ستیریزین یکی از آنتی‌هیستامین‌های نسل دوم است که به‌صورت بدون نسخه برای کاهش علائم آلرژی مانند تب‌یونجه، کهیر و رینیت آلرژیک در بزرگسالان و کودکان بالای ۶ سال استفاده می‌شود. این دارو در اشکال مختلف خوراکی شامل قرص‌های معمولی، قرص‌های جویدنی، قرص‌های حل‌شونده در دهان، کپسول و محلول عرضه می‌شود که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند. اگرچه ستیریزین اغلب تحمل خوبی دارد، ممکن است طیف وسیعی از عوارض جانبی را ایجاد کند که بسته به دوز، سن فرد، سازگاری بدن و سایر داروهای مصرفی متفاوت است. در ادامه به تفصیل عوارض شایع، خفیف و جدی این دارو و راهکارهای مقابله با آنها پرداخته‌ایم.
عوارض جانبی شایع‌تر ستیریزین
عوارض جانبی شایع ستیریزین معمولاً ملایم بوده و پس از چند روز تا چند هفته به‌تدریج کاهش می‌یابند. با این حال، شدت و مدت این علائم در هر فرد متفاوت است. اگر علائم بیشتر از دو هفته ادامه یافت یا به‌مرور تشدید شد، حتماً با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
- خواب‌آلودگی و کسالت: احساس خواب‌آلودگی، سنگینی پلک‌ها و کاهش سطح هوشیاری که ممکن است تاثیر جزئی بر تمرکز روزانه داشته باشد.
- سستی و خستگی مفرط: کاهش انرژی عمومی و تمایل به استراحت بیشتر.
- گلودرد و تحریک گلو: احساس خشکی، خراشیدگی یا درد ملایم در ناحیه حلق.
- سرگیجه یا سبکی سر: حس بالارفتن فشار خون یا بی‌تعادلی که بهتر است هنگام بلند شدن از حالت نشسته یا خوابیده با آرامش انجام شود.
- خشکی دهان و گاهی سردرد: کاهش ترشح بزاق و ایجاد حس تشنگی، همراه با سردرد خفیف.
- اسهال خفیف یا ناراحتی گوارشی: تغییر در عادات دفع، دل‌پیچه یا نفخ.
نکات مدیریت:
- مصرف دارو در زمان‌های مشخص و ترجیحاً همراه غذا
- پرهیز از نوشیدنی‌های محرک مانند الکل و کافئین
- حفظ برنامه منظم خواب و استراحت
- نگهداری آب و مایعات کافی در طول روز
عوارض جانبی خفیف ستیریزین
در بسیاری از موارد، بیماران علائم جانبی مضاعفی را گزارش کرده‌اند که معمولاً جزو عوارض گذرا محسوب می‌شوند و می‌توان با روش‌های ساده آنها را کاهش داد. ادامه این علائم بیش از یک ماه غیرعادی است.
- سردرد ملایم: احساس فشار در سر یا شقیقه‌ها.
- درد یا نفخ شکمی: ناراحتی گوارشی ناشی از تحریک روده.
- حالت تهوع گذرا: حس ناخوشی معده که بهتر است پس از غذا مصرف نشود.
- پرشات یا سسیل عضلانی: انقباضات ریز غیرکنترل‌شده.
- احساس خستگی روانی: کاهش تمرکز و حوصله.
نکات مدیریت:
- مصرف وعده‌های کوچک و مکرر غذایی
- جلوگیری از خوردن غذاهای سنگین یا چرب
- استفاده از مسکن‌های ساده مانند استامینوفن (با نظر پزشک) برای سردرد
- انجام تمرینات کششی و تنفس عمیق
- استراحت در محیطی آرام و با نور کم
عوارض جانبی جدی ستیریزین
اگرچه نادر، اما عوارض جدی ستیریزین نیازمند مراقبت فوری پزشکی هستند. در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، فوراً به مراکز درمانی یا اورژانس مراجعه کنید و مصرف دارو را متوقف نمایید:
- واکنش آلرژیک شدید (آنافیلاکسی): تورم ناگهانی لب، زبان، گلو یا صورت همراه با درد سینه و تنگی نفس.
- مشکلات قلبی: ضربان قلب نامنظم، تپش شدید یا احساس ضعف ناگهانی.
- تغییرات بینایی: دوبینی، تاری ناگهانی چشم یا عدم توانایی تمرکز.
- تغییرات روانی: گیجی شدید، هذیان‌گویی یا پرخاشگری بی‌دلیل.
- بثورات گسترده پوستی یا کهیر مقاوم به دارو: قرمزی وسیع پوست همراه با خارش شدید.
