بررسی کلی
سطح بالای گرانولوسیت‌های نابالغ (Immature Granulocytes یا به اختصار IG)، که در پزشکی به آن گرانولوسیتوز (Granulocytosis) نیز گفته می‌شود، ممکن است نشانه‌ای از وجود عفونت، التهاب یا اختلال در عملکرد مغز استخوان باشد. این سلول‌ها که شامل پرومیلوسیت‌ها، میلوسیت‌ها و متامی‌لوسیت‌ها هستند، در حالت عادی فقط در مغز استخوان یافت می‌شوند.
حضور این سلول‌ها در جریان خون نشان می‌دهد که مغز استخوان در حال آزادسازی زودهنگام این سلول‌هاست؛ پدیده‌ای که معمولاً در پاسخ به استرس ایمنی یا محرک‌های سیستمیک اتفاق می‌افتد. این وضعیت می‌تواند نشانگر فعال شدن سیستم ایمنی بدن یا وجود یک مشکل زمینه‌ای در سلامت فرد باشد.
گرانولوسیت‌های نابالغ چیستند؟
گرانولوسیت‌های نابالغ نوعی از گلبول‌های سفید جوان هستند که در مغز استخوان ساخته می‌شوند. این سلول‌ها تا زمانی که به بلوغ کامل نرسیده‌اند در مغز استخوان باقی می‌مانند. اگر در آزمایش خون این سلول‌ها مشاهده شوند، به این معناست که بدن به دلیل یک وضعیت غیرعادی، آن‌ها را زودتر از موعد به جریان خون فرستاده است.
افزایش سطح این سلول‌ها که گاهی “جابجایی به سمت چپ” (left shift) نیز نامیده می‌شود، اغلب نشانه آن است که بدن در تلاش برای مقابله با یک عفونت یا مدیریت سریع یک موقعیت استرس‌زا است. با این حال، در برخی موارد این افزایش می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات جدی‌تری مانند اختلالات مغز استخوان یا حتی سرطان باشد. همچنین، برخی داروها می‌توانند سطح این سلول‌ها را افزایش دهند.
اگر در آزمایش خون شما سطوح بالایی از گرانولوسیت‌های نابالغ دیده شده است، جای نگرانی فوری نیست. این تنها یک شاخص در کنار سایر علائم بالینی شماست. پزشک با در نظر گرفتن علائم، سابقه پزشکی و سایر نتایج آزمایش‌ها، تفسیر دقیقی از وضعیت سلامت شما ارائه خواهد کرد.
عفونت‌ها
در زمان مواجهه با عفونت‌های شدید، چه ویروسی و چه باکتریایی، بدن برای مقابله با عامل بیماری‌زا اقدام به تولید بیشتر گلبول‌های سفید می‌کند. در برخی موارد، بدن آن‌قدر برای پاسخ‌دهی سریع عجله دارد که حتی گرانولوسیت‌های نابالغ را نیز وارد جریان خون می‌کند.
در عفونت‌های بسیار شدید مانند سپسیس (عفونت خونی گسترده)، سطح IG ممکن است تا ۱۰ برابر بیش از حد نرمال افزایش یابد. به همین دلیل، سطوح بالای این سلول‌ها می‌تواند به عنوان یک سرنخ مهم از وجود عفونت جدی در بدن مورد توجه قرار گیرد.
اگرچه سطح IG به‌تنهایی برای تشخیص کافی نیست، اما اطلاعات مهمی در اختیار پزشک قرار می‌دهد و می‌تواند در تصمیم‌گیری برای آزمایش‌ها یا درمان‌های بیشتر نقش مؤثری داشته باشد.
التهاب مزمن
در شرایطی که بدن دچار التهاب شدید یا مزمن می‌شود، سیستم ایمنی سیگنال‌هایی را به مغز استخوان می‌فرستد تا تولید گلبول‌های سفید را افزایش دهد. برای پاسخ‌گویی سریع‌تر به این نیاز، مغز استخوان گرانولوسیت‌ها را قبل از تکمیل بلوغ به جریان خون می‌فرستد.
سطح بالای IG در بیماری‌هایی نظیر:
- اسپوندیلیت آنکیلوزان (AS)
- آرتریت روماتوئید (RA)
- لوپوس سیستمیک (SLE)
- موارد شدید کووید-۱۹
- میگرن
گزارش شده است.
در بیماری‌هایی مانند AS و RA، سیستم ایمنی حتی در غیاب عفونت هم به حالت فعال باقی می‌ماند. این فعالیت مداوم باعث ایجاد استرس اکسیداتیو در بدن می‌شود که آن را در وضعیت آماده‌باش نگه می‌دارد و موجب افزایش آزادسازی گرانولوسیت‌های نابالغ می‌گردد.
