هنگامی که صحبت از غذاهای مفید برای قلب به میان می‌آید، معمولاً سبزیجات، گوشت‌های کم‌چرب و چربی‌های سالم نخستین گزینه‌هایی هستند که به ذهن می‌رسند. با این حال، یک مطالعه‌ی اخیر نشان می‌دهد که مصرف منظم دانه‌های چیا ممکن است باعث کاهش فشار خون، کلسترول و تری‌گلیسرید شود.¹
این یافته‌ها در حالی مطرح می‌شوند که فشار خون بالا و چربی خون از مهم‌ترین عوامل خطر برای بیماری‌های قلبی‌عروقی محسوب می‌شوند. بنابراین، بررسی اثر مواد غذایی مانند دانه چیا می‌تواند راهگشای رویکردهای تغذیه‌ای در پیشگیری از بیماری‌های قلبی باشد.
آنچه باید درباره این مطالعه بدانید
این مطالعه که توسط انتشارات الزویر در ژورنال Prostaglandins & Other Lipid Mediators منتشر شده، به ادبیات علمی فزاینده‌ای درباره فواید بالقوه دانه‌های چیا می‌افزاید. این ژورنال به بررسی مکانیسم‌های بیوشیمیایی مرتبط با چربی‌ها و ترکیبات فعال در بدن می‌پردازد و مقالات منتشرشده در آن معمولاً از اعتبار علمی بالایی برخوردارند.
دکتر استفانی جانسون، متخصص تغذیه و استاد بالینی در دانشکده علوم بهداشتی دانشگاه راتگرز، به نشریه Verywell گفته است: «دانه‌های چیا منابعی فوق‌العاده از پروتئین، فیبر، آنتی‌اکسیدان و ترکیبات فنولیک هستند.» این مواد مغذی نقش کلیدی در کاهش التهاب و بهبود عملکرد سیستم قلبی-عروقی دارند.
شواهد موجود هنوز رابطه قطعی را نشان نمی‌دهند
با این حال، مهم است بدانیم که نتایج به‌دست‌آمده از مرورهای نظام‌مند و متاآنالیزها لزوماً نشان‌دهنده رابطه علت و معلولی نیستند. این نوع مطالعات بیشتر به ارائه تصویر کلی از روندهای پژوهشی کمک می‌کنند تا اثبات نهایی یک تأثیر خاص.
جانسون اضافه می‌کند: «این مرورها نتایجی متناقض ارائه داده‌اند. مطالعات پایه‌ای تفاوت‌های قابل‌توجهی در طراحی، ویژگی‌های جمعیت موردمطالعه، مقدار دوز مصرفی دانه چیا و مدت زمان استفاده داشته‌اند.» بنابراین، برای نتیجه‌گیری قطعی نیاز به مطالعات کنترل‌شده بیشتری با طراحی دقیق‌تر احساس می‌شود.
بر اساس پژوهش‌های فعلی، نمی‌توان با قطعیت سخن گفت
بر پایه شواهد موجود، هیچ‌کس نمی‌تواند با اطمینان ادعا کند که دانه چیا تأثیر چشمگیری بر سلامت قلب دارد. با این حال، نظریه‌ها و مکانیسم‌هایی وجود دارند که مصرف این دانه‌ها را از منظر علمی توجیه‌پذیر می‌سازند.
وجود ترکیبات فعال زیستی مانند فیبرهای محلول، اسیدهای چرب امگا ۳ و آنتی‌اکسیدان‌ها در دانه چیا می‌تواند فرآیندهای مرتبط با التهاب، چربی خون و اکسیداسیون را تحت تأثیر قرار دهد.
۱. دانه چیا سرشار از فیبر است
دانه‌های چیا مقدار زیادی فیبر دارند و مصرف زیاد فیبر با کاهش سطح کلسترول مرتبط دانسته شده است. این ارتباط از طریق مکانیسم‌های گوارشی و اثر فیبر در کاهش جذب مجدد کلسترول در روده صورت می‌گیرد.
