درک تغییرات واژینال که ممکن است در دوران یائسگی تجربه کنید
یائسگی به زمانی اطلاق می‌شود که قاعدگی شما به مدت ۱۲ ماه پیاپی قطع شده باشد. این مرحله از زندگی معمولاً با کاهش تولید هورمون استروژن مشخص می‌شود. کاهش سطح استروژن می‌تواند منجر به علائمی مانند گرگرفتگی، تعریق شبانه، نوسانات خلقی یا اختلال در خواب شود.
یائسگی همچنین اغلب با تغییرات واژینال همراه است؛ از جمله خشکی واژن، ناراحتی یا درد در ناحیه تناسلی، یا تغییرات ظاهری در اطراف فرج (بخش خارجی دستگاه تناسلی زنان که واژن را احاطه می‌کند)، لب‌های کوچک (لابیا مینورا)، یا درون کانال واژن.
تغییرات واژینال و ادراری
با کاهش سطح استروژن در دوران یائسگی، پوشش داخلی واژن نازک‌تر و کشسانی آن کمتر می‌شود. به‌طور طبیعی، بدن در طول سال‌های پیش از یائسگی دارای مقدار زیادی کلاژن، الاستین (پروتئینی که باعث کشسانی بافت‌ها می‌شود)، و چربی زیرپوستی در ناحیه تناسلی است. اما با افزایش سن، این اجزاء کاهش می‌یابند و منجر به تغییرات قابل مشاهده و قابل احساس در فرج می‌شوند. همچنین ممکن است متوجه شوید که موهای ناحیه شرمگاهی شروع به نازک شدن و ریزش می‌کنند.
به طور خاص، ممکن است در بخش‌های مختلف ناحیه تناسلی تغییرات زیر را مشاهده کنید:
- واژن: چین‌های طبیعی داخلی واژن که به نام چین‌های راگال (rugal folds) شناخته می‌شوند و به واژن اجازه کش آمدن می‌دهند، ممکن است صاف شده و از بین بروند. در نتیجه، بافت واژن ظریف‌تر و حساس‌تر می‌شود.
- مجرای ادرار (پیشاب‌راه): بافت اطراف پیشاب‌راه ممکن است دچار خشکی و تحریک‌پذیری شود. این ناحیه که ادرار را از مثانه به بیرون هدایت می‌کند، بسیار حساس است و کاهش رطوبت آن می‌تواند باعث سوزش یا درد شود.
- کلیتوریس (چوچوله): این عضو کوچک و حساس که بالای مجرای ادرار قرار دارد، ممکن است کوچکتر شود. همچنین ممکن است دچار وضعیتی به نام فیبروز یا چسبندگی کلیتوریس (clitoral phimosis or adhesion) شوید، که در آن پوست پوشاننده کلیتوریس سفت شده و به‌راحتی کنار نمی‌رود تا کلیتوریس دیده شود. این مشکل می‌تواند باعث تحریک‌پذیری یا دشواری در تحریک جنسی و در نتیجه اختلال در روابط زناشویی شود.
استروژن نقش بسیار مهمی در حفظ pH اسیدی طبیعی واژن و میکروبیوم واژینال (ترکیب باکتری‌های مفید در واژن) دارد. با کاهش استروژن، محیط واژن کمتر اسیدی می‌شود و این امر شرایط رشد برای باکتری‌های مضر را فراهم می‌کند.
تغییر pH واژن باعث افزایش خطر ابتلا به عفونت‌های شایع مانند عفونت ادراری (UTI) و واژینوز باکتریایی (BV) می‌شود. این عفونت‌ها می‌توانند منجر به ترشحات غیرعادی، بوهای ناخوشایند، سوزش و تکرر ادرار شوند.
یائسگی چگونه بر لابیا مینورا تأثیر می‌گذارد؟
کاهش سطح استروژن در دوران یائسگی می‌تواند باعث تغییرات قابل مشاهده در لابیا مینورا (لب‌های داخلی فرج) شود.
این لب‌های داخلی ممکن است نازک‌تر و صاف‌تر شده و پوست آنها رنگ‌پریده، صاف یا شکننده به نظر برسد. در موارد شدید، آتروفی لابیال (تحلیل رفتن بافت لب‌ها) رخ می‌دهد؛ به طوری که لب‌های داخلی آن‌قدر کوچک می‌شوند که به نظر می‌رسد ناپدید شده‌اند.
