دلایل تغییر درمان
پیشرفت‌هایی که در زمینه ایمنی، اثربخشی و اختصاصی بودن درمان‌ها به‌وجود آمده، موجب شده است که سوالاتی در مورد مزایا و خطرات تغییر درمان برای این نوع از ام‌اس، به‌ویژه تغییر از فینگولیمود به سیپونیمود، مطرح شود.
در حال حاضر، چهار نوع اصلی از بیماری مولتیپل اسکلروزیس (MS) وجود دارد که شایع‌ترین آن‌ها نوع عودکننده-فروکش‌کننده (RRMS) است.
با این حال، برخی از افرادی که RRMS دارند، ممکن است در نهایت دچار نوعی دیگر از ام‌اس شوند که به آن مولتیپل اسکلروزیس پیشرونده ثانویه یا SPMS گفته می‌شود. در نوع SPMS، کاهش عملکرد عصبی به طور تدریجی رخ می‌دهد و این کاهش می‌تواند همراه با عودهای دوره‌ای یا بدون آن‌ها باشد.
در نوع SPMS، الگوی بیماری که در آن دوره‌های عود و فروکش وجود دارد، هنوز ممکن است ادامه داشته باشد، اما این عودها به مرور زمان ممکن است کمتر شوند. در همین حال، علائم عصبی ممکن است همچنان بدتر شوند، زیرا آسیب‌های عصبی زیربنایی و از بین رفتن نورون‌ها در اثر عواملی مانند افزایش سن، استرس و دیگر فرآیندهای تحلیل‌برنده به‌طور طبیعی پیشرفت می‌کنند.
مانند سایر انواع ام‌اس، درمان SPMS نیز با استفاده از داروهای تعدیل‌کننده بیماری (DMTs) انجام می‌شود. در سال ۲۰۱۰، داروی فینگولیمود (با نام تجاری گیلنیا) اولین داروی خوراکی DMT بود که توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای انواع خاصی از ام‌اس از جمله RRMS و SPMS تأیید شد.
از آن زمان، پیشرفت‌های بیشتری در زمینه درمان ام‌اس به دست آمده است. به‌ویژه، دارویی جدید به نام سیپونیمود (با نام تجاری Mayzent) در سال ۲۰۱۹ به طور خاص برای استفاده در SPMS تأیید شد. به همین دلیل، پژوهشگران شروع به بررسی مزایا و معایب تغییر داروی افراد مبتلا به SPMS از فینگولیمود به سیپونیمود کرده‌اند.
دلایلی که ممکن است بخواهید درمان خود را تغییر دهید
بر اساس یک مرور مطالعاتی در سال ۲۰۲۳، چندین دلیل برای تغییر دارو از فینگولیمود به سیپونیمود در درمان SPMS وجود دارد.
تأیید خاص از سوی سازمان FDA
داروی سیپونیمود به طور اختصاصی برای درمان SPMS تأیید شده است و این تأیید بر اساس داده‌های آزمایشات بالینی انجام گرفته است.
در مقابل، فینگولیمود برای انواع عودکنندهٔ ام‌اس تأیید شده است، که ممکن است SPMS را هم دربر بگیرد. اما این دارو دارای داده‌های کافی از مطالعات بالینی متمرکز بر SPMS نیست.
عوارض جانبی کمتر
هر دو داروی سیپونیمود و فینگولیمود از دسته تعدیل‌کننده‌های گیرنده S1P هستند. این داروها گیرنده‌های S1P را فعال می‌کنند و از حمله سلول‌های ایمنی به غلاف میلین که اطراف اعصاب قرار دارد، جلوگیری می‌کنند.
با این حال، سیپونیمود در انتخاب گیرنده‌های S1P خاص دقیق‌تر عمل می‌کند. این انتخاب‌گری بیشتر، به کاهش خطر عوارض جانبی کمک می‌کند.