استرس فیزیکی
آسیب‌های جسمی شدید مانند ضربه، تصادف یا انجام جراحی‌های سنگین می‌توانند موجب فعال‌سازی شدید سیستم ایمنی شوند. این واکنش نیز ممکن است منجر به افزایش گرانولوسیت‌های نابالغ در خون شود.
مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۸ نشان داد افرادی که بلافاصله پس از انجام جراحی بزرگ سطح بالایی از IG داشتند، احتمال بیشتری برای ابتلا به عفونت‌های بعد از عمل داشتند. این افزایش زودهنگام ممکن است بازتابی از فشار وارد بر سیستم ایمنی باشد و به‌عنوان یک هشدار اولیه برای بروز عوارض در نظر گرفته شود.
پایش IG پس از جراحی یا استرس فیزیکی می‌تواند در شناسایی زودهنگام افرادی که در معرض خطر بالای عفونت هستند، حتی پیش از بروز علائم، مؤثر واقع شود.
سرطان‌ها
در سرطان‌های خونی مانند سندرم‌های میلودیسپلاستیک (MDS) و لوسمی میلویید حاد (AML)، عملکرد طبیعی مغز استخوان دچار اختلال می‌شود. برای حفظ تعداد سلول‌های خونی در حد طبیعی، مغز استخوان ناچار می‌شود گرانولوسیت‌ها را پیش از بلوغ به خون بفرستد.
این سلول‌های نابالغ شامل گرانولوسیت‌های با چگالی پایین (LDGs) هستند که التهاب‌زا هستند، و نوتروفیل‌های با چگالی معمول (NDNs) که ممکن است موجب تضعیف سیستم ایمنی شوند.
این تغییر در تعادل سلول‌ها باعث ایجاد محیطی التهابی در بدن می‌شود که می‌تواند به رشد سرطان کمک کند. تغییرات مشابهی در سایر سرطان‌های خونی نیز دیده می‌شود، از جمله:
- لوسمی میلوئید مزمن (CML)
- لوسمی لنفوبلاستیک حاد (ALL)
- لنفوم هوچکین
- لنفوم غیر هوچکین
- میلوم متعدد
سکته قلبی (حمله قلبی)
پس از یک حمله قلبی، سیستم ایمنی بدن به سرعت واکنش نشان می‌دهد. نوتروفیل‌ها از اولین سلول‌هایی هستند که به محل بافت آسیب‌دیده (نکروزه) قلب می‌رسند.
در موارد شدیدتر، بدن حتی گرانولوسیت‌های نابالغ را برای تسریع پاسخ به جریان خون وارد می‌کند. این سلول‌ها در خون ظاهر می‌شوند و می‌توانند نشانه‌هایی از وقوع یک حمله قلبی باشند.
مدت‌ها تصور می‌شد که نوتروفیل‌ها تنها موجب تشدید آسیب قلبی می‌شوند، اما مطالعات جدید نشان می‌دهند که این سلول‌ها همچنین آغازگر فرآیند ترمیم نیز هستند. حضور گرانولوسیت‌های نابالغ ممکن است به‌عنوان یک علامت هشدار زودهنگام در نظر گرفته شود، به‌ویژه در زمانی که علائم قلبی واضح نیستند. همچنین سطح این سلول‌ها ممکن است بیانگر میزان آسیب وارده به عضله قلب باشد.
داروها
برخی داروها می‌توانند مغز استخوان را تحریک کرده و موجب تولید و آزادسازی زودهنگام گلبول‌های سفید از جمله گرانولوسیت‌های نابالغ شوند.
اگر شما یکی از داروهای زیر را مصرف می‌کنید، ممکن است در آزمایش خون سطح بالایی از IG دیده شود:
- کورتیکواستروئیدها: این داروهای ضدالتهابی موجب افزایش تولید گلبول‌های سفید و کاهش حذف آن‌ها از خون می‌شوند، بنابراین سطح آن‌ها را بالا می‌برند.
- فاکتور تحریک‌کننده کلونی گرانولوسیت (G-CSF): دارویی که با هدف افزایش تولید نوتروفیل‌ها پس از شیمی‌درمانی استفاده می‌شود.
- داروهای شیمی‌درمانی: با تخریب سلول‌های سریع‌تقسیم مانند سلول‌های مغز استخوان، پس از توقف موقت تولید، هنگام بازیابی مجدد سلول‌ها، ممکن است افزایش موقتی IG در خون دیده شود.
در اغلب موارد، افزایش IG به‌دلیل مصرف این داروها امری طبیعی و بی‌خطر است و فقط نشان‌دهنده واکنش فیزیولوژیک بدن به دارو است.
بارداری
در دوران بارداری، سیستم ایمنی برای حفظ سلامت مادر و جنین تغییراتی را تجربه می‌کند. یکی از این تغییرات افزایش سطح گرانولوسیت‌های نابالغ در خون است. این سلول‌ها به مقابله با عفونت‌ها و پاسخ به نیازهای اضافه بدن در دوران بارداری کمک می‌کنند.
