بطور خلاصه تغذیه و رژیم غذایی در چربی و کلسترول خون بالا باید به این ترتیب باشد:
مرحله اول رژیم غذایی در درمان چربی خون بالا:
-کاهش میزان چربی دریافتی به زیر ۳۰ درصد کل کالری روزانه
-کاهش میزان چربی اشباع به زیر ۱۰ درصد کل کالری روزانه
-کاهش کلسترول مصرفی به زیر ۳۰۰ میلی گرم در روز
-افزایش مصرف میوه های تازه، سبزیجات و فیبر
-کاهش مصرف مواد قندی و نشاسته ای در صورت بالا بودن تری گلیسرید
مرحله دوم در درمان چربی خون بالا
اگر بعد از ۱۲-۶ هفته چربی ها به حد مطلوب نرسند باید مرحله دوم رژیم آغاز شود:
-کاهش میزان چربی اشباع به زیر ۷ درصد کل کالری روزانه
-کاهش کلسترول مصرفی به زیر ۲۰۰ میلی گرم در روز
درمان دارویی؛ مرحله آخر است.
اگر ۶-۳ ماه بعد از کاهش وزن و رعایت رژیم های غذایی چربی ها به حد مطلوب نرسد باید از داروها استفاده شود.
تذکر: در بیماران ایسکمیک قلبی رژیم غذایی از مرحله دوم اجرا می شود و صورت عدم کنترل بعد از ۳-۲ ماه باید از داروها استفاده شود.
درمان تغذیه ای و رژیمی برای هایپر تری گلیسیرید (چربی بالا) بایستی نکات زیر را مد نظر داشت :
با توجه به این که چربی بالا احتمال عوارض قلبی۔ عروقی را افزایش می دهد و از طرفی موجب کاهش HDL می گردد لازم است در افرادی که دچار کلسترول بالا می باشند تری گلیسیرید خون به زیر ۲۵۰ رسانده شود.
درمان هایپرلیپیدمی یا چربی بالای خون:
ا- درمان بیماری هایی که باعث هایپرلیپیدمی می شوند: دیابت، کم کاری تیروئید، بیماری های کلیوی، بیماری های کبدی
۲- قطع داروهایی که باعث هایپرلیپیدمی میشوند: بتابلوکرها، تیازیدها
۳- قطع سیگار: قطع سیگار موجب افزایش HDL و کاهش تری گلیسرید می شود.
۴- انجام ورزش: ورزش موجب افزایش HDL و کاهش تری گلیسرید و کلسترول می شود.
۵- کاهش وزن: کاهش وزن با افزایش HIDL و کاهش تری گلیسرید و کلسترول نقش اساسی در درمان هایپرلیپیدمی دارد.
محدودیت ها و توصیه های غذایی در چربی و کلسترول خون بالا
مصرف اسیدهای چرب اشباع:
در بین اسیدهای چرب؛ تنها نوع اشباع موجب افزایش کلسترول خون می شود.
انواع چربی های اشباع شامل:
کره – روغن حیوانی- پیه – دنبه – چربی طیورروغن نارگیل – روغن نخل
-مصرف اسیدهای چرب غیر اشباع یگانه (با یک پیوند مضاعف):
امروزه مشخص شده است که این نوع اسیدهای چرب نیز می توانند در کاهش کلسترول خون مؤثر باشند.
انواع اسیدهای چرب غیر اشباع یگانه: روغن زیتون – دانه آفتابگردان – بادام زمینی
مصرف اسیدهای چرب غیر اشباع چندگانه (با چند پیوند مضاعف):
چربی های غیر اشباع چندگانه تمایل به کاهش کلسترول خون و همچنین LDL دارند و ممکن است چسبندگی پلاکت ها را نیز کم نمایند. بنابراین نقش محافظتی داشته و جدار عروق را از خطر تصلب شرائین مصون نگه می دارند.
