سیفلیس یک عفونت باکتریایی مقاربتی است که توسط باکتری Treponema pallidum ایجاد می‌شود. این بیماری معمولاً از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود، اما می‌تواند در دوران بارداری نیز از مادر به جنین منتقل شود و موجب سیفلیس مادرزادی گردد.
علائم سیفلیس بسته به مرحله عفونت متفاوت است:
سیفلیس اولیه
در فاصله ده روز تا سه ماه پس از تماس جنسی ممکن است بروز کند و با زخم بدون درد در ناحیه تناسلی به نام شانکر ظاهر می‌شود.
سیفلیس ثانویه
این مرحله دو هفته تا شش ماه پس از بهبودی زخم ایجاد می‌شود و با علائمی همچون تب، تورم غدد لنفاوی، بثورات پوستی (گاهی در کف دست و پا)، ریزش موی منطقه‌ای و زائده‌های زگیل‌مانند به نام کندیلومالاتا همراه است.
سیفلیس پنهان
در این مرحله، سیفلیس بدون علامت در بدن باقی می‌ماند و هیچ نشانه‌ای از بیماری مشاهده نمی‌شود.
سیفلیس ثالثیه
این پیشرفته‌ترین و شدیدترین مرحله بیماری است که ممکن است سال‌ها یا حتی دهه‌ها پس از عفونت اولیه رخ دهد. این مرحله می‌تواند مغز، سیستم عصبی، قلب و سایر ارگان‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.
پیشرفت بیماری
در صورت عدم درمان، حدود ۱ نفر از هر ۴ نفر مبتلا به سیفلیس به مرحله ثالثیه پیشرفت می‌کنند. برای همه مراحل بیماری، پنی‌سیلین داروی انتخابی است.
برای سیفلیس اولیه و ثانویه، از پنی‌سیلین بنزاتین استفاده می‌شود و برای سیفلیس ثالثیه از پنی‌سیلین G بهره گرفته می‌شود. در صورت وجود حساسیت به پنی‌سیلین، می‌توان از سایر آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده کرد.
تشخیص
تشخیص سیفلیس با آزمایش خون انجام می‌شود. در موارد ابتلا به نوروسیفلیس (که در هر مرحله‌ای ممکن است رخ دهد)، بررسی مایع مغزی‌نخاعی از طریق کشیدن مایع نخاعی برای تشخیص ضروری است.
چگونه سیفلیس منتقل می‌شود؟
باکتری عامل سیفلیس، فقط در انسان‌ها وجود دارد و می‌تواند از طریق غشاهای مخاطی سالم در دهان، واژن یا رکتوم وارد بدن شود. این باکتری همچنین قادر به عبور از سد خونی-مغزی و نفوذ به سیستم عصبی مرکزی است.
در نتیجه، سیفلیس به‌راحتی از طریق تماس جنسی دهانی، واژنی یا مقعدی منتقل می‌شود. انتقال معمولاً از طریق تماس مستقیم با زخم شانکر صورت می‌گیرد، حتی اگر این زخم در نواحی پنهان مانند زیر پوست ختنه‌گاه، واژن، دهان یا رکتوم باشد.
انتقال عمودی از مادر به جنین نیز ممکن است، هرچند در ایالات متحده با انجام آزمایش‌های غربالگری پیش از زایمان، این نوع انتقال کمتر رایج است.
راه‌های غیرمنتقل‌کننده
سیفلیس از طریق توالت، دستگیره در، وان حمام، استخر، جکوزی، ظروف یا لباس مشترک منتقل نمی‌شود؛ زیرا باکتری پس از خروج از بدن به‌سرعت می‌میرد.
بوسیدن یا استفاده مشترک از سرنگ نیز به‌عنوان راه انتقال معتبر برای سیفلیس در نظر گرفته نمی‌شود.
زمان‌های واگیردار بودن
سیفلیس در مراحل اولیه و ثانویه بیشترین قابلیت سرایت را دارد و خطر انتقال جنسی در این مراحل بین ۱۰٪ تا ۳۰٪ است. در مرحله ثالثیه، بیماری دیگر واگیردار نیست.
