مخلوط جوش‌شیرین با آب، یک درمان خانگی ساده و مؤثر برای کاهش علائم سوزش معده و رفلاکس اسید به شمار می‌رود. این ترکیب به دلیل خاصیت قلیایی خود می‌تواند اسید اضافی معده را خنثی کرده و علائم ناخوشایند را تسکین دهد.
استفاده صحیح و به‌موقع از این ترکیب می‌تواند از نیاز به داروهای شیمیایی پیشگیری کند و به‌عنوان راهکاری موقت یا مکمل در کنار درمان‌های پزشکی عمل نماید.
میزان مصرف و دستورالعمل‌ها
به‌طور معمول، ترکیب نیم قاشق چای‌خوری جوش‌شیرین در یک لیوان آب ۱۲۰ میلی‌لیتری برای کاهش علائم سوزش معده کفایت می‌کند. نسبت دقیق جوش‌شیرین به آب در این درمان اهمیت زیادی دارد و رعایت آن باعث اثربخشی بیشتر و جلوگیری از عوارض ناخواسته خواهد شد.¹
این ترکیب باید یک تا دو ساعت پس از غذا مصرف شود و حداقل دو ساعت فاصله با مصرف سایر داروها داشته باشد. فاصله زمانی مناسب میان مصرف جوش‌شیرین و دیگر داروها، از تداخل دارویی و کاهش اثربخشی درمانی جلوگیری می‌کند.¹
می‌توان این روش را هر چهار ساعت یک‌بار تکرار کرد، مشروط بر آنکه در طول ۲۴ ساعت بیش از چهار بار استفاده نشود، مگر اینکه پزشک توصیه کرده باشد. همچنین، کودکان زیر ۱۲ سال نباید بدون تجویز پزشک از جوش‌شیرین یا سایر آنتی‌اسیدها استفاده کنند. برای افراد بالای ۶۰ سال نیز توصیه می‌شود بیش از دو دوز در ۲۴ ساعت مصرف نشود.²
نباید مصرف جوش‌شیرین بیشتر از مقدار توصیه‌شده یا برای مدت طولانی ادامه یابد، زیرا ممکن است باعث بروز عوارض و مشکلات پزشکی شود. استفاده منظم و با زمان‌بندی مشخص از یک دوز می‌تواند اثربخشی آن را افزایش دهد.
اگر طعم جوش‌شیرین برایتان ناخوشایند است، می‌توانید از داروی بدون نسخه Alka-Seltzer استفاده کنید که علاوه بر بی‌کربنات سدیم، دارای طعم‌دهنده برای بهبود طعم نیز هست.¹
چنانچه جوش‌شیرین تنها تسکین موقت فراهم می‌کند اما به‌دنبال اثر بلندمدت‌تری هستید، می‌توانید از داروهایی مانند Zegerid که ترکیبی از بی‌کربنات سدیم و امپرازول (مهارکننده پمپ پروتون) است، استفاده کنید.
نحوه استفاده از جوش‌شیرین برای درمان سوزش معده بر اساس سن:
- کودکان زیر ۱۲ سال: دوز فقط توسط پزشک تعیین می‌شود.
- نوجوانان و بزرگسالان: نیم قاشق چای‌خوری در ۱۲۰ میلی‌لیتر آب، هر ۴ ساعت یک‌بار (حداکثر ۴ بار در ۲۴ ساعت) یا طبق نظر پزشک.
- بزرگسالان بالای ۶۰ سال: نیم قاشق چای‌خوری در ۱۲۰ میلی‌لیتر آب، هر ۴ ساعت یک‌بار (حداکثر ۲ بار در ۲۴ ساعت) یا طبق نظر پزشک.
اگر مجبور باشید برای دو هفته یا بیشتر از جوش‌شیرین استفاده کنید و همچنان علائم دارید، ممکن است نشانه وجود مشکل زمینه‌ای جدی‌تری باشد که نیاز به بررسی دارد.
جوش‌شیرین برای تسکین کوتاه‌مدت
جوش‌شیرین یا بی‌کربنات سدیم، یک ترکیب شیمیایی قلیایی است.¹ این خاصیت قلیایی به آن اجازه می‌دهد تا همانند آنتی‌اسیدها، اسید اضافی معده را خنثی کرده و سوزش معده را کاهش دهد.
تأثیر جوش‌شیرین می‌تواند در عرض چند دقیقه تا چند ساعت پس از مصرف ظاهر شود. این ویژگی آن را به گزینه‌ای مناسب برای تسکین سریع علائم تبدیل کرده است.
آنتی‌اسیدهایی مانند بی‌کربنات سدیم، به‌طور موقت اسید را در مری خنثی می‌کنند اما تأثیر چندانی بر سطح کلی pH معده ندارند و از بروز مجدد علائم جلوگیری نمی‌کنند. به همین دلیل، برای افرادی که به‌طور مکرر دچار سوزش معده می‌شوند، استفاده از مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs) توصیه می‌شود.³
مهارکننده‌های پمپ پروتون مانند امپرازول، ترشح اسید معده را به مدت طولانی سرکوب می‌کنند و در درمان سوزش معده مزمن اثربخش‌تر هستند.