مصرف اسیدهای چرب امگا ۳:
عمدتا در روغن های ماهی اسیدهای چرب امگا ۶:
روغن آفتابگردان – سویا – ذرت
چربی های غیراشباع چندگانه نباید بیش از ۱۰ درصد رژیم روزانه مصرف شوند زیرا در غیر این صورت علاوه بر کاهش LDL موجب کاهش HDL یا کلسترول خوب نیز می شوند.
مصرف چربی های ترانس:
در جریان هیدروژنه کردن روغن های مایع (روند جامدسازی) اسیدهای چرب ترانس ایجاد می شوند که متأسفانه باعث افزایش LDL و کاهش HDL می گردد.
بنابراین روغن های گیاهی فقط به صورت مایع آثار مفید محافظتی خواهد داشت.
مصرف کلسترول:
منابع عمده کلسترول عبارتند از:
گوشت های چرب – جگر – قلوه – مغز – زرده تخم مرغ – لبنیات (به خصوص پنیرهای محلی چرب) – پوست مرغ و طیور
میزان کلسترول مواد غذایی:
۲۰۰ گرم جگر سیاه قلوه یا مغز: ۳۰۰ میلی گرم
یک عدد زرده تخم مرغ متوسط ۲۲۰ میلی گرم
۱۰۰ گرم پنیر محلی پر چرب۱۷۰ میلی گرم
۱۰۰ گرم میگو:۱۷۰ میلی گرم
۱۰۰ گرم گوشت معمولی: ۸۰ میلی گرم
مصرف شیر:
۴۵ درصد کالری شیر کامل از چربی های اشباع منشاء می گیرد. در حالی که ۳۰ درصد کالری شیر کم چرب (۲ درصد) از چربی های اشباع منشاء می گیرد و کلسترول این نوع شیرها نیز کمتر از کلسترول شیر کامل می باشد. بنابراین برای تأمین کلسیم و نیز پروتئین استفاده از شیرهای کم چرب توصیه می شود.
مصرف پنیر:
۷۰- ۶۰ درصد کالری پنیرهای چرب (محلی) از چربی های اشباع منشاء می گیرد و کلسترول آن حتی از گوشت قرمز نیز بیشتر است. بنابراین برای تأمین پروتئین از راه پنیر باید از پنیرهای کم چرب استفاده شود.
مصرف کشک:
در بین لبنیات کشک حاوی مقادیر زیاد پروتئین و مقادیر بسیار کم چربی می باشد. اما نمک زیاد دارد.
مصرف کره – کرم – بستنی:
چربی اینها از شیر کامل نیز بیشتر است بنابراین باید تنها در موارد خاص و بطور گاه گاهی مصرف شوند.
مصرف سس مایونز:
به علت محتوای چربی اشباع، باید در تهیه سالاد بجای آن از ماست، آبغوره یا آبلیمو استفاده شود.
مصرف تخم مرغ:
هر زرده تخم مرغ حاوی ۲۲۰ میلی گرم کلسترول است. طبق توصیه های قدیمی تر نباید بیش از ۳ زرده تخم مرغ در هفته مصرف شود که این شامل تخم مرغ های مصرفی در غذاهای مختلف نیز می شود ولی سفیده تخم مرغ حاوی کلسترول نبوده و منبع خوبی برای پروتئین می باشد.
مصرف میوه و سبزیجات:
با توجه به وجود انواع ویتامین ها و فیبر در آنها مصرفشان بدون محدودیت توصیه می شود.
مصرف حبوبات و غلات:
چربی آنها بسیار کم بوده و فاقد کلسترول هستند.
مصرف شیرینی جات:
در ساخت شیرینی جات از زرده تخم مرغ و چربی های اشباع استفاده می شود و از طرفی شکر آن نیز موجب افزایش تری گلیسرید می شود.
مصرف گوشت قرمز:
مصرف گوشت لخم بدون چربی توصیه می شود در هر صد گرم گوشت لخم ۸۰ میلی گرم کلسترول وجود دارد.