چه کسی در معرض خطر ابتلا به سیفلیس است؟
اگر از نظر جنسی فعال هستید، احتمال ابتلا به سیفلیس برای شما وجود دارد، اما این خطر در برخی گروه‌ها بیشتر است. مردانی که با مردان رابطه جنسی دارند (MSM) در معرض بیشترین خطر ابتلا به سیفلیس قرار دارند.
طبق گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، حدود ۸۰٪ از موارد اولیه و ثانویه سیفلیس در ایالات متحده در میان مردان همجنس‌گرا یا دوجنس‌گرا رخ می‌دهد.
فاکتورهای افزایش‌دهنده خطر ابتلا به سیفلیس شامل موارد زیر هستند:
- داشتن شریک جنسی جدید یا متعدد
- ابتلا به سایر بیماری‌های مقاربتی
- زندگی در مناطقی با شیوع بالای سیفلیس
- سابقه ابتلا به سیفلیس
خطر سیفلیس در میان زنان باردار نیز مهم است، زیرا می‌تواند به عوارض جدی برای نوزاد منجر شود. به همین دلیل، آزمایش غربالگری سیفلیس برای همه زنان باردار توصیه می‌شود.
آمار سیفلیس
در سال ۲۰۲۲، CDC بیش از ۱۷۶٬۰۰۰ مورد سیفلیس در تمام مراحل را در ایالات متحده گزارش کرد. این رقم شامل بیش از ۵۰٬۰۰۰ مورد سیفلیس اولیه و ثانویه بود که بالاترین سطح ثبت‌شده از سال ۱۹۵۰ تاکنون محسوب می‌شود.
همچنین، در همان سال، ۳٬۷۷۵ مورد سیفلیس مادرزادی گزارش شد که افزایشی ۱۰ برابر نسبت به سال ۲۰۱۲ را نشان می‌دهد.
گزارش CDC نشان می‌دهد:
- بیش از نیمی از موارد اولیه و ثانویه سیفلیس در بین مردان همجنس‌گرا یا دوجنس‌گرا رخ داده است.
- نرخ سیفلیس در زنان، به‌ویژه در سنین باروری، به‌طور قابل توجهی افزایش یافته است.
- نرخ سیفلیس در میان سیاه‌پوستان و آمریکایی‌های بومی به‌مراتب بالاتر از سایر گروه‌های نژادی و قومی است.
با اینکه این آمار نگران‌کننده است، ولی با آگاهی‌رسانی، غربالگری منظم و درمان مؤثر می‌توان از شیوع بیشتر آن جلوگیری کرد.
پیشگیری از سیفلیس
بهترین راه پیشگیری از سیفلیس، داشتن رابطه جنسی ایمن و انجام غربالگری منظم است. استفاده صحیح از کاندوم در تمام طول رابطه جنسی می‌تواند خطر انتقال سیفلیس را کاهش دهد، هرچند محافظت صد درصدی فراهم نمی‌کند؛ چون زخم‌های سیفلیس ممکن است در نواحی پوشش‌نداده‌شده باشند.
آزمایش منظم برای سیفلیس به‌ویژه برای افراد در معرض خطر بالا، مانند MSM، افرادی با شرکای جنسی متعدد یا افراد مبتلا به HIV توصیه می‌شود.
راهکارهای پیشگیرانه شامل موارد زیر است:
- استفاده منظم و درست از کاندوم
- آزمایش‌های منظم برای STIها، به‌ویژه در افراد پرخطر
- اطلاع‌رسانی به شریک جنسی در صورت ابتلا
- پرهیز از رابطه جنسی تا تکمیل درمان
همچنین مهم است که شرکای جنسی افراد مبتلا به سیفلیس نیز بررسی و در صورت لزوم درمان شوند تا از انتقال مجدد جلوگیری شود.
درمان سیفلیس
سیفلیس معمولاً با آنتی‌بیوتیک قابل درمان است. درمان انتخابی برای سیفلیس در تمام مراحل آن، پنی‌سیلین G بنزاتین است که معمولاً از طریق تزریق عضلانی تجویز می‌شود. مقدار دوز و تعداد تزریق‌ها بسته به مرحله بیماری و مدت زمان ابتلا متفاوت است.
