عملکرد طبیعی سینوسها نقش مهمی در تنفس، تنظیم رطوبت هوا، و محافظت از بدن در برابر میکروبها دارد. زمانی که این عملکرد مختل میشود، فرد ممکن است با مشکلاتی مانند گرفتگی بینی، سردردهای مداوم، عفونتهای مکرر و کاهش کیفیت زندگی مواجه شود.
جراحی آندوسکوپی عملکردی سینوس (FESS) بهعنوان یک روش پیشرفته، کمتهاجمی و مؤثر برای درمان اختلالات مزمن سینوسی مطرح شده است. این جراحی به پزشکان امکان میدهد بدون برش خارجی، از طریق مسیرهای طبیعی بینی وارد شده و علت اصلی انسداد را اصلاح کنند. این مقدمه زمینه لازم را برای درک عمیقتر از فرآیند، مزایا، و مخاطرات این روش فراهم میآورد.

عمل جراحی آندوسکوپی عملکردی سینوس (FESS)
FESS چیست و چرا انجام میشود؟
عمل جراحی آندوسکوپی عملکردی سینوس (FESS) نوعی جراحی کمتهاجمی است که برای درمان اختلالات شدید سینوسی انجام میشود. این روش بیشتر برای درمان سینوزیت مزمن و پولیپهای بینی بهکار میرود.
در این عمل، پزشک با استفاده از آندوسکوپهای بینی، از طریق سوراخهای بینی وارد شده و بدون ایجاد هیچگونه برش یا زخم قابلمشاهده، اقدام به درمان میکند. این ویژگی باعث کاهش عوارض ظاهری و کوتاهتر شدن دوره بهبودی میشود. همچنین به دلیل استفاده از ابزارهای دقیق و دوربینهای پیشرفته، دقت درمان افزایش مییابد و آسیب به بافتهای سالم به حداقل میرسد.
موارد کاربرد اصلی FESS در پزشکی
در صورتی که تخلیه مخاط از سینوسها یا حفره بینی دچار اختلال شود، ممکن است فرد احساس درد یا فشار کرده و تنفس برای او دشوار شود. در این شرایط، معمولاً داروهایی مانند آنتیبیوتیکها یا اسپریهای بینی تجویز میشوند.
اگر دارودرمانی مؤثر نباشد، جراحی بهمنظور حذف بافت یا استخوانهای مزاحم انجام میشود. هدف اصلی از انجام FESS، باز کردن راههای تخلیه سینوسها و بهبود جریان هوا در بینی است تا از عفونتهای مکرر یا التهابهای مزمن جلوگیری شود.
شرایطی که ممکن است نیاز به FESS داشته باشند
پزشک ممکن است FESS را در صورت وجود یکی یا چند مورد از شرایط زیر پیشنهاد کند:
- سینوزیت مزمن
- عفونتهای سینوسی مکرر یا گسترشیافته که به آنتیبیوتیک پاسخ نمیدهند
- وجود پولیپهای بینی
- سلولها یا تومورهای غیرطبیعی در سینوسها
در برخی موارد، این عمل برای ترمیم ناهنجاریهایی در قاعده جمجمه یا نشت مایع مغزی-نخاعی نیز مورد استفاده قرار میگیرد. این موارد نیازمند مهارت بالا و دقت فراوان در جراحی هستند زیرا مناطق حیاتی مغز و اعصاب درگیر هستند.
جزئیات مربوط به روند عمل
آمادگیهای قبل از عمل FESS
پزشک شما اطلاعات دقیقی درباره اقدامات پیش از جراحی ارائه خواهد داد. این اقدامات ممکن است برای هر فرد متفاوت باشد، اما در اغلب موارد توصیه میشود:
- حداقل سه هفته قبل از عمل، سیگار را ترک کنید. سیگار باعث تشدید علائم سینوسی میشود و روند بهبود را کند میکند.
- از مصرف آسپرین به مدت حداقل هفت روز پیش از جراحی خودداری کنید، زیرا حتی مقادیر کم آن ممکن است باعث افزایش خونریزی شود.
- پس از نیمهشب قبل از روز جراحی، از خوردن و نوشیدن پرهیز کنید تا از بروز عوارض بیهوشی عمومی پیشگیری شود.
- فردی را برای همراهی و بازگرداندن شما به خانه هماهنگ کنید، زیرا رانندگی پس از دریافت بیهوشی خطرناک است.
