پزشکان برای درمان مثانه بیش‌فعال (OAB) از داروهایی مانند آنتی‌کولینرژیک‌ها و آگونیست‌های بتا-۳ استفاده می‌کنند. گزینه‌های درمانی دیگر برای OAB ممکن است شامل تزریق بوتاکس نیز باشد.
مثانه بیش‌فعال درمان قطعی ندارد، اما علائم آن به درمان پاسخ خوبی می‌دهند. بسیاری از افراد با کمک داروها، تغییر سبک زندگی یا روش‌هایی مانند تحریک اعصاب بهبود می‌یابند.
پزشک ممکن است درمان OAB را بر اساس علائم شما و تأثیری که بر زندگی روزمره‌تان دارند تنظیم کند. هدف از درمان، کاهش احساس فوریت، دفعات زیاد ادرار و نشتی ادرار است تا کیفیت زندگی شما ارتقا یابد.
اصلاح سبک زندگی برای مثانه بیش‌فعال
تغییر برخی عادات معمولاً اولین گام در درمان OAB است. این گزینه‌ها ایمن، کم‌هزینه و اغلب مؤثر هستند.
ممکن است متخصصان مراقبت‌های بهداشتی توصیه کنند:
تمرینات تمرین مثانه: این روش شامل استفاده برنامه‌ریزی‌شده از توالت و افزایش تدریجی زمان بین دفع ادرار برای کمک به نگهداری بیشتر ادرار توسط مثانه است. پژوهشی در سال ۲۰۲۳ نشان داد که این روش ممکن است مؤثرتر از دارو باشد و عوارض جانبی کمتری داشته باشد. به بیان علمی، تمرین مثانه باعث بازآموزی عملکرد عضلات مثانه و ایجاد الگوی مناسب در تحریکات عصبی می‌شود.
تمرینات کف لگن: این تمرینات که به «تمرینات کگل» نیز معروف‌اند، عضلاتی را که کنترل دفع ادرار را بر عهده دارند تقویت می‌کنند و در کاهش نشتی مؤثر هستند. مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۲ نشان داد که انجام این تمرینات سه بار در هفته به مدت ۱۲ هفته می‌تواند علائم OAB را بهبود بخشد. از نظر فیزیولوژیکی، تقویت این عضلات به بهبود کنترل عصبی و افزایش توانایی بستن مجرای ادرار منجر می‌شود.
تغییرات در مصرف مایعات و رژیم غذایی: کاهش یا حذف غذاهایی که مثانه را تحریک می‌کنند مانند کافئین و الکل می‌تواند موجب کاهش تحریک‌پذیری مثانه و بهبود علائم شود. با این حال، نباید مصرف مایعات را محدود کنید، زیرا کم‌آبی بدن می‌تواند علائم OAB را بدتر کند. از نظر پزشکی، کم‌آبی منجر به غلظت ادرار و تحریک بیشتر مخاط مثانه می‌شود.
مدیریت وزن: اگر دچار اضافه وزن یا چاقی هستید، حتی کاهش اندک وزن نیز می‌تواند علائم OAB را تسکین دهد. یک مرور سیستماتیک در سال ۲۰۲۰ نشان داد که تغییرات سبک زندگی مانند رژیم غذایی و ورزش ممکن است به کاهش علائم OAB کمک کنند، گرچه نیاز به تحقیقات بیشتری وجود دارد. از نظر علمی، کاهش فشار وارده به مثانه ناشی از کاهش چربی شکمی، می‌تواند ظرفیت عملکردی مثانه را بهبود بخشد.
کاهش استرس: تکنیک‌های کاهش استرس مانند تنفس عمیق، یوگا یا مدیتیشن نیز ممکن است در بهبود OAB مؤثر باشند. برخی پژوهش‌ها نشان دادند که زنان مسن که روزانه تمرینات ذهن‌آگاهی انجام می‌دادند، تعداد دفعات بی‌اختیاری ادرار کمتری را گزارش کردند. به طور علمی، استرس با افزایش تنش عضلانی و تحریک‌پذیری اعصاب همراه است و کاهش آن می‌تواند در کنترل بهتر عضلات مثانه نقش داشته باشد.
