سوزش و درد هنگام ادرار کردن، که به صورت پزشکی به نام دیس‌اوریه شناخته می‌شود، می‌تواند علل متعددی داشته باشد که در این مقاله به بررسی مهم‌ترین و شایع‌ترین آنها می‌پردازیم.
عفونت مجاری ادراری (UTI)
یکی از شایع‌ترین علل درد هنگام ادرار، عفونت مجاری ادراری است. این عفونت زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌های بیش از حد در هر نقطه‌ای از دستگاه ادراری تجمع پیدا کنند. دستگاه ادراری شامل کلیه‌ها، مثانه و مجرای ادرار است که ادرار را از بدن به بیرون هدایت می‌کند. شایع‌ترین علامت عفونت مجاری ادراری، احساس درد و سوزش هنگام ادرار کردن است.
علاوه بر درد، فرد مبتلا به عفونت مجاری ادراری ممکن است علائم زیر را نیز تجربه کند:
- نیاز مکرر به ادرار کردن حتی اگر حجم کمی ادرار دفع شود
- احساس فوریت شدید برای تخلیه مثانه
- نیاز به ادرار کردن بیشتر در شب (نوکتوریا)
- دفع ادرار کدر یا همراه با خون
- بوی شدید و نامطبوع ادرار
اگر عفونت به کلیه‌ها سرایت کند، ممکن است علائم شدیدتری مانند تهوع، استفراغ، تب، و درد در ناحیه پایین شکم یا کمر ایجاد شود که نشان‌دهنده عفونت کلیه (پی‌لونفریت) است. این مرحله نیازمند درمان فوری پزشکی می‌باشد زیرا می‌تواند به عوارض جدی منجر شود.
عفونت‌های منتقل‌شده از طریق رابطه جنسی (STI)
عفونت‌های منتقله جنسی مانند کلامیدیا، سوزاک، و هرپس می‌توانند مجرای ادراری را تحت تأثیر قرار دهند و باعث درد هنگام ادرار شوند. علائم این عفونت‌ها بسته به نوع آن متفاوت است. برای مثال، افراد مبتلا به کلامیدیا ممکن است ترشحات غیرطبیعی از واژن یا آلت تناسلی مشاهده کنند و درد و تورم در ناحیه بیضه‌ها را تجربه نمایند.
این عفونت‌ها اغلب با تحریک و التهاب مجرای ادرار همراه هستند که منجر به احساس سوزش و ناراحتی هنگام ادرار کردن می‌شود. درمان مناسب و به موقع این عفونت‌ها برای جلوگیری از عوارض جدی و انتقال به شریک جنسی ضروری است.
عفونت پروستات (پروستاتیت)
عفونت باکتریایی کوتاه‌مدت می‌تواند باعث التهاب پروستات شود که به آن پروستاتیت گفته می‌شود. همچنین التهاب مزمن پروستات ممکن است ناشی از عفونت‌های منتقله جنسی یا سایر بیماری‌ها باشد.
علائم عفونت پروستات عبارتند از:
- مشکلات در شروع ادرار یا ادرار کردن به سختی
- درد در ناحیه مثانه، بیضه‌ها و آلت تناسلی
- مشکلات و درد هنگام انزال
- نیاز مکرر به ادرار کردن، به ویژه در شب
التهاب پروستات می‌تواند تأثیرات جدی بر کیفیت زندگی و عملکرد جنسی داشته باشد و نیازمند درمان تخصصی است.
سنگ کلیه
سنگ کلیه از تجمع مواد معدنی مانند کلسیم یا اسید اوریک تشکیل می‌شود که به شکل سنگ‌های سخت در کلیه‌ها یا مجاری ادراری شکل می‌گیرند. هنگامی که این سنگ‌ها در ناحیه‌ای قرار می‌گیرند که ادرار به مثانه وارد می‌شود، می‌توانند باعث درد شدید و سوزش هنگام ادرار شوند.
علائم اضافی سنگ کلیه شامل:
- درد شدید در ناحیه پهلو و کمر که ممکن است شدت آن تغییر کند
- ادرار صورتی یا قهوه‌ای به دلیل خونریزی
- ادرار کدر
- تهوع و استفراغ
- تب و لرز در صورت وجود عفونت ثانویه
- نیاز مکرر به دفع ادرار با حجم کم
سنگ کلیه یکی از شرایط دردناک و ناتوان‌کننده است که اغلب نیاز به درمان تخصصی و حتی جراحی دارد.
سیستیت بینابینی (التهاب مزمن مثانه)
سیستیت بینابینی که به عنوان سندرم درد مثانه نیز شناخته می‌شود، بیماری است که باعث التهاب و تحریک مزمن مثانه به مدت بیش از ۶ هفته می‌شود، بدون اینکه علت عفونی مشخصی داشته باشد.
علائم این بیماری عبارتند از:
- احساس فشار و ناراحتی در ناحیه مثانه
- درد هنگام رابطه جنسی
- درد در ناحیه واژن یا ولوا (لب‌های خارجی واژن)
- درد در ناحیه اسکروتوم (کیسه بیضه)
- نیاز مکرر به ادرار کردن ولی با دفع ادرار بسیار کم
علت دقیق سیستیت بینابینی هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما این بیماری با اختلالات سیستم ایمنی و التهاب عصبی مرتبط است و درمان آن نیازمند مدیریت تخصصی است.
