نتایج یک مطالعه جدید نشان می‌دهد که نشستن طولانی‌مدت با کاهش عملکرد شناختی و کوچک‌شدن مغز ارتباط دارد. این موضوع حتی در افرادی دیده شده که فعالیت بدنی کافی و منظم دارند.
نشستن طولانی‌مدت نه‌تنها خطر اضافه‌وزن، التهاب، بیماری قلبی و دیابت را افزایش می‌دهد، بلکه می‌تواند به آسیب‌های مغزی نیز منجر شود. به گفته محققان، این رفتار می‌تواند احتمال ابتلا به آلزایمر، افت شناختی و تحلیل رفتن حجم مغز را نیز افزایش دهد، حتی اگر فرد به‌طور مرتب ورزش کند.
یافته‌های مطالعه چه بود؟
در یک مطالعه هفت‌ساله که در مجله Alzheimer’s & Dementia منتشر شد، بیش از ۴۰۰ فرد سالمند بدون زوال عقل مورد بررسی قرار گرفتند. شرکت‌کنندگان این تحقیق به مدت طولانی از ردیاب‌های حرکتی مچی استفاده کردند، اسکن MRI مغزی انجام دادند و از نظر ژن APOE-e4 که نشانگر خطر ابتلا به آلزایمر است، آزمایش شدند.
نتایج نشان داد که هر چه زمان نشستن بیشتر باشد، سلامت شناختی بدتر و بخش‌هایی از مغز کوچک‌تر می‌شود، به‌ویژه در افرادی که حامل ژن APOE-e4 هستند. ژن APOE-e4 یکی از مهم‌ترین عوامل ژنتیکی مرتبط با خطر بالای ابتلا به آلزایمر است و اثرات آن در مطالعات مختلف تأیید شده است.
ماریسسا گونیات، دکترای علوم اعصاب و نویسنده اصلی مطالعه که در دانشکده پزشکی دانشگاه پیتسبورگ فعالیت دارد، به وبسایت Verywell گفت: «وقتی میزان فعالیت بدنی همه افراد را در نظر گرفتیم، باز هم رفتار نشسته بیشتر با افت شناختی و تحلیل عصبی مرتبط بود، که نشان می‌دهد نشستن طولانی‌مدت به‌طور مستقل می‌تواند در افزایش خطر ابتلا به آلزایمر نقش داشته باشد.»
در این مطالعه، حدود ۹۰ درصد شرکت‌کنندگان بر اساس داده‌های ثبت‌شده توسط دستگاه‌های پایش حرکتی، حداقل ۱۵۰ دقیقه فعالیت بدنی توصیه‌شده در هفته را انجام می‌دادند. این نشان می‌دهد که حتی ورزش کافی نمی‌تواند به‌طور کامل از آسیب‌های مغزی ناشی از نشستن زیاد جلوگیری کند.
گونیات در ادامه افزود: «افرادی که فعالیت بدنی دارند هم باید به این فکر کنند که چقدر زمان در حالت نشسته می‌گذرانند.» به‌عبارتی، تناسب اندام کافی نیست؛ الگوی کلی سبک زندگی و رفتار روزمره نیز در سلامت مغز نقش کلیدی دارد.
چرا نشستن برای مغز مضر است؟
هنوز دقیقاً مشخص نیست که چرا نشستن می‌تواند باعث کوچک‌شدن مغز یا افزایش خطر آلزایمر شود. این ارتباط همچنان یکی از سؤالات کلیدی و حل‌نشده در پژوهش‌های علوم اعصاب است.
گونیات گفت: «فکر می‌کنم این همان سوال میلیون‌دلاری است که هنوز پاسخ قطعی برای آن نداریم.» این ابهام نشان‌دهنده پیچیدگی تأثیر سبک زندگی بر سلامت مغز و لزوم مطالعات بیشتر است.
یکی از فرضیه‌ها این است که رفتارهای کم‌تحرک موجب افزایش التهاب در بدن و مغز، ایجاد تغییرات عروقی یا کاهش انعطاف‌پذیری سیناپسی می‌شوند، که همگی از عوامل کلیدی در یادگیری و حافظه هستند. انعطاف‌پذیری سیناپسی به توانایی مغز برای تغییر و سازگاری بر اساس تجربیات جدید گفته می‌شود و نقش مهمی در عملکردهای شناختی دارد.
دیوید هانتر، متخصص مغز و اعصاب از دانشگاه UTHealth در هیوستون که در این مطالعه مشارکت نداشت، گفت: «من فرض می‌کنم که رفتار نشسته موجب افزایش کلی التهاب در مغز می‌شود.» التهاب مزمن در مغز می‌تواند منجر به آسیب نورونی و کاهش کارایی ارتباطات عصبی شود.
