داروی اوزمپیک (Ozempic) که ماده مؤثر آن سماگلوتید است، طبق پژوهش‌های جدید می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی نیز کمک کند. این یافته‌ها با استناد به تحقیقات اخیر مطرح شده‌اند و اهمیت پیشگیری از رویدادهای قلبی عروقی شدید مانند سکته‌های قلبی و مغزی را یادآور می‌شوند، چرا که پیشگیری از این حوادث بسیار بهتر از درمان آن‌ها پس از وقوع است.
در حال حاضر، مطالعات متعددی در حال بررسی راهکارهای بالقوه برای پیشگیری از این مشکلات هستند که یکی از آن‌ها، استفاده از داروی سماگلوتید است؛ دارویی که پیش‌تر برای درمان دیابت نوع دوم و کمک به کاهش وزن به کار گرفته می‌شد.
نتایج یک تحلیل ثانویه از داده‌های یک مطالعه بالینی نشان داده که سماگلوتید می‌تواند فقط در عرض شش ماه پس از شروع مصرف، خطر مرگ ناشی از هر علتی، مرگ ناشی از علل قلبی‌عروقی، بروز نارسایی قلبی و همچنین رویدادهای قلبی‌عروقی شدید را کاهش دهد.
این تحلیل ثانویه که در سی و دومین کنگره اروپایی چاقی ارائه شد، تأکید بیشتری بر این نکته دارد که مزایای مصرف سماگلوتید از همان مراحل اولیه آغاز می‌شود. این یافته‌ها در ادامه نتایج مطالعه‌ای منتشر شده در سال ۲۰۲۳ در مجله معتبر New England Journal of Medicine قرار می‌گیرد؛ مطالعه‌ای که نشان داد تزریق هفتگی سماگلوتید توانسته خطر سکته مغزی، حمله قلبی یا مرگ ناشی از علل قلبی‌عروقی را کاهش دهد.
به‌ویژه در ماه سوم، حتی قبل از اینکه فرآیند افزایش تدریجی دوز (تایتر کردن) دارو به پایان برسد، در میان مصرف‌کنندگان سماگلوتید کاهش معناداری در خطر سکته مغزی، حمله قلبی یا مرگ قلبی‌عروقی مشاهده شد. این کاهش خطر در ماه ششم نیز ادامه داشت.
این یافته‌ها مزایای زودهنگام مصرف سماگلوتید را برای افرادی که به بیماری قلبی مبتلا هستند و اضافه‌وزن یا چاقی دارند، نشان می‌دهد. به عبارت دیگر، نه‌تنها کاهش وزن بلندمدت، بلکه خود دارو نیز ممکن است از همان ابتدا نقش محافظتی بر قلب داشته باشد.
سماگلوتید ممکن است خطر بروز رویدادهای شدید قلبی را کاهش دهد
سماگلوتید دارویی است که با کمک به مدیریت وزن، می‌تواند خطر بروز پیامدهای قلبی‌عروقی شدید را نیز کاهش دهد. این یافته‌ها بر اساس همان مطالعه اصلی هستند که تحلیل ثانویه اخیر بر پایه آن انجام شده است.
در این مطالعه، ۱۷٬۶۰۴ شرکت‌کننده حضور داشتند که همگی دارای اضافه‌وزن یا چاقی بوده و از پیش مبتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی بودند. نیمی از این افراد سماگلوتید دریافت کردند و نیمی دیگر دارونما (پلاسیبو) دریافت کردند.
نتایج نشان داد که افرادی که سماگلوتید مصرف کرده بودند، ۲۰ درصد کمتر در معرض خطر بروز حمله قلبی غیرفاتال، سکته مغزی غیرفاتال یا مرگ ناشی از علل قلبی‌عروقی قرار داشتند. میانگین مدت پیگیری افراد در این مطالعه حدود ۳۹٫۸ ماه بود و میانگین مدت‌زمان مصرف سماگلوتید در شرکت‌کنندگان حدود ۳۴٫۲ ماه گزارش شد.
تحلیل ثانویه تمرکز خود را بر روی سلامت قلبی در شش ماه نخست پس از تصادفی‌سازی افراد (اختصاص آن‌ها به گروه دارو یا دارونما) معطوف کرده بود. نتایج این تحلیل نشان داد که فواید قلبی‌عروقی سماگلوتید می‌تواند از همان ابتدا آغاز شود.
