تستوسترون سیپیونات (با نام تجاری دپو-تستوسترون) و تستوسترون انانتات (با نام‌های تجاری مانند زایواستد) دو فرم تغییریافته از هورمون تستوسترون هستند که عمدتاً برای درمان هیپوگنادیسم مردانه استفاده می‌شوند. این دو ترکیب از نظر عملکرد بسیار شبیه به هم هستند، اما تفاوت‌های جزئی در ساختار مولکولی آن‌ها وجود دارد که تأثیر زیادی بر چگونگی جذب و متابولیسم داروها در بدن دارد.
تستوسترون سیپیونات دارای زنجیره‌ای با هشت اتم کربن است، در حالی که تستوسترون انانتات هفت اتم کربن دارد؛ این تفاوت ساختاری باعث تغییر در نحوه شکسته شدن و عملکرد دارو در بدن می‌شود. این تفاوت‌ها، به‌ویژه در ترکیب روغن حامل آن‌ها، منجر به سرعت‌های متفاوت جذب در بافت‌ها و تفاوت در نحوه تزریق دارو می‌شوند.
جدول مقایسه تستوسترون سیپیونات و تستوسترون انانتات
| ویژگی | تستوسترون سیپیونات | تستوسترون انانتات |
|---|---|---|
| مواد تشکیل‌دهنده | تستوسترون سیپیونات، روغن پنبه، بنزیل بنزوات، بنزیل الکل (نگهدارنده) | تستوسترون انانتات، روغن کنجد، کلروبوتانول (نگهدارنده) |
| موارد درمانی | هیپوگنادیسم اولیه، هیپوگنادیسم هیپوگنوتروپیک | هیپوگنادیسم اولیه، هیپوگنادیسم هیپوگنوتروپیک، بلوغ دیررس پسران، سرطان متاستاتیک پستان |
| نام تجاری | دپو-تستوسترون | زایواستد و سایر |
| داروی ژنریک | بله | بله |
| روش تزریق | تزریق عضلانی | تزریق عضلانی و زیرجلدی |
| مصرف در کودکان | مجاز برای کودکان ۱۲ سال به بالا | مجاز نیست |
| مصرف خاص جنسیتی | فقط مردان | مجاز برای زنان با سرطان پستان متاستاتیک غیرقابل جراحی |
مدت اثر
ساختار مولکولی متفاوت این دو دارو همچنین بر سرعت متابولیسم و مدت ماندگاری آن‌ها در بدن تأثیر می‌گذارد. این ویژگی با نیمه‌عمر دارو سنجیده می‌شود، که مدت زمانی است که طول می‌کشد تا غلظت دارو در خون به نصف برسد.
نیمه‌عمر تستوسترون سیپیونات حدود هشت روز است، که نشان می‌دهد این دارو پس از تزریق تا این مدت در بدن فعال باقی می‌ماند. این در حالی است که تستوسترون انانتات نیمه‌عمری بین هفت تا نه روز دارد که ممکن است کمی طولانی‌تر از سیپیونات باشد.
Getty Images / kickstand
موارد مصرف
یکی از تفاوت‌های اصلی بین تستوسترون سیپیونات و تستوسترون انانتات در دامنه شرایطی است که توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای درمان آن‌ها تأیید شده‌اند. تستوسترون سیپیونات برای درمان شرایط خاصی در مردان تأیید شده است، در حالی که تستوسترون انانتات کاربرد وسیع‌تری دارد.
تستوسترون سیپیونات برای درمان هیپوگنادیسم اولیه و هیپوگنادیسم هیپوگنوتروپیک تأیید شده است. هیپوگنادیسم اولیه حالتی است که در آن بیضه‌ها قادر به تولید کافی تستوسترون نیستند، در حالی که در نوع هیپوگنوتروپیک، اختلال در غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس باعث کاهش سطح هورمون‌ها می‌شود.
دوز و روش مصرف
نحوه تزریق و دوز مصرفی تستوسترون سیپیونات و تستوسترون انانتات نیز با یکدیگر تفاوت‌هایی دارد. هر دو دارو می‌توانند به‌صورت تزریق عضلانی یا زیرجلدی تجویز شوند، اما نوع شرایط درمانی تعیین‌کننده دوز دقیق آن‌هاست.
تستوسترون سیپیونات معمولاً با دوزی بین ۵۰ تا ۴۰۰ میلی‌گرم هر دو تا چهار هفته یک‌بار تجویز می‌شود و مسیر تزریق آن می‌تواند عضلانی یا زیرجلدی باشد. این انعطاف‌پذیری در روش تزریق باعث می‌شود تا گزینه مناسبی برای بیمارانی با شرایط خاص باشد.
عوارض جانبی
عوارض جانبی رایج هر دو داروی تستوسترونی اغلب مشابه و نسبتاً خفیف هستند، اما توجه به آن‌ها اهمیت بالینی دارد. این علائم می‌توانند شامل التهاب در محل تزریق، خستگی، آکنه، خشونت صدا، درد یا حساسیت پستان، بی‌خوابی، نوسانات خلقی، افزایش وزن، سردرد و درد مفاصل باشند.6
در موارد نادرتر، ممکن است عوارض جدی‌تری مانند نعوظ‌های طولانی‌مدت، تهوع یا استفراغ، مشکل در ادرار، تورم دست و پا و مشکلات تنفسی به‌ویژه در حین خواب ایجاد شود. در صورت بروز چنین علائمی، مراجعه سریع به پزشک الزامی است تا از بروز خطرات جدی‌تر جلوگیری شود.
کدام‌یک را باید انتخاب کنم؟
تستوسترون سیپیونات و انانتات هر دو برای درمان هیپوگنادیسم مردانه طراحی شده‌اند و از نظر تأثیر بر سطح تستوسترون تقریباً معادل در نظر گرفته می‌شوند. اما در انتخاب میان آن‌ها، فاکتورهایی مانند شرایط خاص بیمار و ترجیح در روش تزریق باید در نظر گرفته شوند.
مطالعات نشان داده‌اند که هر دو فرم تستوسترون توانایی بالایی در افزایش سطح کلی هورمون دارند، ولی تستوسترون انانتات در حفظ سطوح ثابت و درمانی در خون تا ۱۴ روز عملکرد بهتری دارد. این موضوع می‌تواند برای بیمارانی که به پایداری دارو حساس هستند، اهمیت زیادی داشته باشد.1
از سوی دیگر، مزیت اصلی تستوسترون سیپیونات این است که می‌توان آن را به‌صورت تزریق زیرجلدی نیز استفاده کرد. تزریق زیرجلدی برای بسیاری از بیماران راحت‌تر و کمتر دردناک است، و همچنین برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهند که این روش نسبت به تزریق عضلانی کمتر باعث افزایش سطح استروژن شده و در نتیجه احتمال بروز عوارضی مانند آکنه و درد پستان را کاهش می‌دهد.7
نکات کلیدی
- تستوسترون سیپیونات و تستوسترون انانتات هر دو در درمان هیپوگنادیسم مردانه مؤثر هستند.
- تستوسترون سیپیونات قابل تزریق به‌صورت زیرجلدی و عضلانی است و ممکن است تأثیر کمتری بر سطح استروژن خون داشته باشد.
- تستوسترون انانتات مدت اثر طولانی‌تری دارد و علاوه بر درمان هیپوگنادیسم، در درمان بلوغ دیررس پسران و سرطان متاستاتیک پستان در زنان یائسه نیز کاربرد دارد.