واکنش آلرژیک
ستریزین در موارد نادر می‌تواند واکنش‌های آلرژیک تهدیدکننده زندگی ایجاد کند که نیازمند مداخله فوری است. علائم ممکن است از واکنش‌های پوستی خفیف تا شوک آنافیلاکتیک متغیر باشد:
- بثورات جلدی یا کهیر: ضایعات قرمز، برجسته و خارش‌دار.
- تورم حاد: پلک، لب، زبان یا گلو.
- سختی در تنفس یا بلع: احساس انسداد یا فشار در ناحیه گلو.
- سریعاٌ دچار سرگیجه شدید یا غش: کاهش فشار خون و شوک.
اقدامات ضروری:
- برای واکنش‌های خفیف: به‌سرعت با پزشک تماس بگیرید تا داروهای کمکی تنظیم شود.
- برای واکنش‌های شدید: بلافاصله با اورژانس (115) یا مراکز پزشکی تماس بگیرید و چنانچه آنافیلاکسی قبلی داشتید، اپی‌پن همراه خود داشته باشید.
نکاتی برای مدیریت عوارض جانبی
1. خواب‌آلودگی و کسالت
- شب‌ها دارو را قبل از خواب مصرف کنید تا اثر آن در حین استراحت باشد.
- از رانندگی یا کار با ماشین‌آلات سنگین تا رفع کامل خواب‌آلودگی خودداری کنید.
- پیاده‌روی کوتاه یا حرکات کششی ملایم در طول روز به افزایش سطح انرژی کمک می‌کند.
2. خشکی دهان و گلودرد
- نوشیدن آب ولرم و مکرر
- استفاده از اسپری‌های مرطوب‌کننده دهان یا قرص‌های بدون قند برای تحریک بزاق
- جویدن آدامس‌های بدون قند و رعایت بهداشت دهان و دندان
3. سردرد و سرگیجه
- استراحت در محیطی تاریک و آرام به مدت 10–15 دقیقه
- تمرینات تنفس عمیق یا مدیتیشن کوتاه
- پرهیز از مصرف کافئین و کنترل فشار خون از طریق بررسی دوره‌ای
4. ناراحتی گوارشی
- خوردن وعده‌های غذایی سبک و سرشار از فیبر
- پرهیز از غذاهای تند، چرب و سنگین
- در موارد اسهال خفیف، مصرف محلول‌های رِهاسازی الکترولیت‌ها کمک‌کننده است
5. خستگی مفرط و احساس ضعف
- تنظیم ساعات خواب و بیداری
- مصرف میان‌وعده‌های پروتئینی مانند ماست کم‌چرب یا مغزها
- انجام فعالیت‌های سبک برای حفظ گردش خون
سوالات متداول درباره عوارض جانبی ستیریزین
آیا ستیریزین می‌تواند باعث اضطراب یا بی‌قراری شود؟
در بیشتر موارد خیر؛ اضطراب جزو عوارض شایع نیست، اما در عده‌ای اندک گزارش‌شده که ممکن است تحریک‌پذیری مختصر یا اضطراب خفیف تجربه کنند.
عوارض در کودکان با بزرگسالان چه تفاوتی دارد؟
کودکان ممکن است نسبت به بزرگسالان اسهال یا آبریزش بینی بیشتری نشان دهند و گاهی بیش‌فعالی موقت در برخی گزارش‌ها ذکر شده است.
چه زمانی باید مصرف دارو را قطع کنم؟
در صورت بروز عوارض جدی یا واکنش‌های آلرژیک، مصرف دارو را قطع کرده و فوراً با پزشک مشورت کنید. قطع خودسرانه بدون راهنمایی پزشک توصیه نمی‌شود.
اقدامات احتیاطی در مورد ستیریزین
قبل از مصرف این دارو، موارد زیر را با پزشک یا داروساز در میان بگذارید تا از بروز مشکلات جدی جلوگیری شود:
- سابقه بیماری کبد و کلیه: ممکن است نیاز به تنظیم دوز باشد.
- واکنش آلرژیک قبلی: به هیدروکسی‌زین یا سایر آنتی‌هیستامین‌ها.
- شرایط پوستی خاص: کهیرهای بدون خارش یا بثورات غیرمعمول.
- وضعیت بارداری و شیردهی: ارزیابی ریسک برای جنین یا نوزاد.
- مصرف هم‌زمان الکل یا داروهای خواب‌آور: افزایش اثرات آرام‌بخشی.
نکته پایانی:
ستیریزین با وجود اثربخشی بالا در کنترل علائم آلرژی، ممکن است عوارض جانبی متنوعی ایجاد کند. با رعایت نکات مدیریتی، پایش منظم وضعیت و مشورت با پزشک، می‌توان بسیاری از این عوارض را کاهش داد و درمانی ایمن و مؤثر تجربه کرد.
https://www.healthline.com/health/drugs/cetirizine-side-effects