پیشنهاد می‌شود قبل از ایجاد هرگونه تغییر در سبک زندگی برای کنترل علائم OAB، با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی مشورت کنید. آن‌ها می‌توانند شما را بر اساس شدت علائم‌تان راهنمایی کنند.
داروها برای درمان مثانه بیش‌فعال
اگر تغییرات سبک زندگی نتوانند علائم شما را به طور مؤثری کاهش دهند، پزشکان ممکن است داروهای OAB را به برنامه درمانی شما اضافه کنند.
داروهای رایج شامل موارد زیر هستند:
آنتی‌کولینرژیک‌ها: این داروها به کاهش اسپاسم‌های عضله مثانه کمک می‌کنند که می‌تواند احساس فوریت و دفعات زیاد رفتن به دستشویی را کاهش دهد. نمونه‌های رایج این داروها شامل اکسی‌بوتینین (Ditropan XL)، سولیفناسین (Vesicare) و تولترودین (Detrol) هستند. از نظر عملکرد دارویی، این داروها با مهار گیرنده‌های موسکارینی در مثانه، انقباض غیرارادی عضله دترسور را کاهش می‌دهند.
آگونیست‌های بتا-۳ آدرنرژیک: داروهایی مانند میرا‌بگرون (Myrbetriq) عضله مثانه را شل می‌کنند و به آن اجازه می‌دهند مقدار بیشتری ادرار نگه دارد. این داروها ممکن است نسبت به آنتی‌کولینرژیک‌ها عوارض جانبی کمتری داشته باشند، اما می‌توانند باعث افزایش فشار خون شوند. به طور علمی، این داروها گیرنده‌های بتا-۳ در دیواره مثانه را فعال می‌کنند که باعث شل شدن عضله و افزایش ظرفیت مثانه می‌شود.
داروهای ضدافسردگی: اگر سایر داروها مؤثر نباشند، پزشکان ممکن است داروهای ضدافسردگی مانند دولوکستین (Cymbalta) را تجویز کنند، حتی اگر این داروها در ابتدا برای اهداف دیگری تأیید شده باشند. به این نوع مصرف «استفاده خارج از برچسب» یا “off-label” گفته می‌شود. مکانیسم احتمالی اثر، مهار بازجذب نوراپی‌نفرین و سروتونین است که به تقویت سیگنال‌های عصبی کنترل‌کننده عضلات مثانه کمک می‌کند.
استروژن موضعی: برای زنان پس از یائسگی، استفاده از کرم استروژن با دوز پایین در اطراف پیشابراه و واژن ممکن است به کاهش علائم OAB کمک کند، به‌ویژه زمانی که با درمان‌های دیگر ترکیب شود. این درمان باعث بهبود جریان خون، ضخامت مخاط و عملکرد بافت‌های مجاور مثانه می‌شود.
هنگامی که در مورد داروهای OAB با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی صحبت می‌کنید، مهم است که در مورد عوارض جانبی احتمالی و خطرات آن‌ها گفتگو کنید. همچنین ممکن است بخواهید در مورد تداخلات دارویی با مکمل‌ها و سایر داروها، و بهترین زمان مصرف آن‌ها در طول روز نیز مشورت کنید.
روش‌های پزشکی و درمان‌های دیگر
اگر تغییرات سبک زندگی و داروها اثربخشی کافی نداشته باشند، پزشکان ممکن است گزینه‌های درمانی دیگر برای OAB را پیشنهاد کنند، از جمله:
تحریک عصب تیبیال محیطی (PTNS): در این روش، از یک سوزن کوچک که زیر پوست قرار داده می‌شود برای اعمال جریان الکتریکی ضعیف استفاده می‌شود. این تحریک عصبی، عصب تیبیال در نزدیکی مچ پا را هدف قرار می‌دهد تا عملکرد مثانه را کنترل کند. این روش به‌طور غیرمستقیم از طریق سیگنال‌دهی عصبی به نخاع و کنترل بهتر اعصاب مثانه مؤثر است.
