نوزادان گریه می‌کنند. زیاد هم گریه می‌کنند. این بخشی طبیعی از رفتار آن‌هاست. اما اگر نوزادی به‌طور مداوم و بدون وقفه بیش از سه ساعت در روز و حداقل سه روز در هفته گریه کند، ممکن است به کولیک مبتلا باشد. در این وضعیت، اغلب هیچ راه مؤثری برای آرام کردن نوزاد وجود ندارد. اگر فرزند شما دچار کولیک است و احساس می‌کنید دیگر توان مقابله ندارید، بسیار مهم است که برای دریافت حمایت و کمک، به اطرافیان یا متخصصان مراجعه کنید.
کولیک چیست؟
کولیک به حالتی گفته می‌شود که نوزاد سالم شما بدون هیچ دلیل مشخصی بیش از حد گریه می‌کند. در بسیاری از موارد، والدین نمی‌توانند کودک مبتلا به کولیک را آرام کنند. متخصصان سلامت، کولیک را این‌گونه تعریف می‌کنند: گریه‌های شدید و طولانی‌مدت که:
- بیش از سه ساعت در روز ادامه دارد،
- حداقل سه روز در هفته تکرار می‌شود،
- و برای مدتی بیش از سه هفته ادامه می‌یابد.
همه نوزادان گریه می‌کنند؛ این تنها راه آن‌ها برای بیان نیازها و جلب توجه والدین است. اما در کولیک، کودک به‌گونه‌ای گریه می‌کند که با هیچ روشی آرام نمی‌شود. این گریه‌ها معمولاً به‌صورت ناگهانی و اغلب در ساعات بعدازظهر یا شب آغاز می‌شوند. نکته عجیب این است که در مواقعی که کودک گریه نمی‌کند، کاملاً طبیعی و آرام به نظر می‌رسد.
اگرچه کولیک نوزادان یک وضعیت بی‌خطر و گذرا است، اما می‌تواند برای والدین بسیار ناامیدکننده باشد. مدیریت گریه‌های طولانی‌مدت نوزاد، استرس و خستگی دوران اولیه والدگری را دوچندان می‌کند. تحقیقات نشان داده‌اند که این فشارها می‌توانند با بروز افسردگی پس از زایمان (postpartum depression) و حتی سندرم تکان‌دادن نوزاد (shaken baby syndrome) مرتبط باشند. بنابراین اگر احساس می‌کنید ناتوان از مدیریت شرایط هستید، حتماً کمک بخواهید.
کولیک از چه زمانی شروع می‌شود؟
کولیک معمولاً در چند هفته اول پس از تولد ظاهر می‌شود. اوج علائم آن اغلب بین هفته چهارم تا ششم زندگی نوزاد است. خوشبختانه، این مشکل معمولاً ناگهان در سن سه تا چهار ماهگی پایان می‌یابد.
علائم و علل
اگر نوزاد شما کولیک داشته باشد، ممکن است علائمی مانند مشت‌های گره‌کرده، قوس دادن پشت و شکم سفت و متورم از خود نشان دهد.
نوزادان مبتلا به کولیک، در دوره‌هایی دچار گریه‌های غیرقابل کنترل می‌شوند که هیچ دلیل واضحی برای آن وجود ندارد. علائم کولیک در نوزادان می‌تواند متنوع باشد.
علائم کولیک
نوزادان کولیکی در حقیقت کودکانی سالم هستند، اما دچار دوره‌های مکرر گریه شدید می‌شوند که هیچ‌گونه عامل مشخصی برای آن یافت نمی‌شود و والدین قادر به آرام کردن آن‌ها نیستند. این دوره‌های گریه گاهی تا ساعت‌ها ادامه می‌یابد.
علائم کولیک می‌توانند متفاوت باشند. این نوزادان معمولاً در ساعات پایانی روز بی‌قراری بیشتری دارند، اما این گریه‌ها می‌توانند در هر ساعتی از شبانه‌روز ظاهر شوند. این دوره‌ها معمولاً ارتباطی با گرسنگی یا ناراحتی ندارند. با وجود بی‌قراری، نوزاد به خوبی شیر می‌خورد و وزن می‌گیرد.
