شکستگی ترقوه یک آسیب جدی است که می‌تواند در یک لحظه رخ دهد اما برای بهبودی کامل آن ممکن است هفته‌ها یا حتی ماه‌ها زمان نیاز باشد. بیشتر شکستگی‌های ترقوه با درمان محافظه‌کارانه (بدون جراحی) بهبود می‌یابند، اما اگر قطعات استخوان از جای خود حرکت کرده باشند، ممکن است به جراحی نیاز داشته باشید.
این نوع شکستگی به‌دلیل موقعیت سطحی استخوان ترقوه معمولاً به راحتی قابل تشخیص است، اما در برخی موارد ممکن است نیاز به تصویربرداری دقیق‌تر برای ارزیابی آسیب‌های همراه باشد. هرگونه تأخیر در درمان می‌تواند منجر به جوش‌خوردگی نادرست یا عوارض دائمی در مفصل شانه شود.
شکستگی ترقوه چیست؟
شکستگی ترقوه به معنای ترک‌خوردگی یا شکستگی کامل استخوان ترقوه (کلاویکل) است. این استخوان، شانه را به استخوان جناغ در مرکز قفسه سینه متصل می‌کند و نقش کلیدی در انتقال نیرو و پایداری شانه دارد.
آسیب به شانه یکی از شایع‌ترین علل شکستگی ترقوه است که ممکن است در اثر زمین‌خوردن یا ضربه مستقیم به شانه ایجاد شود. درمان معمولاً شامل فیزیوتراپی و استفاده از اسلینگ یا تثبیت‌کننده برای نگه‌داشتن استخوان در وضعیت مناسب حین ترمیم است، اما در موارد جابه‌جایی قطعات استخوانی، جراحی ضرورت می‌یابد.
انواع شکستگی ترقوه
پزشک ممکن است برای توصیف شکستگی شما از اصطلاحات مختلفی استفاده کند. این اصطلاحات به درک نوع شکستگی و برنامه‌ریزی درمان کمک می‌کنند.
اگر شکستگی تنها در یک نقطه باشد، به آن شکستگی ساده یا «تک‌نقطه‌ای» می‌گویند، اما اگر در چند نقطه باشد، شکستگی چندتکه یا «خُرد شده» (comminuted) محسوب می‌شود. همچنین اگر قطعات استخوانی از جای خود جابه‌جا شده باشند، شکستگی جابه‌جا شده (displaced) نام دارد، در حالی که در شکستگی غیرجابه‌جا شده (nondisplaced)، استخوان همچنان در وضعیت طبیعی باقی‌مانده است.
پزشک ممکن است از سیستم‌های طبقه‌بندی خاصی برای توصیف محل دقیق شکستگی و درگیری با بافت‌های اطراف استفاده کند. این سیستم‌ها در تصمیم‌گیری برای درمان (محافظه‌کارانه یا جراحی) بسیار کاربردی هستند و بر اساس مکان و شدت شکستگی تعریف شده‌اند.
علائم و علل شکستگی ترقوه
علائم شکستگی استخوان ترقوه
از شایع‌ترین علائم می‌توان به درد استخوانی اشاره کرد که معمولاً در شانه، قسمت میانی ترقوه یا قاعده گردن احساس می‌شود. این درد ممکن است با حرکت بدتر شود و در موارد شدید با صدای تق‌تق یا ساییدگی استخوانی همراه باشد.
سفتی یا محدودیت حرکتی در شانه یا بازو نیز شایع است و ممکن است هنگام حرکت، ناراحتی افزایش یابد. در برخی بیماران، تغییر شکل قابل‌مشاهده یا برآمدگی در ناحیه ترقوه وجود دارد که نشان‌دهنده جابه‌جایی استخوان است.
بروز کبودی یا تغییر رنگ پوست در نواحی اطراف ترقوه نیز از دیگر نشانه‌هاست. علاوه‌بر‌این، تورم ناشی از التهاب بافت‌های نرم اطراف شکستگی، قابل مشاهده و لمس است.
در صورت جابه‌جایی استخوان، ممکن است استخوان شکسته زیر پوست برجسته شود و ظاهر تیزی مانند چادر ایجاد کند. این پدیده «بالا زدگی پوست» یا skin tenting نام دارد و نشان‌دهنده شدت آسیب است.