در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۹ انجام شد، مشخص گردید افرادی که سطح بالاتری از نشانگرهای التهابی در بدن دارند، با افت شناختی ۷.۸ درصدی بیشتری مواجه می‌شوند.4 این یافته‌ها تأیید می‌کنند که التهاب می‌تواند یکی از مسیرهای بیولوژیکی مهم بین نشستن و کاهش عملکرد مغزی باشد.
آنچه هنگام نشستن انجام می‌دهید اهمیت دارد
نشستن همیشه به معنای کاهش عملکرد مغزی نیست. تحقیقات قبلی نشان می‌دهد که فعالیت‌های ذهنی در حالت نشسته مانند مطالعه و بازی‌های فکری می‌توانند فواید شناختی داشته باشند، در حالی که تماشای تلویزیون چنین اثری ندارد.5
گونیات گفت: «ما هنوز در حال بررسی تأثیر نوع فعالیت حین نشستن هستیم، اما شواهدی وجود دارد که فعالیت‌های محرک ذهنی مانند مطالعه می‌توانند مفیدتر از فعالیت‌های غیرفعال باشند.» بنابراین، کیفیت فعالیت ذهنی هنگام نشستن نیز اهمیت دارد، نه فقط کمیت تحرک بدنی.
در یک مطالعه تایوانی که در سال ۲۰۲۱ منتشر شد، مشخص شد افرادی که بیشتر مطالعه می‌کنند، در طول زمان افت شناختی کمتری را تجربه می‌کنند، حتی اگر سطح تحصیلات مشابهی با دیگران داشته باشند.6 این نشان می‌دهد که تحریک شناختی منظم می‌تواند عامل محافظتی مستقل در برابر کاهش عملکرد مغزی باشد.
برای سلامت مغز بیشتر حرکت کنید
برای حفظ سلامت مغز لازم نیست تمام روز در حرکت باشید، اما مهم است که دوره‌های طولانی نشستن را با حرکات کوتاه قطع کنید. این حرکات می‌توانند جریان خون به مغز را بهبود بخشند و از تجمع التهابات جلوگیری کنند.
گونیات گفت: «من سعی می‌کنم هنگام کار، دوره‌های نشستن طولانی را با قدم زدن در راهرو یا راه‌رفتن روی تردمیل حین جلسات غیرحضوری قطع کنم.» این توصیه ساده می‌تواند برای بسیاری از کارمندان پشت‌میزنشین قابل اجرا باشد و تأثیر زیادی بر سلامت مغز داشته باشد.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) برآورد کرده که می‌توان از بروز یا پیشرفت حدود ۴۵ درصد موارد زوال عقل پیشگیری یا آن را به تعویق انداخت.7 اگرچه افزایش تحرک و کاهش نشستن می‌تواند کمک‌کننده باشد، اما به‌تنهایی کافی نیست.
علاوه‌بر تحرک بدنی، کنترل فشار خون و دیابت، درمان کاهش شنوایی، و پرهیز از الکل و سیگار نیز از اقدامات کلیدی برای کاهش خطر ابتلا به آلزایمر و زوال عقل هستند. این عوامل باید در کنار هم و در قالب یک سبک زندگی جامع رعایت شوند.
هانتر گفت: «پرهیز از سبک زندگی کم‌تحرک نباید به‌تنهایی هدف قرار گیرد، بلکه باید بخشی از یک سبک زندگی سالم کلی باشد. به‌عبارت دیگر، هیچ راهکار واحد و قطعی برای پیشگیری از آلزایمر وجود ندارد.» این نگاه جامع می‌تواند به کاهش پایدارتر خطر بیماری‌های مغزی کمک کند.
جمع‌بندی برای شما
تحقیقات جدید نشان می‌دهد نشستن بیش از حد می‌تواند به مغز آسیب برساند. این آسیب‌ها شامل افزایش خطر ابتلا به آلزایمر، افت عملکرد شناختی و کوچک‌شدن مغز هستند، حتی اگر فرد به‌طور منظم ورزش کند.
با این حال، قطع‌کردن زمان‌های طولانی نشستن با پیاده‌روی‌های کوتاه یا حرکات ساده می‌تواند در حفظ سلامت مغز مفید باشد. این توصیه‌های ساده می‌توانند در کنار سایر رفتارهای سالم، از جمله تغذیه مناسب، خواب کافی، و پرهیز از مواد آسیب‌زا، به تقویت عملکرد مغز در بلندمدت کمک کنند.