جانسون توضیح می‌دهد: «هنگامی که دانه چیا با آب ترکیب می‌شود، ماده‌ای ژله‌ای به نام موسیلاژ تشکیل می‌دهد که می‌تواند در دفع کلسترول از طریق دستگاه گوارش مؤثر باشد.» این ساختار ژل‌مانند باعث می‌شود کلسترول در مسیر روده‌ای جذب نشود و به‌صورت مدفوع دفع گردد.
۲. دانه چیا غنی از امگا ۳ و آنتی‌اکسیدان است
جانسون می‌گوید: «دانه‌های چیا منبعی از اسیدهای چرب امگا ۳ هستند که با افزایش سطح کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) مرتبط‌اند؛ نوعی از کلسترول خوب که برای محافظت از قلب شناخته شده است.» این کلسترول به پاک‌سازی رگ‌ها از کلسترول بد کمک می‌کند.
او همچنین اشاره می‌کند که دانه چیا دارای آنتی‌اکسیدان‌هایی است که می‌توانند از اکسید شدن کلسترول LDL جلوگیری کنند. اکسید شدن LDL یکی از عوامل کلیدی در تشکیل پلاک‌های آترواسکلروتیک در دیواره سرخرگ‌هاست که خطر ابتلا به بیماری‌های کرونری قلب را افزایش می‌دهد.
۳. آن‌ها به کاهش التهاب کمک می‌کنند
جولیا زومپانو، متخصص تغذیه در کلینیک کلیولند، به Verywell گفته است: «دانه‌های چیا دارای اسید آلفا لینولنیک (ALA) هستند که منبع گیاهی امگا ۳ محسوب می‌شود و همچنین نشان داده شده است که باعث کاهش التهاب در عروق خونی و کل بدن می‌شود.» التهاب مزمن یکی از عوامل اصلی در آسیب به دیواره عروق و بیماری‌های قلبی‌عروقی است.
این ترکیب ضد‌التهابی نه تنها در کاهش خطر سکته و حمله قلبی نقش دارد، بلکه ممکن است در کاهش بیماری‌های متابولیک مانند دیابت نوع ۲ نیز مؤثر باشد.
چگونه دانه چیا را به رژیم غذایی خود اضافه کنیم؟
اگرچه دانه‌های چیا به‌تنهایی نمی‌توانند به‌طور جادویی از قلب شما محافظت کنند، اما می‌توانند بخشی از سبک زندگی سالم شما باشند. جانسون می‌گوید: «بیشترین بهره‌وری از دانه چیا زمانی به دست می‌آید که در کنار یک سبک زندگی متعادل شامل تغذیه سالم، فعالیت بدنی منظم و خواب کافی مصرف شوند.»
زومپانو توصیه می‌کند برای بهره‌مندی از فواید سلامتی شناخته‌شده دانه‌های چیا، روزانه دو تا سه قاشق غذاخوری مصرف کنید. او اضافه می‌کند: «برای هضم بهتر می‌توان آن‌ها را خیس کرده یا با مواد غذایی دیگر مخلوط کرد.»
از آنجا که دانه چیا طعمی قوی ندارد، افزودن آن به بسیاری از غذاهای روزمره آسان است. این ویژگی باعث می‌شود بدون تغییر چشمگیر در طعم غذاها، بتوان آن را به‌صورت روزانه مصرف کرد.
گزینه‌هایی برای افزودن دانه چیا به وعده‌های غذایی:
- پودینگ دانه چیا
- اضافه کردن به سس سالاد یا سس‌ها
- اسموتی‌ها
- توپک‌ها و بارهای انرژی‌زا
نتیجه‌گیری برای شما
کارشناسان معتقدند شواهد کافی برای اثبات تأثیر قطعی دانه چیا بر سلامت قلب وجود ندارد. با این حال، دانه‌های چیا دارای فواید سلامتی اثبات‌شده متعددی هستند و افزودن آن‌ها به دستورهای غذایی روزمره، راهی آسان برای دریافت فیبر، پروتئین و آنتی‌اکسیدان بیشتر است.
ادغام منظم این دانه در رژیم غذایی، نه‌تنها قلب، بلکه سیستم گوارشی و سوخت‌وساز بدن را نیز تقویت می‌کند. بنابراین، با وجود عدم قطعیت علمی کامل، مصرف دانه چیا به‌عنوان بخشی از سبک زندگی سالم کاملاً توصیه‌پذیر است.