مصرف احشاء، جگر – قلوه و مغز:
منابع غنی از کلسترول بوده و مصرف آنها توصیه نمی شود. تنها دل حاوی کلسترول پائین می باشد.
مصرف طیور:
پوست مرغ و طیور حاوی مقادیر زیادی کلسترول بوده و باید قبل از بخت جدا شوند. در بین طیور گوشت غاز و اردک بیشترین چربی و گوشت جوجه و بوقلمون کمترین چربی را دارند.
مصرف سوسیس و کالباس:
۸۰-۷۰ درصد کالری آن ناشی از چربی های عمدتا اشباع بوده و باید فقط گاهی از آنها استفاده شود.
مصرف ماهی:
چربی ماهی های اقیانوسی (تون – آزاد – ساردین) از نوع امگا ۳ بوده که مفید است. کلسترول و چربی های اشباع سایر ماهی ها نیز بسیار کم است.
بنابراین در هفته های ۳-۲ بار مصرف ماهی توصیه می شود.
مصرف میگو:
کلسترول میگو از سایر ماهی ها، گوشت قرمز و مرغ بیشتر است. بنابراین باید کمتر مصرف شود.
مصرف آجیل و دانه های خوراکی:
این گونه مواد حاوی مقادیر نسبتا زیاد کالری و چربی غیراشباع هستند و هیچ گونه کلسترولی ندارند. آجیل منبع خوبی برای پروتئین بوده و می تواند جانشین پنیر شود.
مصرف روغن ها:
روغن های حاوی مقادیر زیاد اسیدهای چرب اشباع در حرارت اتاق جامد هستند (روغن حیوانی – کره – پیه – روغن نارگیل) ولی روغن های حاوی اسیدهای چرب غیراشباع در حرارت اتاق مایع هستند (روغن زیتون، ذرت و آفتابگردان).
توصیه های رژیمی در چربی و کلسترول خون بالا
– خوردن ماکیان (مرغ و …) بر گوشت قرمز ارجح تر است.
-قبل از پختن مرغ پوست آن را جدا کنید.
-در صورت مصرف گوشت قرمز، چربی های آن را قبل از پخت جدا کنید.
-ماهی به مقدار زیاد بخورید (به صورت کباب یا پخته)
– کباب کردن و پختن گوشت نسبت به سرخ کردن آن با روغن بهتراست.
-برای تهیه گوشت چرخ کرده ابتدا چربی های گوشت را جدا کرده و سپس آن را چرخ نمایید (گوشت های چرخ کرده بازار چربی بالایی دارند)
-پنیر کم چربی استفاده نمایید.
خامه روی شیر پرچرب را قبل از مصرف بردارید.
– از ماست کم چربی به جای خامه و سس مایونز استفاده نمایید.
-تخم مرغ آب پز بهتر از نیمرو با روغن است.
-سبزیجات و میوه جات فراوان مصرف شود.
سیب زمینی آب پز بهتر از چیپس است.
-مصرف بیسکوئیت، کیک، شیرینی به میزان خیلی کم باشد.
-حتی الامکان از سرخ کردن گوشت ها، سبزیجات و سیب زمینی خودداری شود.
– در صورت اجبار برای سرخ کردن گوشت ها، سبزیجات و سیب زمینی از روغن مایع استفاده نمایید.
-در هفته حداکثر ۳ زرده تخم مرغ مصرف شود.
انواع چربی های مهم بدن:
۱- کلسترول
۲- تری گلیسرید
کلسترول:
این ماده بخش مهمی از بدن سالم است زیرا در ساختمان جداره سلول ها و برخی هورمونها و بافت های ضروری بدن شرکت دارد.
کلسترول از دو منبع تأمین می شود که عبارتند از:
– تولید داخل بدن: عمدتا در کبد
– ورود از خارج (۲۵ درصد) عمدتا در گوشت های چرب، تخم مرغ و لبنیات،
کلسترول در بدن توسط حامل های مخصوصی بنام لیپوپروتئین ها حمل می شود که دو نوع آن عبارتند از:
LDL
حامل اصلی کلسترول در بدن بوده که کلسترول را بین کبد و بافت ها حمل می کند. زیاد بودن مقدار آن در گردش خون موجب رسوب کلسترول در دیواره عروق و بروز تصلب شرائین می شود.
