاده از گرما از طریق پروب مخصوص، بافت بواسیر تخریب می‌شود.
- اسکلروتراپی: تزریق ماده‌ای شیمیایی به داخل بواسیر برای از بین بردن آن.
در موارد پیشرفته، درمان‌های جراحی شامل موارد زیر می‌شود:
- هموروئیدکتومی: بواسیرهای بزرگ یا پرولاپس‌شده با جراحی برداشته می‌شوند.
- THD یا دوختن شریان‌های بواسیری: جریان خون بواسیر داخلی قطع و بواسیر به داخل کشیده می‌شود.
- هموروئید استیپلینگ: با استفاده از دستگاه مخصوص، بواسیر داخلی برداشته یا به داخل مقعد بازگردانده می‌شود.
پیشگیری از بواسیر
اگرچه نمی‌توان همیشه از بواسیر جلوگیری کرد، اما با رعایت برخی نکات می‌توان احتمال ابتلا به آن را کاهش داد:
- هنگام اجابت مزاج بیش از حد زور نزنید و مدت طولانی روی توالت ننشینید.
- هر زمان نیاز به اجابت مزاج داشتید، آن را به تعویق نیندازید.
- آب کافی در طول روز بنوشید تا مدفوع نرم بماند.
- رژیم غذایی پر فیبر شامل میوه، سبزی و غلات کامل داشته باشید.
- فعالیت بدنی منظم داشته باشید تا حرکت روده‌ها تحریک شود.
- فقط طبق توصیه پزشک از ملین‌ها یا تنقیه استفاده کنید؛ استفاده بیش‌ازحد آن‌ها تنظیم طبیعی دفع را مختل می‌کند.
زندگی با بواسیر
در اغلب موارد، علائم بواسیر طی یک هفته با درمان‌های خانگی بهبود می‌یابند. با این حال، در صورت مشاهده موارد زیر باید به پزشک مراجعه کرد:
- درد شکمی
- یبوست یا اسهال مزمن
- تب و لرز
- تهوع و استفراغ
- خون‌ریزی شدید مقعدی یا درد شدید
برخی بیماری‌های دیگر دستگاه گوارش می‌توانند علائمی مشابه بواسیر ایجاد کنند و حتی تهدیدکننده زندگی باشند، بنابراین مراجعه به پزشک برای بررسی دقیق الزامی است.
پرسش‌های متداول از پزشک
هنگام مراجعه به پزشک درباره بواسیر، ممکن است بخواهید این سؤالات را مطرح کنید:
- علت بروز بواسیر در من چه بوده است؟
- بهترین روش درمانی برای شرایط من چیست؟
- برای جلوگیری از بازگشت بواسیر چه تغییراتی باید در سبک زندگی‌ام بدهم؟
- چه زمانی علائم بهبود خواهند یافت؟
- چه نشانه‌هایی ممکن است نشانگر عوارض باشند؟
تفاوت بواسیر با شقاق مقعدی چیست؟
بواسیر و شقاق مقعدی علائم مشابهی مانند خارش، درد و خون‌ریزی دارند. در حالی که بواسیر ناشی از تورم رگ‌ها است، شقاق یک پارگی در پوشش داخلی مقعد است. یبوست یا فشار زیاد می‌تواند هر دو وضعیت را ایجاد کند. پزشک با معاینه دقیق و گاهی تست‌های تکمیلی تشخیص نهایی را می‌دهد.
یادداشتی از کلینیک کلیولند
میلیون‌ها نفر در طول زندگی خود برای درمان بواسیر به دنبال کمک پزشکی می‌روند، اما تعداد بیشتری به دلیل شرم یا ترس هیچ اقدامی نمی‌کنند. نباید اجازه دهید خجالت مانع دریافت درمان مناسب شود.
اگر بواسیر برای شما ناراحتی ایجاد کرده، پزشکان می‌توانند درمان‌های مؤثری ارائه دهند. همچنین می‌توانید با رعایت نکات پیشگیرانه، احتمال بازگشت آن را کاهش دهید.