مراحل انجام عمل جراحی FESS
در طول عمل، پزشک از یک لوله نازک به نام آندوسکوپ بینی که به ابزارهای جراحی ظریفی مجهز است استفاده میکند. مراحل اصلی شامل:
- بیهوشی عمومی برای خواباندن کامل بیمار و پیشگیری از درد
- استفاده از داروهای ضداحتقان در بینی برای پاکسازی سینوسها
- تزریق داروی بیحسی در داخل بینی برای کاهش ناراحتی
- وارد کردن آندوسکوپ بهطور ملایم از طریق بینی
- برداشتن بافت استخوانی، بافت بیمار یا پولیپهایی که مسیر سینوس را مسدود کردهاند
در برخی موارد، پس از اتمام عمل، پزشک ممکن است بافتهای اضافی را بتراشد یا در داخل بینی موادی برای جذب خون و ترشحات قرار دهد. البته همه بیماران به این مرحله نیاز ندارند.
مدت زمان و پیچیدگی عمل
مدتزمان معمول این عمل بین دو تا سه ساعت است، بهویژه اگر هر دو سمت بینی درگیر باشند. با این حال، زمان دقیق بستگی به پیچیدگی وضعیت سینوسی بیمار دارد و ممکن است در برخی موارد بیشتر یا کمتر شود.
مزایا و خطرات احتمالی جراحی FESS
هدف اصلی از انجام FESS بازگرداندن عملکرد طبیعی سینوسهاست. این موضوع باعث بهبود تنفس، کاهش درد صورت و افزایش کیفیت زندگی بیمار میشود. حتی اگر برخی علائم باقی بمانند، بیشتر بیماران بهبودی قابلتوجهی را تجربه میکنند.
با اینکه خطرات این جراحی کم هستند، اما در صورت آسیب به ساختارهای اطراف سینوس، ممکن است عوارضی بهوجود آید که شامل موارد زیر است:
- نشت مایع مغزی-نخاعی
- دو بینی یا از دست دادن بینایی
- اشکریزی بیشازحد چشمها
- خونریزی شدید، شامل خوندماغ
- از بین رفتن حس بویایی
بر اساس پژوهشهای اخیر، حتی شایعترین عارضه (خونریزی زیاد) تنها در ۳ مورد از هر ۱۰۰ جراحی مشاهده میشود. این آمار نشاندهنده امنیت بالای این روش و تجربه گسترده پزشکان در پیشگیری از عوارض است.
دوران بهبودی و چشمانداز آینده
پس از عمل چه اتفاقی میافتد؟
پس از پایان جراحی، مدتی را در اتاق ریکاوری میگذرانید تا وضعیت شما توسط کادر درمان بررسی شود. پیش از ترخیص، پزشک نکاتی درباره آنچه انتظار میرود را با شما در میان میگذارد. بهطور معمول، برای چند روز احساس خونریزی خفیف، گرفتگی بینی یا ناراحتی خواهید داشت.
همچنین، پزشک شما توصیههایی برای مراقبت در منزل خواهد داشت که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- از فین کردن بهمدت حداقل هفت روز خودداری کنید
- شستوشوی بینی و سینوس با محلول آبنمک
- هنگام عطسه، دهان را باز کرده و درون دستمال یا آستین عطسه کنید (ممکن است ترشحات خونی یا مخاط برای چند هفته خارج شوند)
- از انجام فعالیتهای شدید تا زمان تأیید پزشک خودداری کنید
- مصرف داروهای ضدالتهاب یا دیگر داروها طبق تجویز پزشک برای جلوگیری از عود علائم
مدتزمان بهبودی کامل چقدر است؟
احساس بهبودی کامل ممکن است چند ماه زمان ببرد، اما بیشتر افراد در مدت یک هفته به کار یا مدرسه بازمیگردند. بیشتر بیماران میتوانند طی دو هفته به فعالیتهای عادی روزانه خود برگردند.
چه زمانی باید با پزشک تماس بگیرید؟
حدود چند هفته پس از عمل، یک ویزیت پیگیری خواهید داشت تا پزشک مخاط یا خون خشکشده را از بینی شما خارج کرده و روند بهبود را بررسی کند.
اگر علائم پس از بهبودی اولیه دوباره بازگشتند، باید با پزشک تماس بگیرید. این میتواند نشانهای از بازگشت پولیپ یا ادامه التهاب مزمن باشد که ممکن است نیاز به درمان مجدد یا مصرف دارو داشته باشد.
نکته پایانی
FESS یکی از ایمنترین و مؤثرترین روشهای درمانی برای مشکلات مزمن سینوسی است که بهصورت گسترده توسط متخصصان گوش، حلق و بینی انجام میشود. این عمل میتواند علائمی مانند گرفتگی بینی، درد صورت و ترشحات مزمن را کاهش دهد یا کاملاً برطرف کند.
اگر پزشک شما این عمل را توصیه کرده است، درباره فواید آن سؤال بپرسید. بسته به نوع بیماریتان، FESS ممکن است بتواند برخی یا حتی تمام علائم شما را درمان کند. با آگاهی کامل درباره نتایج مورد انتظار، برای انجام این جراحی تصمیمگیری کنید و با اطمینان قدم در مسیر درمان بگذارید.