HDL
یک سوم تا یک چهارم کلسترول توسط HDL حمل می شود که وظیفه آن برداشت کلسترول از شریان ها و بردن آن به کبد می باشد.
بنابراین بالا بودن HDL نقش محافظتی داشته و باعث کاهش روند آترواسکلروز می گردد.
تری گلیسرید:
فرم ذخیرهای چربی بدن می باشد که در بافت های بدن ذخیره می شود. تری گلیسرید از ۲ منبع تأمین می شود:
۱- روغن ها و چربی های خورده شده
۲- مازاد مواد قندی (نشاسته) که بعد از پر کردن ذخایر گلیکوژن بصورت تری گلیسرید در می آیند. تری گلیسرید نیز در بدن توسط لیپوپروتئین های LDL، VLDL و شیلومیکرونها حمل می شود.
آزمایش چربی های خون
امروزه سنجش کلسترول از سن ۲۰ سالگی توصیه می شود. برای سنجش کلسترول نیازی به ناشتایی نیست ولی برای سنجش تری گلیسرید فرد باید ۱۲ – ۱۴ ساعت ناشتا باشد.
محاسبه LDL کلسترول توتال شامل HDL و LDL می باشد که زیاد بودن HDL برای فرد مفید ولی زیادی LDL مضر و خطرناک است.
علل ثانویه هایپرلیپیدمی (افزایش چربی)
کم کاری تیروئید – دیابت – نارسایی کلیه – سندرم نفروتیک- بیماریهای انسدادی کبد
علل کاهش HDL:
علل افزایش دهنده HDL:
چاقی- سیگار- بی تحرکی- هورمون های جنسی (تستسترون و پروژسترون)- کورتیکواستروئیدها – بالابودن تری گلیسرید
ورزش – قطع سیگار- کاهش وزن – استروژن
علل ثانویه افزایش تری گلیسرید:
دیابت – چاقی- سیگار – داروها (بتابلوکر – تیازید و …)
تعیین شدت چربی بالا در بالغین و اهداف درمانی
کلسترول کل
حد مطلوب: زیر ۲۰۰
حد مرزی: ۲۴۰-۲۰۰
حد خطرناک: بالای ۲۴۰
LDL:
حد مطلوب: زیر ۱۳۰
حد مرزی: ۱۳۰ -۱۶۰
حد خطرناک: بالای ۱۶۰
HDL
حد مطلوب: بالای ۴۵
حد مرزی: ۳۵-۴۵
حد خطرناک: زیر ۳۵
تری گلیسرید:
حد مطلوب: زیر ۲۵۰
حد مرزی: ۵۰۰-۲۵۰
حد خطرناک: بالای ۵۰۰
هدف درمان هایپرلیپیدمی
افراد بدون هیچ گونه ریسک فاکتور قلبی: کلسترول کل زیر ۲۴۰ و LDL زیر ۱۶۰
افراد دارای دو ریسک فاکتور قلبی: کلسترول کل زیر ۲۰۰ و LDL زیر ۱۳۰
افراد دچار بیماری ایسکمیک قلب : کلسترول کل زیر ۱۶۰ و LDL زیر ۱۰۰
ریسک فاکتورهای قلبی:
سن بالای ۴۵ در مردها و بالای ۵۵ در زنها۔ جنس مذکر – چاقی شدید مصرف سیگار – دیابت – HDL زیر ۳۵- فشار سیستول بالای ۱۲۰ میلی متر جیوه – سابقه بیماری قلبی در فامیل درجه یک (زیر ۵۵ سالگی در مردها و زیر ۶۵ سالگی در زنها)
سلام عالی خداخیرتون بده
سلام عالی خداخیرتون بده