در برخی موارد، پوست نازک‌شده لابیا ممکن است به هم بچسبد که این وضعیت با نام چسبندگی لابیال (labial adhesion) شناخته می‌شود. این چسبندگی می‌تواند باعث ناراحتی شدید، عفونت و حتی اختلال در تخلیه ادرار شود.
در برخی افراد، برعکس، لابیا مینورا ممکن است برجسته‌تر از قبل به نظر برسد. این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که لابیا ماژورا (لب‌های خارجی) در اثر کاهش چربی و بافت، حجم خود را از دست داده و دیگر پوشانندگی قبلی را ندارند. بنابراین، لب‌های داخلی نمایان‌تر می‌شوند.
تمام این تغییرات به این دلیل اتفاق می‌افتند که استروژن به حفظ ضخامت، انعطاف‌پذیری و رطوبت بافت‌های فرج کمک می‌کند. با کاهش استروژن، این بافت‌ها تحلیل رفته و شکننده‌تر می‌شوند.
علائم و اثرات تغییرات واژینال
تغییرات مرتبط با یائسگی در ناحیه واژن و فرج ممکن است باعث بروز علائمی شوند که بر راحتی، اعتماد به نفس و کیفیت زندگی روزمره فرد تأثیر می‌گذارند. این مجموعه علائم اغلب با عنوان سندرم ژنیتو-ادراری یائسگی (GSM) شناخته می‌شود.
این سندرم یک وضعیت شایع است که حدود ۵۰ تا ۷۵ درصد افراد را در دوران یائسگی تحت تأثیر قرار می‌دهد و می‌تواند باعث ناراحتی واژینال، درد هنگام رابطه جنسی و علائم ادراری شود.
تحریک و خشکی واژن
احساس خارش، سوزش یا خشکی واژن یکی از شکایات رایج است. این خشکی ممکن است به صورت احساس تنگی یا خشکی بیش از حد در واژن بروز کند و در هنگام راه رفتن، نشستن، شستن، خشک کردن یا پوشیدن لباس‌های تنگ محسوس‌تر شود.
درد هنگام رابطه جنسی
با نازک شدن دیواره‌های واژن، تولید ترشحات طبیعی روان‌کننده واژن نیز کاهش می‌یابد. در نتیجه، در حین رابطه جنسی ممکن است احساس سوزش یا درد داشته باشید.
این علائم دردناک می‌توانند به دلیل ایجاد پارگی‌های ریز در بافت واژن به علت اصطکاک بیشتر و کاهش لغزندگی طبیعی به وجود آیند.
بوهای غیرطبیعی
ممکن است متوجه بوهای جدید واژینال شوید. این تغییر معمولاً به دلیل تغییر سطح pH و کاهش باکتری‌های محافظ واژن رخ می‌دهد. گاهی اوقات، این بوها نگران‌کننده نیستند، اما اگر بویی شبیه به بوی ماهی یا بوی بد تند احساس کردید، باید با پزشک مشورت کنید، چون ممکن است نشانه عفونت واژینوز باکتریایی باشد.
پوسته‌ریزی یا لایه‌برداری پوست
ممکن است متوجه شوید که پوست اطراف فرج یا لابیا مینورا در هنگام شستن یا مقاربت، پوسته‌پوسته شده یا می‌ریزد. این پدیده ناشی از آتروفی واژینال است؛ یعنی بافت نازک و خشک واژن به راحتی آسیب دیده و جدا می‌شود.
علائم ادراری
علائم ادراری ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- احساس فوری و شدید به دفع ادرار، حتی زمانی که مثانه پر نیست
- تکرر ادرار، به‌ویژه بیدار شدن از خواب در شب برای ادرار
- احساس تحریک یا سوزش در ناحیه پیشاب‌راه
- سوزش هنگام ادرار کردن
اگر این علائم همراه با ادرار کدر، بوی بد یا تب باشند، ممکن است نشانه عفونت ادراری باشد که نیاز به درمان فوری دارد.
درمان و مدیریت علائم
راه‌های مختلفی برای کاهش علائم ناراحت‌کننده وجود دارد:
مرطوب‌کننده‌ها و روان‌کننده‌ها
استفاده از مرطوب‌کننده‌های واژینال و روان‌کننده‌های شخصی، گزینه‌هایی هستند که می‌توانید بدون نسخه پزشک در خانه امتحان کنید.
