درمان گاز گرفتگی سگ با انجام کمک‌های اولیه ساده آغاز می‌شود که هدف آن توقف خونریزی، تمیز کردن زخم و پوشاندن آن با باند تمیز است؛ در اغلب موارد نیازی به استفاده از آنتی‌بیوتیک موضعی نیست. اما گاز گرفتگی‌هایی که عمیق هستند، خونریزی شدید دارند یا در نواحی حساس مانند دست‌ها، سر، صورت یا پاها رخ داده‌اند، نیازمند درمان فوری پزشکی می‌باشند که ممکن است شامل بخیه و واکسیناسیون هاری یا کزاز باشد؛ این اقدامات برای جلوگیری از عفونت‌های جدی و عوارض خطرناک حیاتی‌اند.
درمان گاز گرفتگی سگ باید همیشه با توجه به ایمنی همه افراد درگیر، از جمله قربانی، نجات‌دهنده و اگر ممکن است خود سگ، آغاز شود. ابتدا باید حیوان را از فرد آسیب‌دیده جدا کنید و اگر قادر به انجام این کار نیستید، با کنترل حیوانات یا پلیس تماس بگیرید؛ این اقدام برای جلوگیری از آسیب‌های بیشتر یا حملات مجدد حیوان ضروری است1.
چگونه گاز گرفتگی سگ را درمان کنیم
سپس کمک‌های اولیه را به قربانی به ترتیب زیر ارائه دهید: ابتدا برای توقف خونریزی، با استفاده از حوله یا پارچه تمیز فشار مستقیم وارد کنید. لازم به ذکر است که همه گاز گرفتگی‌های سگ خونریزی نمی‌کنند اما گاز گرفتگی‌های عمیق می‌توانند باعث خونریزی شدید شوند2.
دست‌های خود را پیش از لمس محل گاز گرفتگی با آب و صابون به دقت بشویید و در صورت امکان از دستکش استریل استفاده کنید تا از انتقال باکتری‌ها و آلودگی جلوگیری شود3.
تمیز کردن و پوشاندن زخم
تمیز کردن زخم گاز گرفتگی سگ باید حتی اگر پوست شکسته نشده باشد انجام شود؛ شستشوی زخم با آب روان به مدت پنج دقیقه ضروری است. سپس با صابون ملایم محل را بشویید و به آرامی آبکشی کنید تا از باقی ماندن هرگونه آلودگی یا ذرات خارجی جلوگیری شود، زیرا پاکسازی نادرست می‌تواند باعث عفونت و آسیب عمیق‌تر شود4.
Gwendolyn Plath / Getty Images
پس از تمیز کردن، زخم را با یک پانسمان تمیز و خشک بپوشانید؛ استفاده از پماد آنتی‌بیوتیک روی زخم قبل از پانسمان اختیاری است و به شرطی که زخم به خوبی تمیز شده باشد، لازم نیست. این مرحله به جلوگیری از ورود میکروب‌ها به زخم کمک می‌کند و روند بهبود را تسریع می‌کند.
آیا باید به پزشک مراجعه کنم؟
بدون استثنا، باید ظرف ۲۴ ساعت پس از هر گاز گرفتگی سگ که پوست را شکافته است، به پزشک مراجعه کنید؛ حتی در صورت سالم بودن پوست نیز بهتر است تحت مراقبت پزشکی قرار بگیرید زیرا احتمال آسیب به استخوان یا تاندون‌ها ممکن است بلافاصله قابل تشخیص نباشد. تشخیص به موقع می‌تواند از عوارض جدی‌تر جلوگیری کند.
با توجه به شدت گاز گرفتگی و وضعیت واکسیناسیون سگ، ممکن است نیاز به موارد زیر داشته باشید:
- بخیه یا استفاده از بست پروانه‌ای برای بستن زخم‌های عمیق5
- تزریق واکسن کزاز به صورت یک دوز در عضله شانه برای پیشگیری از عفونت کزاز
- پیشگیری پس از تماس با هاری شامل چهار دوز واکسن ایموواکس و یک دوز ایمونوگلوبولین هاری انسانی (HRIG) که به عضله شانه یا ران تزریق می‌شود6
- آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی، معمولاً آموکسی‌سیلین/کلاولانات (آگمنتین) برای دوره ۳ تا ۷ روز7
- آنتی‌بیوتیک‌های داخل وریدی مانند آمپی‌سیلین-سولباکتام یا پیپراسیلین-تازوباکتام در صورت تأخیر درمان و گسترش عفونت5
- بی‌حرکت‌سازی یا گچ‌گیری شکستگی یا آسیب مفصلی
- جراحی، شامل جراحی پلاستیک یا پیوند پوست برای ترمیم آسیب‌های شدید یا ناهنجار8
اگر وضعیت واکسیناسیون سگ نامشخص باشد، به خصوص در مورد سگ‌های ولگرد یا زمانی که صاحب سگ قادر به ارائه اطلاعات نیست، درمان هاری به صورت پیشگیرانه انجام می‌شود6.