در ماه سوم، پژوهشگران مشاهده کردند که مصرف‌کنندگان سماگلوتید با کاهش خطر بروز MACE مواجه بودند؛ اصطلاحی پزشکی که به رویدادهای شدید قلبی‌عروقی اطلاق می‌شود، مانند سکته قلبی غیرفاتال، سکته مغزی غیرفاتال یا مرگ قلبی‌عروقی.
مزایا حتی پیش از کاهش وزن قابل‌توجه نیز مشاهده شد
نکته مهم و قابل‌توجه اینجاست که این مزایای قلبی حتی پیش از آنکه کاهش وزن چشمگیری در شرکت‌کنندگان گروه سماگلوتید مشاهده شود و پیش از رسیدن آن‌ها به دوز کامل دارو، مشاهده شده بود.
در روش استاندارد، مصرف سماگلوتید با دوزهای پایین‌تر آغاز شده و به‌تدریج به دوز هدف ۲٫۴ میلی‌گرم در هفته افزایش داده می‌شود. این فرآیند افزایشی که به آن “تایتر کردن” گفته می‌شود، معمولاً ۱۶ هفته به طول می‌انجامد. پژوهش انجام‌شده در سال ۲۰۲۳ نیز این پروتکل را رعایت کرده بود.
در هفته چهارم، گروه مصرف‌کننده سماگلوتید به‌طور متوسط ۱٫۱ درصد کاهش وزن بیشتر نسبت به گروه دارونما داشتند. در هفته دوازدهم، این تفاوت به ۳٫۶ درصد رسید. به این ترتیب، کاهش وزن هنوز به مقدار قابل‌توجهی نرسیده بود، اما با این حال مزایای قلبی در حال ظهور بودند.
در ماه ششم، نتایج مشابهی برای MACE مشاهده شد. همچنین مشخص شد که در گروه سماگلوتید، خطر مرگ ناشی از هر علتی، مرگ ناشی از علل قلبی‌عروقی و پیامدهای ترکیبی مرتبط با نارسایی قلبی (مانند نیاز به مراجعه فوری پزشکی یا بستری شدن به‌علت نارسایی قلبی یا مرگ ناشی از آن) کاهش یافته بود.
توضیحات متخصصان درباره نتایج مطالعه
دکتر پاتریک کی، متخصص قلب و عروق از مرکز Vital Heart & Vein که در این مطالعه حضور نداشت، در مورد یافته‌های آن گفت:
«پژوهشگران نشان دادند که اثربخشی درمانی سماگلوتید در کاهش خطر ترکیبی اصلی قلبی‌عروقی از همان ماه‌های اول ظاهر شد و در سه ماه نخست (با نسبت خطر ۰٫۶۳ و فاصله اطمینان ۹۵٪ بین ۰٫۴۱ تا ۰٫۹۵) و سپس در شش ماه نخست (با نسبت خطر ۰٫۶۰ و فاصله اطمینان ۹۵٪ بین ۰٫۴۴ تا ۰٫۸۱) ادامه یافت.»
وی افزود: «در حالی که مکانیسم‌های دقیق مزایای زودهنگام بالینی سماگلوتید هنوز در حال بررسی هستند، این یافته‌ها نشان‌دهنده یک مداخله امیدبخش هستند که می‌تواند مسیر بیماری را در بیماران مبتلا به چاقی و بیماری قلبی تثبیت‌شده، اما بدون تشخیص دیابت، تغییر دهد.»
از دیدگاه زیست‌شناختی، مکانیسم‌های محتمل برای تأثیر سریع سماگلوتید می‌تواند شامل کاهش التهاب سیستمیک، بهبود عملکرد اندوتلیال (سلول‌های پوشاننده دیواره عروق)، کاهش فشار خون، بهبود کنترل قند خون حتی در غیاب دیابت، و اثرات مستقیم ضد آترواسکلروتیک باشد. همچنین، سماگلوتید با کاهش اشتها و بهبود عملکرد متابولیکی ممکن است عوامل خطر متعددی را همزمان هدف قرار دهد.
