شانکروئید (زخم نرم تناسلی)
شانکروئید چیست؟
شانکروئید یک عفونت مقاربتی بسیار مسری است که باعث ایجاد زخم‌های دردناک با لبه‌های نرم روی اندام‌های تناسلی می‌شود. این زخم‌ها به‌صورت ضایعاتی باز و حساس نمایان می‌شوند.
این بیماری زمانی رخ می‌دهد که باکتری Haemophilus ducreyi وارد بدن شما شود. این باکتری در پوست ایجاد زخم‌های سطحی و دردناک می‌کند که معمولاً با تورم غدد لنفاوی در ناحیه کشاله ران همراه است.
این بیماری در ایالات متحده رایج نیست و شیوع جهانی آن نیز رو به کاهش است. با این حال، افرادی که در مناطق با شیوع بالاتر زندگی می‌کنند یا به آن مناطق سفر می‌کنند، در معرض خطر بیشتری هستند.
به شانکروئید همچنین «زخم نرم» نیز گفته می‌شود که به دلیل بافت غیرسفت و نرم زخم‌ها چنین نام‌گذاری شده است.
علائم و دلایل بروز شانکروئید
علائم این بیماری چیست؟
زمان بروز علائم پس از تماس با باکتری H. ducreyi معمولاً بین سه تا هفت روز است. اولین نشانه، یک برجستگی کوچک، دردناک و برجسته روی ناحیه تناسلی است.
این برجستگی طی حدود یک روز به یک زخم باز با لبه‌های نامنظم و نرم تبدیل می‌شود. زخم معمولاً بسیار دردناک است و می‌تواند عوارض دیگری نیز به همراه داشته باشد.
از جمله علائم دیگر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
خونریزی از زخم‌ها
تغییر رنگ پوست اطراف زخم به قرمز، بنفش، قهوه‌ای یا سیاه، همراه با ظاهر براق
بزرگ شدن و دردناک شدن غدد لنفاوی کشاله ران
ترشح چرک یا مایعات عفونی از زخم‌ها
احساس درد در هنگام ادرار کردن (دیسوریا)
درد هنگام رابطه جنسی (دیسپارونیا)
گسترش زخم‌ها و اتصال آن‌ها به یکدیگر در ناحیه وسیع‌تری
این علائم معمولاً در محل تماس جنسی ظاهر می‌شوند و ممکن است به‌سرعت پیشرفت کنند. وجود این علائم باید جدی گرفته شود چون در صورت عدم درمان، می‌تواند منجر به بروز عفونت‌های جدی‌تر شود.
شانکروئید چه ظاهری دارد؟
زخم‌های شانکروئید از نظر اندازه متغیر هستند و معمولاً بین ۳ تا ۵ میلی‌متر تا حدود ۵ سانتی‌متر قطر دارند.
در افراد دارای آلت تناسلی مردانه، این زخم‌ها معمولاً در نواحی زیر ظاهر می‌شوند:
زیر حاشیه گردی در انتهای آلت (کرونای گلنس)
پوست ختنه‌گاه
سر آلت (گلنس)
منفذ خروج ادرار (مئاتوس)
بدنه آلت تناسلی
کیسه بیضه
در افرادی که واژن دارند، زخم‌ها معمولاً در نواحی زیر ایجاد می‌شوند:
ناحیه بین مقعد و واژن (پرینه)
بخش داخلی ران‌ها
لب‌های داخلی واژن (لابیا مینور)
لب‌های خارجی واژن (لابیا ماژور)
این محل‌ها به‌دلیل تماس مستقیم در هنگام رابطه جنسی بیشتر در معرض انتقال عفونت هستند.
علت شانکروئید چیست؟
عامل بیماری باکتری Haemophilus ducreyi است که اغلب از طریق رابطه جنسی منتقل می‌شود. البته تماس با مایعات ترشح‌شده از زخم نیز می‌تواند عامل انتقال باشد.