عوارض جانبی
اگرچه جوش‌شیرین در درمان سوزش معده مؤثر است، اما باید با احتیاط مصرف شود. از جمله عوارض رایج آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:¹
- گاز معده و نفخ
- افزایش تشنگی
- گرفتگی معده
در بیشتر موارد، این علائم با قطع مصرف جوش‌شیرین برطرف می‌شوند. اما اگر علائم ادامه‌دار بودند یا سایر روش‌های درمانی مؤثر واقع نشدند، حتماً با پزشک مشورت کنید.
مصرف بیش از حد جوش‌شیرین توصیه نمی‌شود، زیرا می‌تواند سطح pH خون را بیش از حد بالا ببرد و منجر به شرایط اورژانسی به نام آلکالوز متابولیک شود.⁴
کودکان به ترکیبات فعال موجود در آنتی‌اسیدها حساس‌تر هستند و ممکن است دچار مشکلات گوارشی مانند دل‌درد، اسهال یا یبوست شوند. بنابراین نباید بدون نظر پزشک از جوش‌شیرین یا آنتی‌اسیدهای مشابه استفاده کنند.
نکاتی درباره سوزش معده و رفلاکس اسید
سوزش معده، نشانه‌ای از رفلاکس اسید است که زمانی رخ می‌دهد که شیره‌های گوارشی از معده به سمت مری بازمی‌گردند. عوامل زیادی می‌توانند باعث تشدید یا تحریک این مشکل شوند، از جمله کافئین، غذاهای تند، و عادات ناسالم زندگی مانند کم‌تحرکی یا مصرف دخانیات.
بسته به علت زمینه‌ای، سوزش معده می‌تواند از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد و معمولاً با علائم زیر همراه است:⁵
- احساس سوزش در قفسه سینه: تحریک بافت مری باعث حس سوزش در پشت استخوان جناغ می‌شود.
- گلودرد: رفلاکس اسید ممکن است باعث برگشت محتویات معده به حلق شده و التهاب آدنوئیدها ایجاد کند.
- مزه ترش یا تلخ در دهان: برگشت اسید معده به دهان، این طعم ناخوشایند را ایجاد می‌کند.
- مشکل در بلع: که به آن دیسفاژی می‌گویند و زمانی رخ می‌دهد که غذا به‌راحتی از دهان به معده نرود.
- سرفه مزمن: یکی از شایع‌ترین علائم همراه با سوزش معده، سرفه‌ای مداوم است.
تکرار مداوم این علائم ممکن است نشانه‌ای از بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) باشد. این وضعیت معمولاً تحت تأثیر عوامل سبک زندگی مانند دراز کشیدن بعد از خوردن وعده‌های حجیم یا مصرف غذاهای فست‌فودی قرار دارد.
در صورت عدم درمان، GERD می‌تواند منجر به عوارض جدی پزشکی مانند سرطان مری (مری بارت) یا التهاب مری (ازوفاژیت) شود.⁶
از دیگر شرایط پزشکی که ممکن است باعث سوزش معده شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فتق هیاتال
- زخم معده
- چاقی
- التهاب مری
- ضعف دریچه تحتانی مری
- اختلالات حرکتی معده
- اختلالات حرکتی مری
راهکارهای خانگی بیشتر برای درمان سوزش معده
بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند درمان یا پیشگیری از رفلاکس اسید را در خانه انجام دهند. از جمله روش‌های مؤثر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نوشیدن دمنوش‌های گیاهی: گیاهانی مانند زنجبیل، بابونه، آلوئه‌ورا و شیرین‌بیان به گوارش کمک می‌کنند.⁷
- جویدن آدامس بدون قند: جویدن آدامس به مدت ۳۰ دقیقه باعث افزایش بزاق و کاهش اسید معده می‌شود.⁸
- خوردن موز یا سایر غذاهای قلیایی (مانند گل‌کلم و بروکلی): موز سرشار از پتاسیم است و خاصیت قلیایی دارد که به خنثی‌کردن اسید معده کمک می‌کند.⁹
- ترک سیگار و محصولات دخانی: سیگار باعث کاهش ترشح بزاق شده و تولید اسید معده را افزایش می‌دهد.¹⁰
- ایستادن بعد از غذا: فشار آوردن به معده یا دراز کشیدن بلافاصله پس از غذا، رفلاکس را تشدید می‌کند؛ بنابراین بهتر است مدتی بعد از غذا در حالت نشسته یا ایستاده باقی بمانید.⁸
- شل کردن لباس‌ها: بازکردن کمربند یا پوشیدن لباس‌های گشاد می‌تواند فشار وارده بر شکم را کاهش دهد.¹¹
نکات کلیدی
جوش‌شیرین یا بی‌کربنات سدیم می‌تواند درمانی خانگی و مؤثر برای کاهش علائم خفیف سوزش معده باشد.
برای افراد بزرگسال و کودکان بالای ۱۲ سال، ترکیب نیم قاشق چای‌خوری جوش‌شیرین با ۱۲۰ میلی‌لیتر آب می‌تواند باعث تسکین شود. با این حال، نباید در مصرف آن زیاده‌روی شود، زیرا ممکن است منجر به عوارض جانبی و مشکلات جدی شود.
بی‌کربنات سدیم همچنین در برخی داروهای بدون نسخه مانند Alka-Seltzer نیز موجود است که طعم بهتری دارند و گزینه‌ای جایگزین محسوب می‌شوند.