GERD و IBS دو بیماری متفاوت در دستگاه گوارش هستند که گاهی ممکن است به‌صورت هم‌زمان در یک فرد بروز پیدا کنند. GERD ناحیه فوقانی دستگاه گوارش را درگیر می‌کند، در حالی که IBS ناحیه تحتانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و هر کدام روش‌های تشخیصی و درمانی خاص خود را دارند.
GERD و IBS دارای علائم مشترک نیستند، چرا که IBS مربوط به بخش پایینی دستگاه گوارش و GERD در قسمت بالایی آن رخ می‌دهد. همچنین علت‌ها و درمان‌های این دو اختلال نیز با هم متفاوت است که بررسی آن‌ها می‌تواند به درک بهتر و مدیریت مؤثرتر کمک کند.
تفاوت‌های اصلی میان GERD و IBS
- علائم متمایز:
- IBS: درد شکمی که پس از اجابت مزاج بهبود می‌یابد
- GERD: بازگشت اسید معده بیش از چند بار در هفته
- علل:
- IBS: تغییرات در میکروبیوم، حساسیت در دستگاه گوارش و اختلال در ارتباط مغز و روده
- GERD: ضعف دریچه مری
- تشخیص:
- IBS: معیارهای رم، بدون نیاز به کولونوسکوپی
- GERD: تجویز آزمایشی دارو یا آندوسکوپی فوقانی
- درمان:
- هر دو: تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی، داروهای تجویزی و بدون نسخه
تفاوت در علائم GERD و IBS
هیچ‌گونه هم‌پوشانی در علائم GERD و IBS وجود ندارد، اما بسیاری از افراد به‌طور هم‌زمان به هر دو بیماری مبتلا هستند. به‌عنوان مثال، تا ۲۰٪ از افراد مبتلا به IBS دچار GERD نیز می‌شوند که این همبودی در تشخیص و درمان اهمیت دارد.1
علائم GERD
علائم GERD بیشتر بخش فوقانی دستگاه گوارش مانند دهان، مری و معده را درگیر می‌کند. برخی از این علائم نظیر سرفه ممکن است در نگاه اول ارتباط مستقیمی با مشکل نداشته باشند اما جزء نشانه‌های شایع به‌شمار می‌آیند.2,3
RealPeopleGroup / Getty Images
- بازگشت اسید به مری چندین بار در هفته
- بالا آمدن محتویات اسیدی معده
- بوی بد دهان
- احساس سوزش در پشت گلو
- درد قفسه سینه
- احساس خفگی یا فشار در گلو
- سرفه خشک
- حس وجود چیزی در گلو (گلوبوس)
- سوزش سر دل
- گرفتگی صدا هنگام بیدار شدن از خواب
- دشواری در بلع غذا
علائم IBS
علائم IBS معمولاً نواحی شکمی و قسمت تحتانی دستگاه گوارش یعنی روده بزرگ را تحت تأثیر قرار می‌دهند. این علائم باعث ناراحتی مزمن در زندگی روزمره می‌شوند.4,1
- درد شکمی
- نفخ
- اسهال و/یا یبوست
- گاز روده
- وجود موکوس قابل مشاهده در مدفوع5
علت‌های GERD و IBS
علت‌ها و عوامل خطر GERD
علت اصلی GERD، ضعف در عملکرد دریچه مری است که نمی‌تواند اسید معده را در محل خود نگه دارد. این ناتوانی باعث بازگشت اسید به مری می‌شود که موجب تحریک آن و ایجاد علائم می‌گردد.2 همچنین کاهش حرکات عضلات مری نیز می‌تواند در بروز رفلاکس اسیدی نقش داشته باشد.
