ممکن است اگر شما یا فرزندتان به‌طور مکرر دچار وحشت‌های شبانه، حرف‌زدن در خواب یا راه‌رفتن در خواب می‌شوید، از درمانی به نام «بیدارباش پیش‌بینی‌شده» یا «بیدار کردن برنامه‌ریزی‌شده» بهره‌مند شوید. این روش شامل بیدار کردن فرد به‌مدت ۱۵ تا ۳۰ دقیقه پیش از وقوع این نوع از اپیزودهای خواب می‌شود.
وحشت‌های شبانه، حرف‌زدن در خواب و راه‌رفتن در خواب از اختلالات شایع خواب (پاراسومنیاها) هستند که غالباً در دوران کودکی دیده می‌شوند، اما ممکن است تا بزرگسالی نیز ادامه پیدا کنند.
اگر شما یا فرزندتان دچار این اختلالات پاراسومنیا (یعنی حالتی که در آن فرد نه کاملاً بیدار و نه کاملاً در خواب است) هستید، درمان بیدارباش پیش‌بینی‌شده می‌تواند به پیشگیری از این وضعیت‌ها کمک کند.
درمان بیدارباش پیش‌بینی‌شده چگونه عمل می‌کند؟
درمان بیدارباش پیش‌بینی‌شده، که با عنوان بیدار کردن برنامه‌ریزی‌شده نیز شناخته می‌شود، همان‌گونه که از نامش پیداست، شامل بیدار کردن فرد پیش از وقوع یک اپیزود پاراسومنیا است.
والدین می‌توانند از این راهبرد برای بیدار کردن کودکی که چندین بار در هفته و تقریباً هر شب در یک زمان مشخص دچار اپیزودهای پاراسومنیا می‌شود، استفاده کنند.
از آنجا که فرد در طول اپیزودهای پاراسومنیا کاملاً بیدار نیست، پیگیری و ثبت وقوع این اپیزودها برای خود فرد ممکن است دشوار باشد. بنابراین، در صورت امکان، می‌توان از یک دوست یا یکی از اعضای خانواده برای ثبت این زمان‌ها کمک گرفت.
با این حال، اگر کسی برای کمک در دسترس نباشد، می‌توان با استفاده از ساعت زنگ‌دار برای بیدار کردن خود بهره برد.
در ادامه، دستورالعمل‌های انجمن روان‌شناسی آمریکا (APA) برای درمان بیدارباش پیش‌بینی‌شده در کودکان آورده شده است. البته این راهبرد می‌تواند برای بسیاری از بزرگسالان نیز کاربرد داشته باشد:
- به‌مدت ۲ هفته الگوی خواب را پیگیری کنید؛ از جمله زمان خوابیدن، زمان بیدار شدن، و زمان وقوع اپیزودهای پاراسومنیا.
- پس از ثبت منظم و یافتن الگوی وقوع اپیزودها، میانگین زمانی وقوع هر اپیزود و مدت‌زمان لازم برای بازگشت به خواب پس از هر اپیزود را تعیین کنید.
- پس از تعیین این مقادیر، بیداری‌های برنامه‌ریزی‌شده را به‌مدت ۱۵ تا ۳۰ دقیقه پیش از وقوع نخستین اپیزود تنظیم کنید. در این بازه زمانی، کودک یا بزرگسال را به‌آرامی با لمس سبک یا اشاره کلامی بیدار کنید. از او بخواهید که تأیید کند بیدار شده است، و سپس اجازه دهید دوباره بخوابد.
- این روش را به‌صورت منظم و روزانه به‌مدت ۲ تا ۴ هفته دنبال کنید، یا تا زمانی که بهبودی در کاهش اپیزودها مشاهده شود.
آیا درمان بیدارباش پیش‌بینی‌شده مؤثر است؟
بر اساس یک مرور پژوهشی در سال ۲۰۲۰، درمان بیدارباش پیش‌بینی‌شده ممکن است در درمان وحشت‌های شبانه‌ی مکرر در کودکان مؤثر باشد.
با این حال، در حال حاضر کارآزمایی‌های بالینی جدیدی برای ارزیابی اثربخشی این روش وجود ندارد، بنابراین شواهد موجود بر مبنای مطالعات قدیمی‌تر است.
برخی تحقیقات نشان می‌دهند که ممکن است تنها یک هفته پس از شروع درمان، بهبودی مشاهده شود. با این حال، انجمن روان‌شناسی آمریکا توصیه می‌کند که این درمان باید به‌مدت حداقل ۴ هفته به‌طور منظم اجرا شود تا اپیزودها کاهش یابند.
نکاتی برای اجرای درمان بیدارباش پیش‌بینی‌شده
در صورتی که پزشک شما تشخیص دهد که بیدار کردن برنامه‌ریزی‌شده ممکن است برای شما یا فرزندتان مفید باشد، این نکات را مد نظر قرار دهید:
- اگر اپیزودهای پاراسومنیا الگوی مشخصی ندارند، از اجرای بیداری‌های برنامه‌ریزی‌شده خودداری کنید. این روش تنها در صورت وجود زمان‌بندی نسبتاً قابل پیش‌بینی مؤثر است.
- اگر اپیزود خواب زودتر یا دیرتر از زمان مورد انتظار آغاز شود، فرد را از خواب بیدار نکنید. در عوض، زمان بیداری برنامه‌ریزی‌شده را برای شب بعد تنظیم و تطبیق دهید.
- اگر زمان وقوع اپیزودها را شناسایی کرده‌اید و تنها زندگی می‌کنید، می‌توانید از یک ساعت زنگ‌دار استفاده کرده و آن را برای بیدار شدن ۱۵ تا ۳۰ دقیقه پیش از زمان مورد انتظار تنظیم کنید.
چه زمانی باید به متخصص مراجعه کرد
شما تنها زمانی باید درمان بیداری‌های برنامه‌ریزی‌شده را آغاز کنید که پزشک عمومی یا متخصص کودکان آن را تأیید کرده باشد. انجام این روش بدون راهنمایی تخصصی ممکن است اثرات نامطلوبی بر شما یا فرزندتان داشته باشد.
اگر تأییدیه متخصص را دریافت کرده‌اید و متوجه شدید که این روش تأثیرگذار نیست، توصیه می‌شود با یک متخصص خواب مشورت کنید تا اطلاعات و گزینه‌های درمانی دیگری را در اختیار شما قرار دهد.
متخصص خواب با شما درباره نگرانی‌هایتان گفت‌وگو کرده و به تنظیم برنامه‌ی درمانی مناسب کمک خواهد کرد. این برنامه ممکن است بتواند به‌گونه‌ای عمل کند که درمان بیدارباش پیش‌بینی‌شده به‌تنهایی نتوانسته باشد آن را انجام دهد.
جمع‌بندی
درمان بیدارباش پیش‌بینی‌شده، یا همان بیداری برنامه‌ریزی‌شده، شامل بیدار کردن فرد به‌مدت ۱۵ تا ۳۰ دقیقه پیش از وقوع اپیزودهایی مانند حرف زدن در خواب، راه‌رفتن در خواب یا وحشت‌های شبانه است؛ این اختلالات به‌عنوان پاراسومنیا شناخته می‌شوند.
در حالی که برخی مطالعات نشان می‌دهند این روش ممکن است به پیشگیری از بروز اپیزودهای پاراسومنیا در کودکان و بزرگسالان کمک کند، این درمان باید فقط با راهنمایی و نظارت متخصص انجام شود.
https://www.healthline.com/health/sleep/what-is-anticipatory-awakening-therapy