مرطوب‌کننده‌ها با احیای رطوبت طبیعی واژن به بهبود کیفیت بافت کمک می‌کنند. روان‌کننده‌ها نیز اصطکاک را در هنگام رابطه جنسی کاهش می‌دهند تا درد و سوزش را تسکین دهند. بسیاری از افراد از استفاده همزمان هر دو بهره‌مند می‌شوند.
داروهای تجویزی
پزشک ممکن است درمان‌های دارویی زیر را توصیه کند:
- Intrarosa (پراسترون): شیاف واژینال تجویزی حاوی هورمون DHEA که در بدن به استروژن تبدیل می‌شود.
- Osphena (اوسپمیفن): داروی خوراکی غیر استروژنی که به بهبود بافت واژینال کمک می‌کند.
- هورمون‌های سیستمیک: داروهای خوراکی، چسب‌های پوستی یا تزریق‌های استروژن یا پروژسترون برای کاهش علائم کلی یائسگی.
- استروژن موضعی واژینال: به‌صورت کرم، قرص یا حلقه واژینال قابل استفاده است و مستقیماً در ناحیه واژن اثر می‌گذارد.
- اسید هیالورونیک: یک ترکیب غیرهورمونی که باعث آبرسانی و بهبود سلامت بافت می‌شود.
گشادکننده‌های واژینال (Vaginal Dilators)
ابزارهای سیلیکونی نرم برای باز کردن تدریجی بافت واژن استفاده می‌شوند. در صورتی که کانال واژن به‌علت آتروفی تنگ یا کوتاه شده باشد، این ابزارها می‌توانند در کاهش درد هنگام رابطه جنسی یا معاینات زنان کمک کنند. استفاده همزمان از مرطوب‌کننده‌ها یا استروژن درمانی اثربخشی آنها را بیشتر می‌کند.
فیزیوتراپی کف لگن
درمان فیزیوتراپی تخصصی برای تقویت یا شل‌کردن عضلات کف لگن است. فیزیوتراپیست آموزش‌دیده می‌تواند از طریق تمرینات کششی، تنفسی و روش‌های دستی به بهبود راحتی فیزیکی و کاهش علائم ادراری کمک کند.
درمان شخصی‌سازی‌شده
همه درمان‌ها برای همه افراد مناسب نیستند، به‌ویژه در صورت داشتن سابقه بیماری‌های حساس به هورمون مانند برخی از انواع سرطان پستان. به همین دلیل مشاوره با پزشک برای یافتن ایمن‌ترین و مؤثرترین گزینه درمانی ضروری است.
جمع‌بندی سریع
یائسگی می‌تواند به دلیل کاهش استروژن باعث تغییراتی در واژن و فرج شود. این تغییرات ممکن است شامل نازک شدن دیواره واژن، تحلیل رفتن لابیا مینورا، خشکی، تحریک‌پذیری یا درد در هنگام رابطه جنسی یا ادرار باشد.
استفاده از مرطوب‌کننده‌ها، روان‌کننده‌ها و درمان با استروژن می‌تواند مفید باشد. برای انتخاب بهترین درمان با پزشک خود مشورت کنید تا گزینه‌ای مناسب با شرایط و راحتی شما انتخاب شود.
سؤالات متداول
چرا لابیا مینورا من بیرون زده به نظر می‌رسد؟
در دوران یائسگی، ممکن است لب‌های بیرونی (لابیا ماژورا) حجم خود را از دست بدهند، در حالی‌که لابیا مینورا صاف‌تر یا نازک‌تر می‌شود و به‌دلیل نمایان شدن بیشتر، بیرون‌زده به نظر برسد.
آتروفی لابیا چگونه به نظر می‌رسد؟
آتروفی لابیا باعث می‌شود که لابیا مینورا نازک، صاف، رنگ‌پریده یا کوچکتر به نظر برسد. در موارد شدید، ممکن است کاملاً ناپدید یا به هم چسبیده به نظر برسد.
چرا پوست لابیا مینورا پوسته‌پوسته می‌شود؟
این پدیده معمولاً ناشی از خشکی شدید یا تحریک ناشی از آتروفی واژن است. در این شرایط، بافت نازک و خشک به راحتی تجزیه شده و هنگام شستشو یا رابطه جنسی دچار پوسته‌ریزی می‌شود.