نیاز به پایش کمتر
عملکرد گسترده فینگولیمود بر گیرنده‌های S1P باعث می‌شود این دارو با برخی خطرات خاص مرتبط باشد، از جمله:
- کند شدن ضربان قلب (برادیکاردی)
- آسیب به کبد
- ورم چشم
- افزایش خطر ابتلا به عفونت
هنگامی که فینگولیمود برای بیمار تجویز می‌شود، دوز اول باید تحت نظارت پزشکی مصرف شود و ضربان قلب به مدت ۶ ساعت پس از مصرف کنترل گردد. اگر مشکلی مشاهده نشود، بیمار می‌تواند مصرف دارو را در خانه ادامه دهد. با این حال، برای پایش‌های دوره‌ای به همکاری با پزشک نیاز است.
در مقابل، به نظر می‌رسد که سیپونیمود به دلیل مکانیسم دقیق‌تر خود، خطر عوارض قلبی کمتری دارد. در نتیجه، به پایش کمتری نیاز دارد. با این وجود، همچنان باید با پزشک در مورد برنامه‌ریزی برای معاینات منظم جهت ارزیابی کارایی دارو مشورت شود.
زمان پاک‌سازی کوتاه‌تر
سیپونیمود دارای نیمه‌عمر کوتاه‌تری (حدود ۳۰ ساعت) نسبت به فینگولیمود (۶ تا ۹ روز) است. نیمه‌عمر کوتاه‌تر به این معناست که دارو سریع‌تر از بدن پاک می‌شود.
بازسازی بهتر میلین
سیپونیمود گیرنده‌های خاصی از نوع S1P، به‌ویژه گیرنده S1P5 را هدف قرار می‌دهد، که در بقا و عملکرد سلول‌های تولیدکنندهٔ میلین نقش دارد. میلین لایه‌ای محافظ است که اعصاب را احاطه می‌کند و در بیماری ام‌اس، می‌تواند ملتهب و آسیب‌دیده شود.
در نتیجه، تحقیقات نشان داده‌اند که هدف‌گیری دقیق‌تر گیرنده‌ها توسط سیپونیمود ممکن است اثرات بازسازی میلین (موسوم به remyelination) را نسبت به عملکرد کلی‌تر فینگولیمود بهبود بخشد.
عوامل مهم در هنگام تغییر درمان
تغییر دارو برای همه افراد مناسب نیست و ممکن است بعضی از بیماران سودی از این تغییر نبرند.
اگر SPMS شما با استفاده از فینگولیمود به خوبی کنترل شده و عوارض جانبی قابل توجهی تجربه نمی‌کنید، هیچ تضمینی وجود ندارد که بیماری شما با سیپونیمود بهتر شود. بنابراین، تغییر یک درمان مؤثر فقط به دلیل اینکه داروی جدیدتری وجود دارد، همواره توصیه نمی‌شود.
علاوه بر این، قطع مصرف فینگولیمود با خطرات خاصی مانند فعال شدن مجدد بیماری در برخی بیماران همراه بوده است. کارشناسان معتقدند که در صورت تغییر از فینگولیمود به دارویی هدفمندتر مانند سیپونیمود، ممکن است پاسخ التهابی بدن افزایش یابد که می‌تواند به فعال‌تر شدن بیماری منجر شود.
عامل دیگری که قبل از تغییر دارو باید در نظر گرفته شود، انجام آزمایش ژنتیکی است. مصرف سیپونیمود برای افرادی که دارای نوع خاصی از ژن CYP2C9 هستند که متابولیسم دارو را کند می‌کند، توصیه نمی‌شود، چرا که در این افراد خطر بروز عوارض جانبی افزایش می‌یابد.
تغییر از فینگولیمود به سیپونیمود
داده‌های حاصل از مطالعات بالینی درباره سیپونیمود نشان می‌دهد که اکثر افراد می‌توانند بلافاصله از فینگولیمود به سیپونیمود تغییر درمان دهند بدون اینکه عوارض یا واکنش‌های شدیدی تجربه کنند.
پیش از انجام این تغییر، پزشک آزمایش ژنتیکی برای بررسی وجود گونه‌های شناخته‌شده ژن CYP2C9 تجویز می‌کند.