از جمله نشانه‌های رایج کولیک در نوزادان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مشت‌های گره‌کرده
- جمع کردن پاها به سمت شکم
- قوس دادن پشت
- شکم سفت و متورم
- دفع گاز
- چهره‌ای درهم یا حالت دردناک
- قرمز شدن شدید صورت پس از گریه‌های طولانی‌مدت
علت کولیک در نوزادان چیست؟
پژوهشگران هنوز دلیل دقیقی برای بروز کولیک در نوزادان نیافته‌اند. با این حال، عوامل متعددی می‌توانند در بروز این وضعیت نقش داشته باشند، از جمله:
- درد یا ناراحتی شکمی ناشی از ورود هوای اضافی به دستگاه گوارش هنگام شیر خوردن یا گریه کردن
- رفلاکس معده (بازگشت محتویات معده به مری)
- آلرژی غذایی
- عدم تحمل پروتئین شیر گاو
- تغذیه ناکافی یا بیش‌ازحد
- تحریک بیش از اندازه حواس (overstimulation)
- سردردهای میگرنی زودرس
- واکنش‌های هیجانی به احساساتی مانند ترس، خشم یا هیجان
- نابالغ بودن دستگاه گوارش
عوارض کولیک
کولیک نوزادی می‌تواند هم برای والدین کم‌تجربه و هم برای والدین باتجربه بسیار خسته‌کننده باشد. استرس شدیدی که این وضعیت ایجاد می‌کند ممکن است منجر به افسردگی پس از زایمان یا سندرم تکان‌دادن نوزاد شود. این سندرم می‌تواند پیامدهایی جدی مانند نابینایی، آسیب مغزی یا حتی مرگ نوزاد به همراه داشته باشد. در صورت احساس افسردگی یا ناتوانی در کنترل احساسات خود، حتماً با پزشک صحبت کنید؛ او می‌تواند روش‌هایی برای کمک به شما پیشنهاد دهد.
تشخیص و آزمایش‌ها
چگونه تشخیص دهیم که نوزاد دچار کولیک شده است؟
شما می‌توانید با بررسی الگوی گریه‌های نوزاد، به احتمال ابتلا به کولیک پی ببرید. در این مسیر، ثبت اطلاعاتی مانند موارد زیر می‌تواند مفید باشد:
- زمان شروع و پایان گریه‌ها
- الگوی خواب نوزاد
- برنامه تغذیه و میزان شیر خوردن
- زمان و دفعات دفع مدفوع
در صورت مراجعه به پزشک متخصص اطفال، ممکن است یک معاینه فیزیکی انجام شود تا بیماری‌های احتمالی دیگر مانند رفلاکس مری، عفونت‌ها یا آلرژی‌ها به‌عنوان علت گریه‌ها رد شوند.
مدیریت و درمان
چگونه می‌توان نوزاد مبتلا به کولیک را آرام کرد؟
درمان قطعی برای کولیک وجود ندارد، اما روش‌هایی برای کاهش علائم و تسکین نوزاد وجود دارند که می‌توانید امتحان کنید:
تغذیه نوزاد
اگر نوزاد را با شیر مادر تغذیه می‌کنید، بهتر است یک دفترچه غذایی داشته باشید تا تمام مواد غذایی و نوشیدنی‌های مصرفی خود را ثبت کنید؛ چرا که ترکیبات مواد غذایی می‌توانند از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل شوند و روی او اثر بگذارند. ممکن است نیاز باشد مصرف مواد زیر را کاهش دهید یا متوقف کنید:
- فرآورده‌های لبنی
- کافئین
- شکلات
- مغزها مانند بادام و گردو
- پیاز
- کلم و سایر سبزیجات نفاخ
همچنین با پزشک درباره داروهایی که مصرف می‌کنید مشورت کنید تا مطمئن شوید چیزی مضر به نوزاد منتقل نمی‌شود.
اگر نوزاد با شیر خشک تغذیه می‌شود، ممکن است نیاز باشد نوع شیر خشک را تغییر دهید. برخی نوزادان به پروتئین‌های خاص موجود در برخی فرمول‌ها حساسیت دارند. پزشک می‌تواند شما را در انتخاب شیر خشک مناسب راهنمایی کند. همچنین می‌توانید دفعات تغذیه را بیشتر و حجم آن را کمتر کنید. از تغذیه سریع یا بیش‌ازحد نوزاد نیز خودداری کنید.
