سیفلیس یک عفونت باکتریایی مقاربتی است که به‌صورت مرحله‌ای پیشرفت می‌کند و علائم آن بسته به مرحله بیماری متفاوت است. این بیماری توسط نوعی باکتری به نام Treponema pallidum ایجاد می‌شود که از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود و در صورت عدم درمان، می‌تواند به آسیب‌های جدی و گسترده‌ای در بدن منجر شود.
این بیماری چهار مرحله مشخص دارد که عبارت‌اند از: مرحله اولیه، مرحله ثانویه، مرحله نهفته و مرحله ثالثیه. هر یک از این مراحل ویژگی‌های بالینی خاص خود را دارند و ممکن است در برخی افراد به صورت متفاوتی بروز یابند.
با این حال، علائم همیشه به ترتیب مشخصی ظاهر نمی‌شوند و امکان هم‌پوشانی علائم بین مراحل وجود دارد. به عبارت دیگر، فرد ممکن است هم‌زمان یا به‌طور پراکنده علائمی از مراحل مختلف را تجربه کند.
در برخی افراد، عفونت می‌تواند برای سال‌ها بدون هیچ نشانه‌ای در بدن باقی بماند. اما از آنجایی که سیفلیس به‌صورت خودبه‌خود درمان نمی‌شود، در صورت مشاهده علائم مشکوک باید حتماً آزمایش انجام شود و در صورت تشخیص مثبت، درمان آغاز شود.
از آنجا که علائم سیفلیس شباهت زیادی با سایر بیماری‌ها دارد، گاهی به آن لقب «بزرگ‌ترین تقلیدکننده» یا “The Great Pretender” داده‌اند. این ویژگی باعث می‌شود تشخیص دقیق آن بدون آزمایش‌های تخصصی دشوار باشد.
مرحله اول: سیفلیس اولیه چه شکلی است؟
نخستین علامت سیفلیس اغلب بروز یک زخم کوچک و بدون درد به نام شانکر (chancre) است. این شانکر نشانه‌ای از ورود اولیه باکتری به بدن است و مستقیماً در محل تماس با باکتری ایجاد می‌شود.
شانکر معمولاً در مدت حدود سه هفته پس از تماس جنسی ظاهر می‌شود و در مردان اغلب روی سر یا بدنه آلت تناسلی، یا در مقعد، راست‌روده یا دهان دیده می‌شود. در زنان، ممکن است شانکر روی ناحیه تناسلی بیرونی (ولوا)، مقعد، واژن، راست‌روده یا دهان ایجاد شود.
اکثر افراد تنها یک شانکر ایجاد می‌کنند، اما در برخی موارد ممکن است چندین زخم نیز دیده شود. این زخم‌ها اغلب بدون درد هستند و گاهی در نواحی داخلی بدن پنهان می‌مانند و از دید فرد پنهان می‌مانند.
با توجه به این موضوع، ممکن است فرد حتی متوجه وجود زخم نشده و نداند به سیفلیس مبتلاست. با این حال، در صورت مشاهده هرگونه زخم مشکوک، باید فوراً آزمایش سیفلیس انجام شود. شانکرها معمولاً در عرض چند هفته، حتی بدون درمان، بهبود می‌یابند.
مرحله دوم: بثورات پوستی در سیفلیس ثانویه
مدتی پس از بهبود شانکر، ممکن است فرد دچار بثورات پوستی شود که نشان‌دهنده ورود بیماری به مرحله ثانویه است. این بثورات معمولاً نشانه‌ای از پاسخ سیستم ایمنی بدن به باکتری باقی‌مانده در بدن هستند.
این بثورات اغلب ابتدا روی کمر یا شکم ظاهر می‌شوند، اما ممکن است به تمام بدن، از جمله کف دست‌ها و پاها نیز گسترش یابند. در برخی موارد، زخم‌های شبیه زگیل نیز در دهان یا نواحی تناسلی ایجاد می‌شوند.
بثورات ناشی از سیفلیس معمولاً خارش ندارند، اما ممکن است با علائمی شبیه سرماخوردگی یا آنفولانزا همراه باشند که عبارت‌اند از:
- دردهای عضلانی
- تب
- گلودرد
- تورم غدد لنفاوی
این علائم ممکن است ظرف چند هفته از بین بروند، اما در برخی افراد، چندین بار در طول یک سال بازگردند. این نوسانات علائمی ممکن است فرد را از مراجعه به پزشک بازدارد، اما تشخیص و درمان به‌موقع بسیار ضروری است.
مرحله نهفته: زمانی بدون علائم
اگر سیفلیس درمان نشود، بیماری از مرحله ثانویه به مرحله نهفته یا پنهان وارد می‌شود. در این مرحله، علائم خارجی بیماری کاملاً ناپدید می‌شوند، اما باکتری همچنان در بدن باقی می‌ماند و می‌تواند به تدریج به اندام‌های حیاتی آسیب بزند.
در مرحله نهفته، هیچ نشانه قابل توجهی از بیماری وجود ندارد. این وضعیت ممکن است برای سال‌ها ادامه یابد، و در برخی افراد علائم هرگز بازنگردند.