اگر در دوران بارداری سطح IG در آزمایش خون بالا باشد، پزشک ممکن است برای اطمینان از نبود مشکلات دیگر، آزمایش‌های بیشتری درخواست کند. با این حال، پس از زایمان و بازگشت بدن به وضعیت طبیعی، معمولاً سطح این سلول‌ها به حالت عادی برمی‌گردد.
چرا نوزادان گرانولوسیت‌های نابالغ بالایی دارند؟
در نوزادان، سیستم ایمنی هنوز در حال رشد و توسعه است، بنابراین سطح گرانولوسیت‌های نابالغ در آن‌ها به‌طور طبیعی بالاتر از بزرگسالان است. این امر معمولاً طبیعی است و جای نگرانی ندارد. با این حال، اگر مقدار آن بسیار بالا باشد یا با علائم خاصی همراه باشد، ممکن است نیاز به بررسی‌های بیشتر برای رد احتمال وجود یک مشکل زمینه‌ای باشد.
معنی آن در تشخیص پزشکی
سطح گرانولوسیت‌ها معمولاً به‌عنوان بخشی از آزمایش کامل شمارش سلول‌های خونی (CBC) بررسی می‌شود. در برخی موارد، پزشک ممکن است به‌طور خاص آزمایش سطح گرانولوسیت‌ها را برای درک بهتر از وضعیت سیستم ایمنی شما تجویز کند.
افزایش خفیف IG معمولاً نشان‌دهنده آن است که بدن در حال مبارزه با بیماری یا ترمیم آسیب است. در این شرایط، افزایش موقتی سطح IG معمولاً جای نگرانی ندارد.
با این حال، اگر سطح IG به‌طور مداوم بالا بماند و با علائمی مانند تب، خستگی، کاهش وزن بی‌دلیل یا تعریق شبانه همراه باشد، احتمال وجود یک بیماری جدی‌تر مطرح می‌شود.
در محیط‌های درمان سرپایی، پزشکان ابتدا سبک زندگی، استرس و علائم مربوط به عفونت، التهاب یا سرطان را بررسی می‌کنند. اگر سطح IG بالا باقی بماند یا علائم بدتر شوند، معمولاً آزمایش‌های پیشرفته‌تری برای یافتن علت اصلی انجام می‌شود.
درمان سطح بالای گرانولوسیت‌های نابالغ
افزایش سطح IG به‌طور مستقیم درمان نمی‌شود. بلکه تمرکز درمان بر رفع علت زمینه‌ای افزایش آن‌هاست. با مدیریت و درمان مشکل اصلی، سطح گرانولوسیت‌ها نیز معمولاً به حالت طبیعی برمی‌گردد.
برای مثال:
- عفونت‌ها ممکن است با آنتی‌بیوتیک، داروهای ضدویروسی یا ضدقارچ درمان شوند، بسته به نوع عامل بیماری‌زا.
- التهاب مزمن ناشی از بیماری‌های خودایمنی یا دیگر بیماری‌های بلندمدت با داروهای ضدالتهاب یا درمان‌های هدفمند کنترل می‌شود.
- سرطان‌های خونی مانند لوسمی نیاز به درمان‌هایی همچون شیمی‌درمانی، پرتودرمانی یا پیوند مغز استخوان دارند.
- بیماری‌های حاد یا کم‌آبی شدید بدن ممکن است با مراقبت حمایتی مانند سرم‌درمانی و استراحت بهبود یابند.
در برخی شرایط، مانند بارداری، پس از جراحی یا در نوزادان، افزایش موقت IG واکنشی طبیعی به استرس فیزیولوژیک بدن است و نیازی به درمان ندارد.
پزشک ممکن است شمارش سلول‌های خونی شما را در طول زمان پیگیری کند. اگر سطح IG بالا باقی بماند یا علائم شما تشدید شود، ممکن است نیاز به آزمایش‌ها و درمان‌های بیشتری وجود داشته باشد.
خلاصه
سطح بالای گرانولوسیت‌ها در خون (گرانولوسیتوز) می‌تواند نشانه‌ای از پاسخ بدن به عفونت یا واکنش آلرژیک باشد. همچنین، ممکن است نشان‌دهنده وجود بیماری‌های مزمن یا سرطان‌های خونی باشد.
اگر در آزمایش خون شما گرانولوسیت‌ها بالا باشند، پزشک باید علت آن را مشخص کند تا درمان مناسب توصیه شود. به‌عنوان مثال، در صورت وجود عفونت باکتریایی ممکن است نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک داشته باشید. در برخی موارد، سطح بالای گرانولوسیت‌ها می‌تواند طبیعی باشد و نیازی به درمان خاصی نداشته باشد—برای مثال در دوران بارداری.