علل شکستگی استخوان ترقوه
بیشتر شکستگی‌های ترقوه به‌دلیل آسیب‌های تروماتیک رخ می‌دهند که از شایع‌ترین آن‌ها زمین‌خوردن روی شانه یا بازوی کشیده شده است. این نوع آسیب به‌ویژه در ورزشکاران یا در هنگام فعالیت‌های روزمره که تعادل از بین می‌رود دیده می‌شود.
برخوردهای مستقیم در ورزش، به‌ویژه در رشته‌هایی مانند فوتبال یا هاکی نیز از دلایل مهم شکستگی ترقوه هستند. در کودکان، برخوردهای شدید هنگام بازی یا افتادن از دوچرخه از علل رایج محسوب می‌شوند.
تصادفات رانندگی نیز می‌توانند موجب ضربه مستقیم به قفسه سینه یا شانه شوند که در نتیجه آن، شکستگی ترقوه رخ می‌دهد. همچنین، در حین تولد، در صورتی که شانه نوزاد در کانال زایمان گیر کند، شکستگی ترقوه در نوزاد ممکن است اتفاق بیفتد.
در همه این شرایط، وارد آمدن نیرو به ناحیه شانه، عامل اصلی شکستگی است، به‌ویژه اگر فرد تعادل خود را از دست بدهد یا با مانعی سخت برخورد کند.
عوارض احتمالی شکستگی ترقوه
اگرچه اکثر شکستگی‌های ترقوه بدون مشکل خاصی بهبود می‌یابند، اما در برخی موارد ممکن است عوارضی مانند درد مداوم استخوانی ایجاد شود که نشانه ترمیم ناقص یا نادرست استخوان است. در این موارد، مشاوره با پزشک ضروری است.
در صورت جوش خوردن نامناسب استخوان، ممکن است تغییر شکل دائمی مانند ایجاد برجستگی استخوانی یا کجی در خط ترقوه رخ دهد. همچنین، در محل جوش‌خوردگی شکستگی، امکان دارد پینه‌های استخوانی (callus) تشکیل شود که ضخامت غیرطبیعی پوست و استخوان را ایجاد می‌کند.
کاهش تحرک مفصل شانه یا «یخ‌زدگی شانه» یکی از عوارض رایج در افرادی است که به‌درستی از اندام آسیب‌دیده استفاده نمی‌کنند. همچنین، در صورت آسیب به غضروف مفصل شانه، ممکن است درد مفصلی طولانی‌مدت باقی بماند.
در برخی بیماران، اختلال در عصب‌ها یا رگ‌های خونی اطراف محل شکستگی نیز ممکن است رخ دهد که نیازمند بررسی فوری پزشکی و گاهی مداخله جراحی است.
تشخیص و آزمایش‌ها
چگونه پزشکان شکستگی ترقوه را تشخیص می‌دهند؟
اگر مشکوک به شکستگی ترقوه هستید، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. پزشک با گرفتن شرح‌حال دقیق از چگونگی بروز آسیب، اطلاعات اولیه لازم را جمع‌آوری می‌کند.
سپس ناحیه آسیب‌دیده را معاینه فیزیکی کرده و برای تأیید شکستگی، تصویربرداری با اشعه ایکس انجام می‌دهد. در صورت پیچیدگی یا وجود چند شکستگی، ممکن است سی‌تی‌اسکن نیز درخواست شود.
درمان و مدیریت
شکستگی ترقوه چگونه درمان می‌شود؟
در اغلب موارد، شکستگی ترقوه با درمان محافظه‌کارانه و بدون جراحی بهبود می‌یابد. تنها درصد کمی از بیماران به جراحی نیاز دارند که معمولاً در صورت جابه‌جایی قطعات یا آسیب به بافت‌های اطراف انجام می‌شود.
درمان استاندارد شامل استفاده از اسلینگ یا تثبیت‌کننده برای بی‌حرکت نگه‌داشتن استخوان شکسته است. همچنین برای کاهش درد، ممکن است در ابتدا داروهای تجویزی و سپس داروهای بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا استامینوفن تجویز شوند.
مراقبت‌های پیگیری و فیزیوتراپی
پزشک با معاینه‌های منظم و انجام تصویربرداری دوره‌ای، روند ترمیم استخوان را پیگیری می‌کند. در صورت پیشرفت مناسب، بیمار به مرحله فیزیوتراپی وارد می‌شود تا از خشکی عضلات و مفصل جلوگیری شود.
