بهترین غذاها برای سلامت کیسه صفرا
رژیم غذایی مخصوص کیسه صفرا، رویکردی تغذیه‌ای است که به حفظ سلامت این اندام کمک می‌کند و ممکن است شامل رعایت رژیم مدیترانه‌ای، نوشیدن قهوه، و مصرف فراوان میوه، سبزیجات و چربی‌های سالم باشد.
کیسه صفرا عضوی کوچک و گلابی‌شکل است که زیر کبد قرار دارد و صفرا، مایعی ساخته‌شده توسط کبد برای کمک به هضم چربی‌ها را ذخیره می‌کند. مشکلات کیسه صفرا معمولاً زمانی بروز می‌کنند که مجاری صفراوی آن توسط سنگ‌های صفراوی که غالباً از کلسترول یا بیلی‌روبین (رنگدانه زرد رنگ صفرا) ساخته شده‌اند، مسدود شوند.1
چه بخوریم
عوامل خطر زیادی برای بیماری‌های کیسه صفرا وجود دارد که خارج از کنترل شما هستند، مانند سن، جنسیت و سابقه خانوادگی سنگ صفرا. با این حال، چند استراتژی غذایی وجود دارد که می‌توانند از بروز این مشکلات پیشگیری کرده و به حفظ سلامت عمومی بدن کمک کنند.2
رژیم‌های مدیترانه‌ای و DASH
مطالعه‌ای بزرگ در میان مردان نشان داد که پیروی از رژیم‌های مدیترانه‌ای و DASH (رویکردهای تغذیه‌ای برای توقف فشار خون بالا) با کاهش حدود ۳۵ درصدی خطر بیماری علامت‌دار کیسه صفرا مرتبط است.3
Design by Health
همچنین ثابت شده است که این دو رژیم غذایی به سلامت قلب کمک کرده و در افراد مبتلا به دیابت (که خود یک عامل خطر برای سنگ صفراست) باعث بهبود کنترل قند خون می‌شوند.4
الگوی رژیم غذایی مدیترانه‌ای عمدتاً بر پایه گیاهان است و تنها مقادیر کمی گوشت بدون چربی در آن دیده می‌شود. تمرکز اصلی آن بر مصرف بالای مواد غذایی زیر است:5
- میوه‌ها و سبزیجات تازه
- غلات کامل
- مغزها (آجیل)
- حبوبات
- ماهی و غذاهای دریایی
- روغن زیتون
الگوی رژیم DASH نیز شامل مواد غذایی مشابه رژیم مدیترانه‌ای است، اما همچنین لبنیات کم‌چرب را توصیه کرده و مصرف گوشت قرمز و سدیم را محدود می‌کند.6
گرچه سرطان کیسه صفرا نادر است، اما رژیمی سرشار از غلات کامل، میوه و سبزیجات می‌تواند خطر ابتلا به آن را کاهش دهد.7
چربی‌های سالم و مغزها
چربی‌های غیراشباع تک‌زنجیره‌ای و چندزنجیره‌ای ممکن است از تشکیل سنگ صفرا پیشگیری کرده و خطر بیماری‌های کیسه صفرا را کاهش دهند.2 به‌ویژه چربی‌های غیراشباع تک‌زنجیره‌ای ممکن است به انقباض مؤثرتر کیسه صفرا و تخلیه بهتر صفرا کمک کنند.8
این نوع چربی‌ها همچنین می‌توانند سطح کلسترول و تری‌گلیسیرید خون را تنظیم کنند. سطوح بالای این چربی‌ها با افزایش خطر سنگ صفرا مرتبط هستند.8
چربی‌های سالمی که به‌طور مستقیم با سلامت کیسه صفرا مرتبط هستند عبارت‌اند از:8
- مغزها (آجیل)
- روغن زیتون
- ماهی‌های چرب مانند سالمون و ساردین
- مکمل‌های روغن ماهی
میوه‌ها و سبزیجات
گنجاندن انواع مختلف میوه‌ها و سبزیجات در رژیم غذایی می‌تواند سلامت کیسه صفرا را بهبود بخشد. این مواد نه تنها سرشار از ریزمغذی‌ها هستند بلکه فیبر فراوانی نیز دارند.9 فیبر می‌تواند سرعت گوارش را افزایش داده و تولید اسیدهای صفراوی را کاهش دهد.10
میوه‌های مرکباتی مانند پرتقال و گریپ‌فروت برای سلامت کیسه صفرا بسیار مفید شناخته شده‌اند. سایر میوه‌های غنی از ویتامین C مانند کیوی، فلفل دلمه‌ای، توت‌فرنگی و گوجه‌فرنگی، و همچنین سبزیجات برگ‌سبز مانند کلم کالی و اسفناج نیز ممکن است از تشکیل سنگ صفرا پیشگیری کنند.8
رژیم‌های گیاه‌محور
رژیم‌های گیاه‌خواری ممکن است به دلیل اثرات کاهنده کلسترول، خطر بیماری‌های کیسه صفرا را کاهش دهند.