پزشکان بر این باورند که باکتری از طریق ترک‌های ریز در پوست که حین فعالیت جنسی ایجاد می‌شوند، وارد بدن می‌شود. زیرا پوست سالم و بدون خراش معمولاً به‌تنهایی در برابر این باکتری مقاوم است.
چه عواملی خطر ابتلا را افزایش می‌دهند؟
هر کسی که رابطه جنسی محافظت‌نشده داشته باشد ممکن است به شانکروئید مبتلا شود. اما در مردان ختنه‌نشده خطر بیشتری وجود دارد.
در افرادی که واژن دارند، احتمال بروز علائم کمتر است و ممکن است بدون علامت باقی بمانند.
شیوع شانکروئید در ایالات متحده و اروپا بسیار پایین است و موارد مشاهده‌شده معمولاً به‌صورت پراکنده یا در قالب اپیدمی‌های کوچک رخ می‌دهند.
اما در برخی مناطق دنیا مثل کارائیب، بخش‌هایی از آفریقا و آسیای جنوب غربی، این بیماری هنوز رایج‌تر است.
عوارض شانکروئید چیست؟
اگر به شانکروئید مبتلا باشید، خطر انتقال ویروس HIV از طریق رابطه جنسی افزایش می‌یابد.
در صورت عدم درمان، شما در معرض عوارض زیر خواهید بود:
عفونت شدید بافت نرم (لنف‌آدنیت چرکی)
ایجاد تونل یا ارتباط غیرطبیعی بین اندام‌ها (فیستول)
مرگ بافت تناسلی (نکروز)
این عوارض می‌توانند آسیب‌های دائمی ایجاد کنند، به‌ویژه اگر درمان به‌موقع انجام نشود.
تشخیص و آزمایش‌ها
پزشکان چگونه این بیماری را تشخیص می‌دهند؟
تشخیص شانکروئید برای پزشکان دشوار است. یکی از دلایل آن این است که معمولاً شانکروئید را همراه با سایر بیماری‌های دارای زخم تناسلی در یک گروه به نام «بیماری زخم تناسلی» (Genital Ulcer Disease) طبقه‌بندی می‌کنند.
برای تشخیص قطعی به آزمایش تخصصی کشت باکتری یا آزمایش تقویت اسید نوکلئیک (NAAT) نیاز است تا DNA باکتری شناسایی شود.
اما مشکل اینجاست که سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) هنوز این آزمایش خاص را برای باکتری H. ducreyi تأیید نکرده است.
به همین دلیل، پزشکان ابتدا سایر بیماری‌هایی که علائم مشابه دارند را رد می‌کنند؛ از جمله:
سفلیس
ویروس تبخال (HSV)
لنفوگرانولوما ونروم (LGV)
تشخیص شانکروئید معمولاً در موارد زیر انجام می‌شود:
وجود یک یا چند زخم تناسلی دردناک
وجود غدد لنفاوی متورم و دردناک در کشاله ران
نتیجه منفی آزمایش سفلیس و HSV
این فرآیند تشخیص، بر پایه کنار گذاشتن سایر بیماری‌ها و بررسی بالینی دقیق انجام می‌شود.
مدیریت و درمان
آیا شانکروئید قابل درمان است؟
بله، آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند شانکروئید را درمان کنند. پزشک ممکن است یکی از داروهای زیر را تجویز کند:
آزیترومایسین
سفتریاکسون
سیپروفلوکساسین
اریترومایسین
در صورت تورم زیاد غدد لنفاوی، ممکن است نیاز به تخلیه آن با سوزن مخصوص (آسپیره‌کردن با سوزن نازک) باشد.
آیا شانکروئید خودبه‌خود برطرف می‌شود؟
بله، در برخی موارد زخم‌ها بدون درمان هم طی یک تا دو ماه برطرف می‌شوند. اما اگر درمان صورت نگیرد، خطر بروز عوارض افزایش می‌یابد.