تزریق بوتاکس: پزشک بوتاکس (onabotulinumtoxinA) را مستقیماً به عضله مثانه تزریق می‌کند تا باعث شل شدن آن شود. این کار ظرفیت مثانه را برای نگهداری ادرار افزایش داده و نشتی را کاهش می‌دهد. اثر این درمان معمولاً بین ۶ تا ۹ ماه باقی می‌ماند. بوتاکس از طریق مهار آزادسازی استیل‌کولین، انقباض عضله دترسور را کاهش می‌دهد.
نورومدولاسیون ساکرال (SNS): این درمان با استفاده از دستگاه کوچکی که زیر پوست کاشته می‌شود انجام می‌گیرد. این دستگاه سیگنال‌های الکتریکی ملایمی به اعصاب کنترل‌کننده مثانه ارسال می‌کند و به تنظیم فعالیت مثانه کمک می‌کند. تحریک مستقیم اعصاب ساکرال (در ناحیه پایین ستون فقرات) می‌تواند عملکرد مثانه را نرمال کند.
جراحی: در موارد نادر، پزشکان ممکن است مداخلات جراحی را برای افزایش ظرفیت مثانه یا انحراف مسیر ادرار در نظر بگیرند. این روش‌ها معمولاً برای موارد شدید OAB که سایر درمان‌ها موفق نبوده‌اند در نظر گرفته می‌شوند. جراحی‌ها شامل بزرگ‌کردن مثانه با استفاده از بخشی از روده یا ایجاد مسیر خروجی جدید برای ادرار هستند.
چگونه درمان مناسب خود را انتخاب کنیم؟
بهترین درمان برای OAB به علائم شما، ترجیحات شخصی‌تان و شرایط سلامت عمومی‌تان بستگی دارد. در اینجا چند مورد برای بررسی وجود دارد که ممکن است بخواهید با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی در میان بگذارید:
شدت علائم: درمان‌ها بسته به دفعات و شدت علائم شما متفاوت هستند، بنابراین گزینه‌های درمانی باید با نیازهای خاص شما هماهنگ باشند.
بیماری‌های زمینه‌ای: برخی درمان‌ها در صورتی که بیماری‌های زمینه‌ای خاصی مانند گلوکوم (آب‌سیاه) یا بیماری قلبی داشته باشید، مناسب نیستند. در این موارد پزشک ممکن است روش متفاوتی برای مدیریت OAB پیشنهاد دهد.
عوارض جانبی: ممکن است برخی عوارض دارویی برای شما قابل‌تحمل نباشد یا بخواهید به‌طور کلی از آن‌ها اجتناب کنید. اگر داروهای دیگری نیز مصرف می‌کنید، ممکن است لازم باشد درمان خود را برای جلوگیری از تداخلات دارویی تنظیم کنید. به همین دلیل، ارائه فهرست کاملی از داروها و درمان‌هایی که در حال حاضر استفاده می‌کنید به تیم درمانی بسیار مهم است.
هزینه و دسترسی: پرس‌وجو در مورد هزینه‌های بلندمدت و پوشش بیمه می‌تواند به شناسایی درمان‌هایی که بهتر با شرایط مالی و نیازهای شما سازگار هستند کمک کند.
سهولت استفاده: ممکن است بخواهید درمان‌هایی را انتخاب کنید که با برنامه روزانه شما هماهنگ باشند. برخی داروها ممکن است نیاز به مصرف چندین نوبت در روز داشته باشند، برخی دیگر باید فقط یک‌بار مصرف شوند یا روی پوست اعمال شوند، و برخی نیاز به مراجعه به مطب پزشک دارند.
جمع‌بندی
OAB به درمان پاسخ خوبی می‌دهد و راهکارهای مختلفی برای آن وجود دارد که اغلب شامل ترکیبی از تغییرات سبک زندگی، داروها و گاهی اوقات روش‌های پزشکی است.
اگرچه درمان دائمی برای این اختلال وجود ندارد، اما درمان‌ها می‌توانند علائم را کاهش داده و کیفیت زندگی را بهبود دهند. پیشنهاد می‌شود با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی مشورت کنید تا برنامه درمانی مناسبی برای شما تدوین شود.