حساسیت شیمیایی
گاهی اوقات مواد شیمیایی خارجی مانند عطرها و مواد معطر می‌توانند باعث تحریک بافت‌های حساس بدن شوند. در زمان ادرار کردن، این تحریک ممکن است به شکل درد یا سوزش نمایان شود. محصولاتی که ممکن است باعث حساسیت شیمیایی شوند عبارتند از:
- دوش‌های واژینال (دوشینگ)
- صابون‌های معطر
- دستمال توالت معطر
- لوبریکانت‌های واژینال
- فوم‌های ضد بارداری
افرادی که به این مواد حساسیت دارند ممکن است علائمی مانند تورم، خارش، تحریک و تغییر رنگ پوست اطراف ناحیه تناسلی را تجربه کنند.
عفونت یا تحریک واژینال
عفونت یا التهاب واژن که به عنوان واژینیت یا واژینوز شناخته می‌شود، باعث درد، تورم و ناراحتی در ناحیه واژن می‌گردد. این عفونت‌ها می‌توانند به دلایل مختلفی ایجاد شوند از جمله:
- عفونت‌های منتقله جنسی
- کاندیدا (عفونت قارچی یا برفک)
- تغییرات هورمونی مثل یائسگی یا مصرف قرص‌های ضد بارداری
- بیماری‌های پوستی مانند لیکن پلانوس یا اگزما
علائم همراه با درد هنگام ادرار کردن ممکن است شامل:
- ترشحات بدبو یا غیر طبیعی واژن
- تحریک و التهاب واژن
- درد در هنگام رابطه جنسی
- خونریزی مختصر واژینال
سرطان مثانه
سرطان مثانه زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های غیرطبیعی و سرطانی در مثانه رشد کنند. معمولاً درد هنگام ادرار کردن در مراحل اولیه سرطان مثانه دیده نمی‌شود. یکی از نخستین علائم شایع این بیماری، وجود خون در ادرار است که ممکن است به رنگ صورتی، قرمز یا قهوه‌ای مشاهده شود.
علائم دیگر سرطان مثانه عبارتند از:
- تکرر ادرار غیرطبیعی
- سختی در ادرار کردن یا جریان ضعیف ادرار
- درد در ناحیه پایین کمر
- کاهش اشتها و وزن
- خستگی مداوم
- ورم پاها
- درد استخوانی
تشخیص زودهنگام سرطان مثانه اهمیت زیادی دارد و معمولاً نیازمند بررسی‌های تخصصی از جمله سیتوسکوپی و تصویربرداری است.
گزینه‌های درمانی
درمان سوزش و درد هنگام ادرار کردن به علت اصلی آن بستگی دارد. برخی از روش‌های درمانی شامل موارد زیر می‌شوند:
- مصرف داروهای ضد التهاب بدون نسخه مانند ایبوپروفن برای کاهش درد و التهاب
- نوشیدن مایعات زیاد برای رقیق کردن ادرار و کاهش تحریک مثانه
- پرهیز از استفاده از صابون‌ها یا محصولات شیمیایی تحریک‌کننده ناحیه تناسلی
- مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌های باکتریایی مانند عفونت مجاری ادراری، پروستاتیت و برخی عفونت‌های منتقله جنسی
- تغییرات سبک زندگی و مصرف داروهای تجویزی برای کنترل سیستیت بینابینی
- جراحی در موارد سنگ‌های کلیه شدید یا کیست‌های تخمدانی
پیشگیری از سوزش هنگام ادرار
برای پیشگیری از درد هنگام ادرار کردن، می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
- نوشیدن مقدار کافی آب روزانه
- انجام فعالیت بدنی منظم
- رعایت رژیم غذایی متعادل و سالم
- استفاده از روش‌های محافظتی مانند کاندوم برای پیشگیری از عفونت‌های منتقله جنسی
- پاک کردن ناحیه تناسلی از جلو به عقب برای جلوگیری از انتقال باکتری‌ها و پیشگیری از عفونت مجاری ادراری
- پرهیز از استفاده از محصولات معطر و تحریک‌کننده در ناحیه تناسلی
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
همه افراد ممکن است گاهی اوقات درد هنگام ادرار کردن را تجربه کنند. اما در صورت تداوم درد همراه با علائم زیر، ضروری است که به پزشک مراجعه شود:
- وجود خون در ادرار که معمولاً به رنگ صورتی، قهوه‌ای یا قرمز دیده می‌شود
- درد در ناحیه پهلو یا کمر
- درد پایدار و مزمن
- ترشحات غیرعادی از آلت تناسلی یا واژن
- تب
نادیده گرفتن درد هنگام ادرار می‌تواند منجر به پیشرفت بیماری و عوارض جدی شود. پزشک می‌تواند علت دقیق را تشخیص داده و درمان مناسب را تجویز کند.
خلاصه
سوزش و درد هنگام ادرار کردن یکی از علائم شایع است که می‌تواند ناشی از علل متعددی مانند عفونت مجاری ادراری، عفونت‌های منتقله جنسی، سنگ کلیه، سیستیت بینابینی، پروستاتیت، و واژینیت باشد. این علامت همچنین می‌تواند نشانه‌ای از سرطان مثانه باشد.
برخی از این علل را می‌توان در خانه درمان کرد، اما سایر آنها نیازمند مداخله پزشکی تخصصی هستند. بهترین راهکار این است که در صورت تداوم یا شدت علائم، حتماً به پزشک مراجعه کنید تا علت دقیق تشخیص داده شده و درمان مناسب شروع شود.