آرام‌سازی نوزاد
روش‌های مختلفی برای آرام کردن نوزاد مبتلا به کولیک وجود دارد:
- استفاده از پستانک
- تماس پوستی مستقیم با نوزاد
- تکان دادن آرام در بغل یا صندلی گهواره‌ای
- نوازش آرام سر یا پشت نوزاد
- قنداق کردن با پتو
- صحبت کردن یا آواز خواندن برای نوزاد
- پخش موسیقی ملایم
- راه رفتن با نوزاد در بغل یا کالسکه
- سوار شدن در خودرو در حالی‌که نوزاد در صندلی ایمنی قرار دارد
- ایجاد صداهای ریتمیک یا لرزش ملایم
- آروغ گرفتن پس از هر بار تغذیه برای خروج حباب‌های گاز
- حمام گرم (البته برخی نوزادان آن را دوست ندارند)
- کاهش صداها و خاموش کردن تلویزیون و موبایل
چه زمانی باید با پزشک نوزاد تماس بگیرید؟
اگر نوزاد دچار کاهش وزن شده، تغییرات رفتاری شدید نشان می‌دهد یا علائم زیر را دارد، حتماً با پزشک تماس بگیرید:
- تب
- استفراغ شدید (به‌ویژه اگر سبز رنگ یا حاوی خون باشد)
- اسهال
- وجود خون در مدفوع
چشم‌انداز و پیش‌آگهی
کولیک چقدر طول می‌کشد؟
اگرچه دیدن گریه‌های طولانی‌مدت نوزاد به‌ویژه برای والدین تازه‌کار می‌تواند ناراحت‌کننده باشد، اما کولیک آسیبی به سلامت جسمی نوزاد نمی‌زند. این وضعیت معمولاً تا پایان ماه چهارم زندگی خودبه‌خود پایان می‌یابد.
پرسش‌های رایج دیگر
چگونه می‌توانم در زمان کولیک نوزاد از خودم مراقبت کنم؟
خوشبختانه کولیک یک مشکل موقت است که هیچ اثر بلندمدتی بر سلامت کودک ندارد. اما این واقعیت باعث نمی‌شود مدیریت این وضعیت برای شما آسان باشد. مواجهه با نوزادی که بی‌وقفه گریه می‌کند، می‌تواند موجب احساس ناتوانی، خشم یا ناامیدی شود.
اگر احساس می‌کنید کنترل احساسات‌تان دشوار شده است، از یکی از اعضای خانواده یا دوستان مورد اعتماد بخواهید مدتی از نوزاد مراقبت کند تا بتوانید کمی استراحت کرده و ذهن‌تان را آرام کنید. اگر کسی را در اطراف ندارید، نوزاد را در مکانی امن مانند تخت نوزاد قرار دهید و برای چند دقیقه از اتاق خارج شوید. نوزاد شما در این مدت در امنیت خواهد بود، و شما فرصت می‌یابید تا آرامش خود را بازیابید. به خاطر داشته باشید که این دوره نیز خواهد گذشت.
بزرگسالان هم می‌توانند دچار کولیک شوند؟
وقتی واژه «کولیک» را می‌شنوید، احتمالاً اولین چیزی که به ذهن‌تان می‌رسد گریه‌های نوزادان است. اما بزرگسالان نیز ممکن است به نوعی از کولیک مبتلا شوند. در بزرگسالان، کولیک به دردهایی در سیستم گوارشی یا دستگاه ادراری گفته می‌شود.
انواع کولیک در بزرگسالان عبارت‌اند از:
- کولیک صفراوی: درد شکمی ناشی از انسداد در مجاری صفراوی.
- کولیک کلیوی: درد شدید در ناحیه پهلو ناشی از انسداد در مسیر ادرار.
- کولیک روده‌ای: گرفتگی‌های دردناک شکم به دلیل انسداد در روده کوچک یا بزرگ.
سخنی از کلینیک کلیولند
همه نوزادان گریه می‌کنند، اما اگر گریه‌های کودک شما ساعت‌ها ادامه داشته باشد، ممکن است نشانه‌ای از کولیک باشد. علت دقیق کولیک هنوز شناخته نشده است، اما این مسئله به هیچ عنوان نشانه ضعف یا نقص در شیوه والدگری شما نیست. این وضعیت می‌تواند برای والدین، به‌ویژه والدین تازه‌کار، بسیار چالش‌برانگیز باشد. در صورت نیاز حتماً با اطرافیان یا متخصصان تماس بگیرید. کمک گرفتن یکی از مهم‌ترین قدم‌ها در عبور از این مرحله دشوار از والدگری است.