چه زمانی باید فوراً به پزشک مراجعه کرد؟
اگر گاز گرفتگی سگ باعث خونریزی شدیدی شد که پس از چند دقیقه فشار مداوم متوقف نشد، یا گاز گرفتگی عمیق یا وسیع باشد، فوراً به نزدیک‌ترین مرکز درمانی اورژانس یا اورژانس بیمارستان مراجعه کنید.
همچنین اگر زخم عضله یا استخوان را نمایان کرده یا در نواحی حساس مانند صورت، گردن، سر، دست‌ها، انگشتان یا پاها باشد که خطر عفونت یا آسیب عصبی در آن‌ها بیشتر است، مراجعه سریع پزشکی ضروری است3.
اگر پوست شکسته شده و واکسن کزاز خود را در پنج سال گذشته نزده‌اید نیز نباید معطل کنید؛ تزریق واکسن کزاز باید نهایتاً ظرف ۷۲ ساعت پس از گاز گرفتگی هر حیوانی انجام شود و انجام زودتر آن مؤثرتر خواهد بود9.
چگونه درمان مناسب تعیین می‌شود؟
پزشک بر اساس نوع و شدت زخم و وضعیت واکسیناسیون سگ، درمان مناسب را مشخص می‌کند که با انجام معاینه فیزیکی آغاز می‌شود تا مشخص شود آیا آسیب‌های خردکننده یا پارگی باعث آسیب به استخوان‌ها، عضلات، تاندون‌ها، رباط‌ها یا اعصاب زیرین شده‌اند یا خیر.
علائمی که پزشک بررسی می‌کند شامل درد، کبودی، تورم یا بدشکلی مفصل، کاهش حرکت مفصل، بدشکلی اندام یا انگشت، و کاهش حس است که نشان‌دهنده آسیب جدی‌تر است10.
در صورت نیاز، ممکن است آزمایش‌هایی مانند عکس‌برداری با اشعه ایکس یا سی‌تی اسکن برای تشخیص شکستگی، پارگی تاندون یا رباط، جابجایی مفصل یا وجود اجسام خارجی در زخم درخواست شود11.
انتخاب آنتی‌بیوتیک خوراکی یا وریدی نیز بر اساس مدت زمان از وقوع گاز گرفتگی و علائم عفونت تعیین می‌شود که شامل درد شدید یا رو به وخامت، تورم، قرمزی، گرم شدن محل، تب بالا با لرز، ترشح چرک، و گسترش خطوط قرمز از زخم (نشانه سلولیت) است10.
در صورت نبود مدرک واکسیناسیون کزاز یا هاری، هر دو واکسن به عنوان اقدام احتیاطی تجویز می‌شوند. همچنین اگر حیوان توسط کنترل حیوانات گرفته شود، به مدت ۱۰ روز تحت نظر قرار می‌گیرد تا علائم هاری بررسی شود؛ اما شروع پیشگیری پس از تماس با هاری به تأخیر نمی‌افتد12.
آیا باید مقامات را مطلع کنم؟
اگر توسط سگ گاز گرفته شده‌اید، اطلاع‌رسانی به کنترل حیوانات اهمیت دارد و باید از صاحب سگ اطلاعات زیر را دریافت کنید:
- نام سگ
- نام و اطلاعات تماس صاحب سگ
- وضعیت واکسیناسیون سگ، شامل واکسن هاری
- نام و اطلاعات تماس دامپزشک برای تأیید وضعیت واکسیناسیون13
برخی شهرها یا شهرستان‌ها حتی اگر اتهامی علیه صاحب سگ مطرح نشود، از قربانیان می‌خواهند که گزارش پلیس ثبت کنند. همچنین پزشک ممکن است ملزم به گزارش‌دهی در مورد آسیب باشد1.
نکات پیشگیرانه برای جلوگیری از گاز گرفتگی سگ
گاز گرفتگی سگ با رعایت چند نکته ساده قابل پیشگیری است. بهترین راه حفاظت، دوری از سگ‌هایی است که نمی‌شناسید، به‌ویژه سگ‌های ولگرد. اگر سگی تهدیدآمیز به سمت شما نزدیک شد، ایستاده و بی‌حرکت بمانید، به زمین نگاه کنید و با آرامش رفتار کنید؛ فریاد زدن، زدن یا حرکات ناگهانی می‌تواند وضعیت را بدتر کند13.
کودکان زیر پنج سال هنگام تعامل با سگ‌ها باید تحت نظر باشند و به کودکان بزرگ‌تر باید قوانین ایمنی زیر آموزش داده شود تا از گاز گرفتگی‌های احتمالی جلوگیری شود:
- همیشه پیش از نوازش سگ، از صاحب آن اجازه بگیرید
- اگر اجازه داده شد، اجازه دهید سگ دست شما را بو بکشد تا از راحتی او مطمئن شوید
- گوش یا دم سگ را نکشید
- سگ را با گرفتن اسباب‌بازی یا خوراکی‌اش اذیت نکنید