محدودیت‌های مطالعه
تحلیل کامل ثانویه هنوز در دسترس نیست، بنابراین برخی از محدودیت‌های پژوهش هنوز مشخص نیستند. این گزارش اولیه برخی اطلاعات را ندارد که در زمان انتشار کامل مقاله علمی قابل‌دسترسی خواهند بود.
نویسندگان مطالعه اعلام کرده‌اند: «تحلیل‌های اضافی از افت زودهنگام MACE بین سماگلوتید و دارونما بر اساس اجزای منفرد MACE، پیامدهای بالینی دیگر، زیرگروه‌های بیماران و سایر پارامترهایی که در مراحل اولیه پس از تصادفی‌سازی تغییر می‌کنند، ارائه خواهد شد.»
از این رو، در حال حاضر مشخص نیست که برخی از نتایج مربوط به زیرگروه‌های خاص یا پیامدهای جداگانه دقیقاً چگونه بوده‌اند، اما در آینده با انتشار کامل مقاله شفاف‌تر خواهند شد.
همچنین این تحلیل ثانویه همان محدودیت‌های مطالعه اصلی را دارد. به‌عنوان مثال، مطالعه اولیه فقط روی افرادی انجام شد که از قبل به بیماری‌های قلبی‌عروقی مبتلا بودند و هیچ‌کدام دیابت نداشتند. تمام شرکت‌کنندگان نیز بالای ۴۵ سال بودند. بنابراین ممکن است نتایج این مطالعه در سایر گروه‌ها که معیارهای متفاوتی دارند، صدق نکند.
کمتر از ۳۰٪ از شرکت‌کنندگان زن بودند و تعداد شرکت‌کنندگان سیاه‌پوست نیز نسبتاً پایین بود. به همین دلیل، نمونه مورد بررسی نمی‌تواند به‌طور کامل نماینده جمعیت جهانی باشد.
بنابراین، بررسی مجدد این نتایج در نمونه‌های دیگر جمعیتی می‌تواند مفید باشد. همچنین نویسندگان تحلیل ثانویه خاطرنشان کرده‌اند که تحقیقات بیشتری لازم است تا مشخص شود چرا سماگلوتید چنین اثراتی از خود نشان داده است.
آیا سماگلوتید می‌تواند از رویدادهای شدید قلبی‌عروقی پیشگیری کند؟
بیماری قلبی یکی از نگرانی‌های اصلی سلامت عمومی است. طبق اعلام مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، در سال ۲۰۲۲، از هر پنج مرگ در ایالات متحده، یکی ناشی از بیماری قلبی بوده است.
نتایج این تحلیل نشان می‌دهد که سماگلوتید می‌تواند حتی در کوتاه‌مدت، مزایای قابل‌توجهی برای کاهش خطرات قلبی‌عروقی در افراد در معرض خطر داشته باشد. این یافته‌ها ممکن است در آینده به گسترش راهکارهای پیشگیرانه برای کاهش مرگ‌های ناشی از بیماری‌های قلبی کمک کند.
دکتر چنگ‌هان چن، متخصص قلب مداخله‌ای و مدیر برنامه ساختاری قلب در مرکز پزشکی MemorialCare Saddleback در لاگونا هیلز، کالیفرنیا، که در این مطالعه دخیل نبوده، بیان کرد:
«این مطالعه نشان می‌دهد که بیماران به‌طور کلی در اوایل دوره درمان با سماگلوتید، حتی پیش از آنکه کاهش وزن چشمگیری داشته باشند، از مزایای قلبی برخوردار می‌شوند. از آنجا که بخشی از بیماران با وجود مصرف سماگلوتید وزن زیادی کم نمی‌کنند، ممکن است ارزش داشته باشد که به دلیل مزایای قلبی این دارو، آن‌ها همچنان تحت درمان باقی بمانند، حتی اگر وزن کم نکرده باشند.»
وی افزود: «این مطالعه اطلاعات بیشتری در مورد زمان‌بندی اثرات قلبی سماگلوتید به ما می‌دهد. این داده‌ها می‌توانند به ما در طراحی برنامه‌های درمانی بهتر برای بیماران کمک کنند و معیار مقایسه‌ای برای درمان‌های آینده فراهم سازند.»