درمان سریع‌تر از بروز این مشکلات جلوگیری می‌کند و روند بهبودی را تسریع می‌بخشد.
مدت زمان بهبودی چقدر است؟
پس از شروع درمان، معمولاً در عرض یک تا دو هفته احساس بهبودی خواهید کرد و زخم‌ها شروع به ترمیم می‌کنند.
اگر بیماری شدید باشد، ممکن است زخم‌ها اسکار یا جای زخم به‌جا بگذارند.
اگر علائم با درمان برطرف نشوند، پزشک آزمایش‌های بیشتری انجام می‌دهد. ممکن است به بیماری دیگری مبتلا باشید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر هر نوع زخم یا دردی در ناحیه تناسلی دارید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر از نظر جنسی فعال هستید، انجام آزمایش‌های منظم بیماری‌های مقاربتی به‌ویژه در مناطق پرخطر توصیه می‌شود.
سؤالاتی که می‌توانید از پزشک بپرسید:
اگر شانکروئید ندارم، چه بیماری دیگری ممکن است داشته باشم؟
چگونه می‌توانم از ابتلا به شانکروئید پیشگیری کنم؟
آیا شانکروئید می‌تواند در آینده مشکلی ایجاد کند؟
چند وقت یک‌بار باید آزمایش‌های بیماری‌های مقاربتی بدهم؟
آیا شریک جنسی من هم باید آزمایش شود؟
آیا درمان عوارض جانبی دارد؟
پیشگیری
آیا می‌توان از شانکروئید پیشگیری کرد؟
بله، با رعایت نکات زیر می‌توانید احتمال ابتلا یا انتقال شانکروئید را کاهش دهید:
پرهیز از رابطه جنسی یا استفاده از روش‌های ایمن مانند کاندوم
داشتن رابطه جنسی فقط با یک شریک جنسی غیرمبتلا
جلوگیری از تماس مستقیم با ترشحات یا مایعات خارج‌شده از زخم‌های آلوده
انجام آزمایش سالانه بیماری‌های مقاربتی، به‌ویژه پیش از شروع رابطه با شریک جدید
این اقدامات، نقش مهمی در کنترل شیوع بیماری‌های مقاربتی دارند.
پیش‌آگهی
در صورت ابتلا به شانکروئید چه انتظاری باید داشت؟
اگر درمان مناسب انجام دهید، پیش‌آگهی خوب است و معمولاً بیماری بدون عوارض بهبود می‌یابد.
در صورت عدم درمان، احتمال دارد زخم‌ها بهبود یابند ولی همچنان خطر عفونت بافتی وجود دارد.
اگر به شانکروئید مبتلا شدید، توصیه می‌شود افرادی که طی ۱۰ روز پیش از شروع علائم با آن‌ها رابطه جنسی داشته‌اید را مطلع کنید تا آن‌ها نیز بررسی شوند.
زندگی با شانکروئید
چه زمانی باید با پزشک مشورت کرد؟
اگر هر گونه زخم، درد یا علائم غیرطبیعی در ناحیه تناسلی دارید، با پزشک مشورت کنید. اگر مبتلا به بیماری مقاربتی تشخیص داده شدید، شرکای جنسی اخیرتان به‌ویژه در ۱۰ روز گذشته را مطلع سازید.
توصیه نهایی
احساس نگرانی، ترس یا حتی شرم در مواجهه با علائم بیماری‌های مقاربتی طبیعی است. اما مراجعه به پزشک بسیار مهم است زیرا آن‌ها بدون قضاوت، کمک تخصصی ارائه می‌دهند.
شانکروئید با آنتی‌بیوتیک درمان‌پذیر است. بنابراین برای تشخیص و درمان سریع به پزشک مراجعه کنید و شرکای جنسی خود را نیز مطلع سازید تا از گسترش بیماری جلوگیری شود.