عوامل خطر GERD عبارت‌اند از:2
- فتق هیاتال (بیرون‌زدگی معده از طریق دیافراگم)
- فشار بیش‌ازحد بر شکم ناشی از چاقی
- داروهایی که عضلات مری را شل می‌کنند (مانند ضدافسردگی‌ها، آنتی‌هیستامین‌ها، داروهای آسم، مسکن‌ها، آرام‌بخش‌ها)
- بارداری
- سیگار کشیدن
علت‌ها و عوامل خطر IBS
علت دقیق IBS هنوز به‌طور کامل شناخته نشده است، اما به‌نظر می‌رسد که حساسیت زیاد روده به عوامل مختلف از جمله غذاها، استرس روانی و عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی نقش دارد. این وضعیت ممکن است ناشی از برهم‌خوردن ارتباط مغز و روده باشد.4,1
علل احتمالی شامل موارد زیر است:4,1
- وقایع زندگی استرس‌زا، به‌ویژه در دوران کودکی
- عدم تعادل در میکروبیوم روده
- عفونت‌های سیستم گوارشی
- اختلال در سیگنال‌های بین مغز و روده
عوامل خطر IBS:
- سابقه ابتلا به اضطراب، افسردگی یا اختلال استرس پس از سانحه
- جنسیت مؤنث
- زمینه ژنتیکی
- تجربه آسیب‌های گذشته (خصوصاً آسیب جنسی)
روش‌های تشخیص GERD و IBS
تشخیص GERD
برای تشخیص GERD لزوماً نیاز به آزمایش نیست و معمولاً شرح حال بیمار و سابقه خانوادگی نقطه آغاز تشخیص محسوب می‌شود. در بسیاری از موارد، تجویز اولیه دارو توسط پزشک و بهبود علائم، تأییدی برای وجود بیماری است.2
در صورت عدم پاسخ به دارو، انجام تست‌های تخصصی برای رد سایر بیماری‌ها توصیه می‌شود. این ارزیابی‌ها شامل بررسی دقیق‌تر عملکرد مری و میزان اسید معده در آن است.2
آزمایش‌های تشخیصی GERD:
- معاینه فیزیکی
- پایش pH مری برای بررسی اسید (رایج نیست)
- آندوسکوپی فوقانی با استفاده از فیبر نوری
- ویدئو ازوفاگرام
- تست اندوفلیپ
تشخیص IBS
تشخیص IBS بر اساس معیارهای خاصی به‌نام معیارهای رم صورت می‌گیرد که عمدتاً بر پایه علائم است. مهم‌ترین علامت برای تشخیص این بیماری، درد شکمی است که با دفع مدفوع تسکین می‌یابد. این درد باید در سه ماه گذشته، حداقل یک روز در هفته تجربه شده باشد.6
در IBS نیازی به کنار گذاشتن سایر بیماری‌ها برای تشخیص وجود ندارد، اگر معیارهای رم برآورده شده باشند. به همین دلیل، تست‌های تهاجمی مانند کولونوسکوپی ضرورتی ندارد.
گزینه‌های درمان و مدیریت بیماری
درمان‌های GERD و IBS با یکدیگر متفاوت هستند، اما برخی تغییرات در سبک زندگی و رژیم غذایی ممکن است برای هر دو مفید واقع شوند.
درمان GERD
ایجاد تغییر در رژیم غذایی و عادات روزمره می‌تواند از بروز علائم GERD جلوگیری کند.2 این تغییرات شامل اصلاح الگوهای تغذیه و خواب و کاهش عوامل خطر هستند.
توصیه‌ها برای GERD:
- پرهیز از غذاهای محرک
- خوابیدن با بالاتنه بالا آمده به‌میزان ۶ تا ۸ اینچ
- کاهش وزن در صورت اضافه‌وزن
- ترک سیگار
غذاهای محرک شامل:2
- خوراکی‌های اسیدی مانند مرکبات و گوجه‌فرنگی
- الکل (شراب، آبجو، مشروبات الکلی)
- شکلات
- قهوه
- مواد غذایی حاوی کافئین
- غذاهای پرچرب
- نعناع
- غذاهای تند
درمان IBS
مدیریت IBS نیز نیازمند اصلاح رژیم غذایی و سبک زندگی است. توصیه‌های زیر می‌توانند در کنترل علائم مؤثر باشند:4
- افزایش مصرف فیبر
- پرهیز از غذاهای محرک، الکل و کافئین، و استفاده کوتاه‌مدت از رژیم کم FODMAP
- افزایش فعالیت بدنی
- خوردن وعده‌های غذایی کوچک‌تر در طول روز
- مراجعه به روان‌درمانگر در صورت لزوم5
- کنترل استرس از طریق یوگا، مدیتیشن و ذهن‌آگاهی5
- مصرف مکمل روغن نعناع6
داروهای مورد استفاده در درمان IBS شامل:4
- آمیتیزا (لوبی‌پروستون)
- داروهای ضد اسهال مانند ایمودیوم (لوپرامید)
- داروهای ضد اسپاسم از جمله بنتیل (دیسیکلومین)، سی‌متروپیوم، بوسکوپان (هیوسین)، اوتیلونیم برومید و پیناوریوم برومید
- ایبسرلا (تناپانور)
- ملین‌ها
- لینزس (لیناکلوتاید)
- لوترونکس (آلوسترون)
- لایریکا (پرگابالین)
- مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs)
- داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای (TCAs)
- ترولانس (پلکاناتاید)
- ویبرزی (الوکسادولین)
- زایفاکسان (ریفاکسیمین)
- زلنورم (تگاسرود)
نکات کلیدی
IBS و GERD اغلب به‌صورت هم‌زمان در یک فرد بروز پیدا می‌کنند، اما علل و عوامل خطر متفاوتی دارند. علائم این دو بیماری نیز با یکدیگر تفاوت دارد؛ به‌طوری که IBS ناحیه تحتانی و GERD ناحیه فوقانی دستگاه گوارش را تحت تأثیر قرار می‌دهند. درمان این بیماری‌ها با استفاده از داروها، تغییر رژیم غذایی و اصلاح سبک زندگی قابل کنترل است.