در مطالعه‌ای مشخص شد زنانی که رژیم گیاه‌خواری را دنبال می‌کردند، در مقایسه با زنانی با رژیم غیرگیاه‌خواری، خطر کمتری برای ابتلا به سنگ صفرا داشتند. زنانی که کلسترول بالا داشتند و از رژیم غیرگیاه‌خواری پیروی می‌کردند، ۳.۸ برابر بیشتر از زنانی با کلسترول طبیعی و رژیم گیاه‌خواری در معرض خطر سنگ صفرا بودند، حتی پس از در نظر گرفتن تأثیر سطح کلسترول.11
وعده‌های غذایی منظم
مصرف سه وعده متعادل غذایی در روز می‌تواند به تخلیه منظم کیسه صفرا کمک کرده و خطر تشکیل سنگ صفرا را کاهش دهد. بهتر است این وعده‌ها حاوی چربی اشباع‌شده کم و فیبر و کلسیم بالا باشند تا از تجمع اسیدهای صفراوی جلوگیری شود.2
قهوه
مصرف قهوه با کاهش خطر تشکیل سنگ صفرا مرتبط است. اگرچه مکانیزم دقیق آن مشخص نیست، ترکیبات موجود در قهوه احتمالاً باعث تحریک انقباض کیسه صفرا و کاهش سطح کلسترول در صفرا می‌شوند.12
در یک مطالعه وسیع مشخص شد افرادی که روزانه بیش از شش فنجان قهوه می‌نوشیدند، ۲۳ درصد کمتر از افرادی که قهوه نمی‌نوشیدند در معرض خطر سنگ صفرا بودند.12
یادداشت ویراستار: مصرف متوسط الکل ممکن است با کاهش سطح کلسترول صفرا به سلامت کیسه صفرا کمک کند. مصرف اندک آن می‌تواند انقباض کیسه صفرا را افزایش دهد.8 با این حال، رابطه میان الکل و سلامت کیسه صفرا همچنان مورد بحث است و نیاز به مطالعات بیشتر دارد. مصرف زیاد الکل می‌تواند خطر بیماری کبد را افزایش دهد که خود نیز باعث افزایش احتمال سنگ صفرا می‌شود.
از چه چیزهایی پرهیز کنیم
مطالعات برخی مواد غذایی را با افزایش خطر اختلالات کیسه صفرا مرتبط دانسته‌اند. این غذاها عبارت‌اند از:2
- فست‌فودها
- غذاهای حاوی چربی‌های ترانس و اشباع‌شده مانند گوشت‌های چرب، گوشت‌های فرآوری‌شده و دسرها
- غذاهای کم‌فیبر
- کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده و قندهای افزوده
مصرف بالای چربی‌های اشباع‌شده و ترانس می‌تواند سطح کلسترول را بالا برده و در تشکیل سنگ صفرا نقش داشته باشد.8
وقتی قند افزوده و کربوهیدرات تصفیه‌شده به میزان زیاد مصرف می‌شوند، تولید انسولین در بدن افزایش می‌یابد. این وضعیت ممکن است منجر به افزایش تولید کلسترول در کبد شود. مطالعه‌ای نشان داد که مصرف ۴۰ گرم قند در روز می‌تواند خطر تشکیل سنگ صفرا را دو برابر کند.13
رژیم‌های بسیار پرکالری و همچنین رژیم‌های کم‌کالری نیز می‌توانند خطر تشکیل سنگ صفرا را افزایش دهند. مطالعات نشان داده‌اند که کاهش وزن سریع ناشی از رژیم‌های کم‌کالری این خطر را بیشتر می‌کند، که ممکن است به دلیل تغییرات ترکیب صفرا در حین کاهش وزن باشد.2
رژیم غذایی پس از برداشت کیسه صفرا
اگر سنگ‌های صفراوی باعث درد یا علائم دیگر شوند یا اگر کیسه صفرا عملکرد درستی نداشته باشد، ممکن است نیاز به عمل جراحی برداشت کیسه صفرا (کوله‌سیستکتومی) داشته باشید. در اکثر موارد، مشکلات کیسه صفرا پس از این جراحی بهبود می‌یابند.14
بدن شما می‌تواند بدون کیسه صفرا نیز به‌طور طبیعی فعالیت کند. با این حال، از آن پس صفرا مستقیماً از کبد وارد روده کوچک می‌شود و ممکن است مانند یک ملین عمل کند. این موضوع می‌تواند باعث بروز علائمی مانند تهوع، اسهال، نفخ و درد شکمی شود.15
کاهش مصرف غذاهای چرب و افزایش فیبر ممکن است از بروز این علائم جلوگیری کند.16 یک مطالعه نشان داد افرادی که پس از برداشت کیسه صفرا مقدار بیشتری پروتئین حیوانی، تخم‌مرغ و کلسترول و مقدار کمتری سبزیجات مصرف می‌کردند، بیشتر در معرض علائم گوارشی قرار داشتند.17
پزشک ممکن است توصیه کند برای چند هفته از خوردن غذاهای سرخ‌شده، چرب و پرچرب پرهیز کنید. همچنین ممکن است خوردن وعده‌های غذایی کوچک و مکرر و افزایش فیبر روزانه برای تنظیم حرکات روده پیشنهاد شود.
منابع خوب فیبر عبارت‌اند از:
- غلات کامل مانند جو، برنج قهوه‌ای و جو دوسر
- میوه‌ها
- سبزیجات
- حبوبات و لوبیاها
مرور سریع
رژیمی متعادل شامل میوه‌ها، سبزیجات، چربی‌های سالم و غلات کامل می‌تواند سلامت کیسه صفرا را بهبود بخشیده و خطر تشکیل سنگ صفرا را کاهش دهد. محدود کردن مصرف کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده، قندهای افزوده و چربی‌های اشباع‌شده نیز کمک‌کننده است.
برای برخی افراد دارای مشکلات کیسه صفرا، ممکن است پزشک جراحی برداشت کیسه صفرا را توصیه کند. پس از جراحی، کاهش مصرف غذاهای چرب و افزایش فیبر می‌تواند به مدیریت علائم کمک کند. پیش از ایجاد تغییرات عمده در رژیم غذایی، با پزشک مشورت کنید.