برای مثال، سیفلیس اولیه، ثانویه و نهفته زودرس معمولاً با یک دوز تزریقی درمان می‌شود، در حالی که سیفلیس نهفته دیررس یا با مدت زمان نامشخص ممکن است به سه دوز در هفته‌های متوالی نیاز داشته باشد.
درمان در زنان باردار
پنی‌سیلین همچنین تنها درمان توصیه‌شده برای سیفلیس در دوران بارداری است. زنان بارداری که به پنی‌سیلین حساسیت دارند باید تحت حساسیت‌زدایی قرار گرفته و سپس درمان شوند، زیرا هیچ جایگزین مطمئنی برای آن در دوران بارداری وجود ندارد.
درمان مناسب در دوران بارداری می‌تواند از انتقال بیماری به نوزاد جلوگیری کند و خطر سیفلیس مادرزادی را به‌شدت کاهش دهد.
نکاتی پس از درمان
پس از درمان سیفلیس، زخم‌ها و علائم به‌تدریج بهبود می‌یابند، اما این روند ممکن است چند هفته طول بکشد. همچنین باید آزمایش‌های پیگیری انجام شود تا از اثربخشی درمان و عدم عود بیماری اطمینان حاصل شود.
تا زمان تکمیل درمان و برطرف شدن زخم‌ها باید از برقراری رابطه جنسی پرهیز شود تا از انتقال بیماری به دیگران جلوگیری گردد.
اگر سیفلیس درمان نشود چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر سیفلیس درمان نشود، می‌تواند وارد مرحله نهفته و سپس مرحله سوم (ترشیری) شود که با عوارض شدید و گاهی غیرقابل برگشت همراه است.
در مرحله سوم، سیفلیس می‌تواند باعث آسیب جدی به اعضای حیاتی بدن از جمله قلب، مغز، اعصاب، چشم‌ها و استخوان‌ها شود. این آسیب‌ها ممکن است سال‌ها پس از عفونت اولیه بروز کنند.
عوارض سیفلیس درمان‌نشده می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- سیفلیس قلبی‌عروقی: التهاب و آسیب به شریان آئورت و سایر عروق
- نوروسیفلیس: آسیب به سیستم عصبی که می‌تواند باعث سردرد، مشکلات حرکتی، زوال عقل یا فلج شود
- سیفلیس چشمی و گوشی: می‌تواند به نابینایی یا کاهش شنوایی منجر شود
- ضایعات گومی (gumma): زخم‌های مزمن در اندام‌ها یا استخوان‌ها
همچنین سیفلیس درمان‌نشده در زنان باردار می‌تواند منجر به سقط جنین، مرده‌زایی یا سیفلیس مادرزادی شود که پیامدهای شدیدی برای نوزاد دارد.
جمع‌بندی
سیفلیس یک بیماری مقاربتی قابل درمان اما بالقوه خطرناک است که در صورت عدم تشخیص و درمان، می‌تواند به عوارض جدی و غیرقابل برگشت منجر شود. شیوع این بیماری در سال‌های اخیر، به‌ویژه در میان مردان همجنس‌گرا و زنان باردار، افزایش یافته است.
پیشگیری از سیفلیس از طریق رابطه جنسی ایمن، غربالگری منظم و درمان زودهنگام امکان‌پذیر است. آگاهی، آموزش و دسترسی به خدمات درمانی کلیدهای اصلی برای کنترل این بیماری در جامعه هستند.
به خاطر داشته باشید:
- اگر از نظر جنسی فعال هستید، آزمایش منظم بدهید.
- در صورت مشاهده هرگونه علائم مشکوک، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
- شریک‌های جنسی خود را مطلع و در صورت لزوم درمان کنید.
سیفلیس در مراحل اولیه به‌سادگی درمان می‌شود؛ اما اگر نادیده گرفته شود، می‌تواند عواقب جدی برای سلامت فرد و جامعه داشته باشد.