فیزیوتراپ حرکات ملایمی را آموزش می‌دهد که با بهبود استخوان، تقویت عضلات نیز به‌تدریج انجام می‌شود. این مرحله برای بازگرداندن عملکرد کامل شانه بسیار حیاتی است.
جراحی در موارد خاص
اگر قطعات استخوان جابه‌جا شده باشند یا شکستگی باعث آسیب به رباط‌ها، تاندون‌ها، اعصاب یا عروق شود، پزشک ممکن است عمل جراحی را توصیه کند. در این جراحی، جراح ارتوپد قطعات شکسته را به‌درستی در کنار هم قرار داده و با پیچ، پلیت یا پین آن‌ها را ثابت می‌کند.
هدف از جراحی، بازیابی ساختار طبیعی استخوان و جلوگیری از عوارض طولانی‌مدت مانند بدشکلی یا درد مزمن است. مراقبت پس از جراحی و انجام تمرینات توان‌بخشی به‌موقع، نقش مهمی در موفقیت درمان دارد.
مدت زمان بهبودی
مدت زمان بهبودی شکستگی ترقوه به عواملی مانند سن و نوع شکستگی بستگی دارد. به‌طور میانگین، این روند در بزرگسالان بین ۸ تا ۱۲ هفته طول می‌کشد.
در نوجوانان این زمان حدود ۶ تا ۸ هفته است، در حالی‌که کودکان زیر ۸ سال معمولاً ظرف ۳ تا ۶ هفته بهبود می‌یابند. در نوزادان، ترمیم ممکن است فقط ۲ هفته طول بکشد. پزشک زمان دقیق بازگشت به فعالیت‌های روزمره را مشخص خواهد کرد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
شکستگی ترقوه یک آسیب جدی است و در صورت شک به آن باید فوراً با اورژانس تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه کنید. اگر در دوران بهبودی دچار علائم غیرعادی شدید، باید فوراً پزشک را مطلع کنید.
علائمی مانند ضعف، سرگیجه، درد جدید یا افزایش‌یافته، بی‌حسی، گزگز یا تنگی نفس می‌توانند نشان‌دهنده عوارض مهمی باشند که نیاز به بررسی فوری دارند.
پیش‌آگهی و توصیه‌ها
با شکستگی ترقوه چه کارهایی باید انجام داد و از چه چیزهایی پرهیز کرد؟
کارهایی که باید انجام دهید:
- روزانه چند بار به‌مدت ۲۰ دقیقه یخ روی شانه بگذارید تا درد و التهاب کاهش یابد.
- اسلینگ یا تثبیت‌کننده را شبانه‌روز بپوشید و فقط برای حمام آن را بردارید.
- داروهای مسکن را طبق دستور مصرف کنید و از مصرف خودسرانه پرهیز کنید.
- به‌تدریج و طبق دستور پزشک، حرکت‌های محدودی با شانه، بازو و دست انجام دهید.
- تمام ویزیت‌های پیگیری با پزشک را انجام دهید تا روند ترمیم بررسی شود.
کارهایی که نباید انجام دهید:
- داروهای مسکن مختلف را بدون هماهنگی با پزشک ترکیب نکنید.
- مقدار بیش‌از‌حد توصیه‌شده دارو را مصرف نکنید.
- تا زمانی که هنوز به اسلینگ نیاز دارید، رانندگی نکنید.
- تا زمانی که پزشک اجازه نداده، بازوی خود را برای بلند کردن، هل دادن یا کشیدن به کار نبرید.
سخن پایانی از کلینیک کلیولند
شکستگی ترقوه می‌تواند به‌صورت ناگهانی رخ دهد، برنامه‌های روزمره شما را مختل کند و هفته‌ها یا حتی ماه‌ها طول بکشد تا کاملاً بهبود یابد. ممکن است احساس کنید برای انجام کارهای ساده مانند رانندگی یا برداشتن وسایل نیازمند کمک دیگران هستید.
افرادی که شما را دوست دارند، معمولاً با خوشحالی کمک می‌کنند تا هرچه زودتر بهبود یابید. فشار آوردن زودهنگام به ناحیه آسیب‌دیده می‌تواند روند ترمیم را مختل کند و موجب بروز عوارض بیشتر شود. پزشک با نظارت دقیق، زمان مناسب برای بازگشت به فعالیت‌های روزمره را به شما اطلاع خواهد داد.