اگر نتایج آزمایش نشان دهد که شما برای مصرف سیپونیمود مناسب هستید، مرحله بعدی، قطع داروی قبلی (DMT) است. برخی داروهای تعدیل‌کننده بیماری مانند تریفلونومید (Aubagio)، نیاز به یک دوره شستشو دارند، یعنی باید تا زمان پاک شدن کامل دارو از بدن صبر کرد.
اگرچه سیپونیمود از نظر ایمنی نسبت به فینگولیمود مناسب‌تر است، اما همچنان می‌تواند همان نوع از عوارض جانبی را ایجاد کند. پیش از شروع مصرف سیپونیمود، ارزیابی قلبی، آزمایش خون، معاینه چشم و معاینه پوست توصیه می‌شود تا از وجود هرگونه شرایط زمینه‌ای که ممکن است خطر شما را افزایش دهد، اطمینان حاصل شود.
سایر داروهای تعدیل‌کننده بیماری برای SPMS
علاوه بر فینگولیمود و سیپونیمود، دیگر داروهای تعدیل‌کننده بیماری (DMT) که توسط FDA برای درمان SPMS تأیید شده‌اند، شامل موارد زیر هستند:
- اوکرلیزومب (Ocrevus)
- میتوکسانترون (Novantrone)
علاوه بر این، داروهای جدیدی برای درمان SPMS در حال توسعه هستند و در مراحل آزمایشات بالینی قرار دارند. در دسامبر سال ۲۰۲۴، سازمان FDA به داروی تولبروتینیب (tolebrutinib) برای استفاده در SPMS غیرعودکننده عنوان “درمان پیشگامانه” اعطا کرد. تولبروتینیب متعلق به دسته داروهایی به نام مهارکننده‌های تیروزین کیناز بروتون (BTK) است.
سایر مهارکننده‌های BTK که در حال بررسی برای استفاده در ام‌اس هستند شامل موارد زیر می‌شوند:
- اورلابروتینیب
- فنبروتینیب
- BIIB091
صحبت با تیم درمانی
SPMS یک وضعیت پیچیده است که به‌طور متفاوتی بر هر فرد تأثیر می‌گذارد. یافتن ترکیب مناسب از دارو و درمان‌های حمایتی معمولاً نیازمند آزمون و خطاست.
تغییر دارو از فینگولیمود به سیپونیمود باید با یک گفت‌وگوی جدی با تیم درمانی شما آغاز شود. با پزشک خود در مورد دلایل تمایل به تغییر دارو صحبت کنید و با فهرستی از سوالات و نگرانی‌ها آمادگی داشته باشید.
سوالاتی که ممکن است بخواهید از پزشک خود بپرسید شامل موارد زیر است:
- آیا شما تغییر از فینگولیمود به سیپونیمود را توصیه می‌کنید؟
- سیپونیمود چه تغییری در برنامه درمانی من ایجاد خواهد کرد؟
- چه آزمایش‌هایی باید انجام دهم؟
- آیا خطر خاصی از نظر عوارض جانبی برای من وجود دارد؟
- آیا نیاز به دوره شستشو وجود دارد؟
- آیا مصرف داروهای دیگر من مانع استفاده از سیپونیمود می‌شود؟
- چگونه متوجه می‌شوم که درمان مؤثر است؟ و چه زمانی؟
- اگر یک دوز را فراموش کنم چه می‌شود؟
- در چند هفته اول درمان چه انتظاراتی باید داشته باشم؟
نتیجه‌گیری
تغییر دارو از فینگولیمود به سیپونیمود برای درمان SPMS اخیراً به موضوعی مهم تبدیل شده است، به‌ویژه به دلیل مزایایی مانند ایمنی بیشتر، اثربخشی بالاتر و هدف‌گیری دقیق‌تر گیرنده‌ها.
پیش از انجام این تغییر، پزشک شما درباره مزایا و منع‌های مصرف این دارو با شما گفت‌وگو خواهد کرد. لازم به ذکر است که همه افراد گزینه مناسبی برای مصرف سیپونیمود نیستند. اگر SPMS شما به‌خوبی با درمان‌های دیگر کنترل شده است، ممکن است تغییر دارو در زمانی که نیازی به آن نیست، توصیه نشود.
https://www.healthline.com/health/multiple-sclerosis/secondary-progressive-ms-switch-treatments