با این حال، خطر گسترش بیماری به مرحله سوم و بروز عوارض جدی داخلی همچنان وجود دارد. آزمایش منظم و بررسی وضعیت سلامتی برای افراد در معرض خطر بسیار حیاتی است.
مرحله سوم: سیفلیس ثالثیه؛ نادر اما خطرناک
مرحله نهفته ممکن است در حدود ۱۵ تا ۳۰ درصد از موارد درمان‌نشده به مرحله ثالثیه پیشرفت کند. این مرحله از بیماری بسیار نادر است، اما در صورت بروز، می‌تواند عواقب مخربی به‌همراه داشته باشد.
در این مرحله، باکتری می‌تواند به مغز، اعصاب، چشم‌ها، قلب، رگ‌های خونی، کبد، استخوان‌ها و مفاصل آسیب برساند. این آسیب‌ها ممکن است سال‌ها پس از ابتلا اولیه بروز کنند، به‌ویژه در افرادی که به‌موقع درمان نشده‌اند.
عوارض ناشی از سیفلیس ثالثیه ممکن است غیرقابل برگشت باشند، بنابراین درمان پیشگیرانه و زودهنگام اهمیت فراوانی دارد.
نوروسیفلیس: عفونت سیستم عصبی مرکزی
هنگامی که سیفلیس بر سیستم عصبی اثر می‌گذارد، این وضعیت نوروسیفلیس نام دارد. نوروسیفلیس ممکن است در هر مرحله‌ای از بیماری رخ دهد، اما اغلب در افرادی دیده می‌شود که برای سال‌ها بدون درمان باقی مانده‌اند.
افرادی که هم‌زمان به ویروس HIV و سیفلیس مبتلا هستند، بیشتر در معرض ابتلا به نوروسیفلیس قرار دارند. سیستم ایمنی ضعیف ناشی از HIV باعث می‌شود سیفلیس سریع‌تر به سیستم عصبی نفوذ کند.
علائم نوروسیفلیس می‌تواند شامل تشنج، اختلال در هماهنگی حرکت، ناتوانی در صحبت کردن یا درک زبان، فلج نسبی، تغییرات شخصیتی و سردرگمی ذهنی باشد. این علائم نشانه‌های آسیب جدی به مغز و نخاع هستند و نیاز به درمان فوری دارند.
سیفلیس مادرزادی و «بینی سیفلیسی»
زنان باردار می‌توانند سیفلیس را از طریق جفت یا حین زایمان به جنین یا نوزاد منتقل کنند. این انتقال می‌تواند خطر سقط جنین، مرگ جنین یا فوت نوزاد در چند روز اول زندگی را افزایش دهد.
خبر خوب این است که آنتی‌بیوتیک پنی‌سیلین می‌تواند در دوران بارداری برای درمان سیفلیس استفاده شود و از انتقال بیماری به نوزاد جلوگیری کند. این روش درمانی دارای نرخ موفقیت بسیار بالای ۹۸ درصد است.
اگر نوزاد به سیفلیس مبتلا شود، معمولاً در ابتدا علائم ظاهری ندارد، اما برخی از نوزادان ممکن است بثورات پوستی روی کف دست‌ها یا پاها داشته باشند. این بثورات ممکن است اولین نشانه‌های هشداردهنده باشند.
نوزادانی که با سیفلیس متولد می‌شوند، ممکن است بعدها دچار مشکلات شنوایی، ناهنجاری‌های دندانی و نوعی ناهنجاری به نام «بینی سیفلیسی» یا «بینی زینی‌شکل» شوند که در آن، پل بینی فرو می‌ریزد. این عوارض قابل پیشگیری هستند، به شرط آن‌که مادر به‌موقع تحت غربالگری و درمان قرار گیرد.
نتیجه‌گیری نهایی
سیفلیس یک عفونت پیچیده و مقاربتی است که در چهار مرحله مجزا پیشرفت می‌کند: اولیه، ثانویه، نهفته و ثالثیه. علائم آن می‌توانند بسیار متنوع باشند و با بیماری‌های دیگر اشتباه گرفته شوند، اما علائم اولیه اغلب شامل زخم‌هایی در محل ورود باکتری هستند که بعد از مدتی خود به خود خوب می‌شوند و سپس با علائم شبیه آنفولانزا و بثورات همراه می‌شوند.
در صورت عدم درمان، سیفلیس می‌تواند پس از سال‌ها بدون علامت بودن، به مرحله سوم برسد و به اندام‌های داخلی، استخوان‌ها و مفاصل آسیب جدی وارد کند. همچنین نوعی از سیفلیس می‌تواند مغز و سیستم عصبی را درگیر کرده و باعث اختلال در گفتار، حرکت، تشنج و تغییرات شناختی شود.
اگر از نظر جنسی فعال هستید، انجام آزمایش‌های منظم برای تشخیص و درمان سریع سیفلیس حتی در صورت نداشتن علائم ظاهری بسیار ضروری است. پیشگیری، آگاهی و درمان به‌موقع، کلید کنترل این بیماری مزمن هستند.