کیست، کیسه‌ای پر از مایع یا هواست که می‌تواند در بخش‌های مختلف بدن تشکیل شود. معمولاً کیست‌ها بدون درد و بی‌ضرر هستند، اما در برخی موارد ممکن است دردناک شده یا باعث بروز مشکلات دیگر شوند. [1]
روش‌های متعددی برای درمان کیست وجود دارد که شامل تخلیه، تزریق و حتی استفاده از لیزر می‌شوند، اما هرگز نباید سعی کنید کیست را به‌صورت خودسرانه خارج کنید، زیرا این کار می‌تواند منجر به آسیب یا عفونت شود. این موضوع به‌ویژه به‌دلیل احتمال انتشار مواد داخل کیست در بافت‌های عمیق‌تر و افزایش خطر التهاب و زخم بسیار اهمیت دارد.
روش آسپیراسیون با سوزن ظریف
در روش آسپیراسیون با سوزن ظریف، سوزنی کوچک درون کیست قرار داده می‌شود تا محتوای درون آن تخلیه شود. این روش اغلب با کمک سونوگرافی انجام می‌شود تا سوزن به‌درستی در محل قرار گیرد.
این تکنیک رایجی برای به‌دست‌آوردن مایع و سلول‌های داخل کیست جهت تشخیص بیماری است؛ برای مثال، پزشک ممکن است از این روش برای بررسی کیست‌های تیروئید یا پستان استفاده کند تا از نبود سلول‌های سرطانی مطمئن شود. [2][3]
با این حال، آسپیراسیون با سوزن ظریف الزاماً به معنای درمان کامل کیست نیست. این روش تنها مایعات را تخلیه کرده و ممکن است به‌طور موقتی باعث کوچک‌شدن کیست شود، اما تا زمانی که دیواره کیست باقی مانده باشد، احتمال بازگشت آن وجود دارد. [4]
تزریق دارو
تزریق کورتیکواستروئیدها روشی مؤثر برای درمان کیست‌های مرتبط با آکنه یا کیست‌های پوستی ملتهب مانند کیست‌های اپیدرموئید است. نوع شدیدتری از آکنه، به نام آکنه کیستیک، می‌تواند کیست‌هایی عمیق در پوست ایجاد کند.
متخصصان پوست می‌توانند با تزریق استروئیدها، التهاب را کاهش داده و اندازه کیست‌ها را کوچک‌تر کنند. [5] این تزریقات با مهار واکنش‌های التهابی در پوست، به کاهش درد و جلوگیری از عفونت ثانویه کمک می‌کنند.
برش و تخلیه
روش برش و تخلیه (I&D) معمولاً برای حذف دائمی کیست توصیه نمی‌شود، چرا که امکان عود مجدد کیست وجود دارد. اما در مواقعی که کیست دچار عفونت شده باشد، حذف کامل آن دشوار می‌شود.
در این شرایط، پزشک می‌تواند با ایجاد یک برش و تخلیه مایع درون کیست یا آبسه، علائم بیمار را کاهش داده و از گسترش عفونت جلوگیری کند. در مرحله بعد، ممکن است لازم باشد کیست با جراحی به‌طور کامل برداشته شود. [4]
جراحی برای حذف کیست
مؤثرترین راه برای حذف کامل کیست و جلوگیری از بازگشت آن، جراحی است. [4] روش‌های مختلفی برای انجام جراحی وجود دارد، اما همگی با هدف حذف دیواره کیست انجام می‌شوند تا احتمال بازگشت آن به صفر برسد.
در برخی موارد، جراحی به روش کم‌تهاجمی انجام می‌شود. برای نمونه، در کیست‌های پوستی، می‌توان از لیزر برای ایجاد برش کوچک و سپس حذف کامل کیسه کیست استفاده کرد که این کار باعث کاهش جای زخم می‌شود. [6]
برخی دیگر از کیست‌ها نیاز به برش‌های بزرگ‌تری دارند. بسته به محل کیست و میزان گستردگی عمل، نوع بی‌حسی مورد استفاده متفاوت خواهد بود. در کیست‌های پوستی معمولاً از بی‌حسی موضعی استفاده می‌شود، که ماده بی‌حس‌کننده در اطراف کیست تزریق می‌گردد. [7]
در مقابل، کیست‌هایی که در اندام‌های داخلی مانند تخمدان قرار دارند، ممکن است نیاز به بی‌هوشی عمومی داشته باشند. [8] نوع جراحی و بی‌هوشی بر اساس محل و نوع کیست انتخاب می‌شود و تصمیم‌گیری نهایی با پزشک معالج خواهد بود.
خطرات و عوارض احتمالی
خطرات و عوارض مربوط به حذف کیست به نوع کیست و روش درمان آن بستگی دارد. به‌طور کلی، هرگونه حذف کیست یا دستکاری سد طبیعی پوست می‌تواند منجر به موارد زیر شود: [4]
- باقی‌ماندن جای زخم
- خونریزی یا کبودی
- عفونت
- اختلال در روند ترمیم زخم
- عود مجدد کیست
در مورد جراحی کیست‌های داخلی، عوارض جدی‌تری نیز ممکن است رخ دهد، از جمله: [9]
- آسیب به ساختارهای داخلی مجاور
- لخته‌شدن خون
- آسیب به اعصاب
- عوارض ناشی از بی‌هوشی مانند مشکلات تنفسی یا قلبی
هرگز این کار را در خانه انجام ندهید
تلاش برای ترکاندن، تخلیه یا حذف کیست در خانه اقدام بسیار خطرناکی است. دستکاری کیست می‌تواند باعث التهاب و عفونت شود و وضعیت را وخیم‌تر کند.
در واقع، این کار ممکن است محتوای کیست را به عمق پوست وارد کرده و منجر به التهاب، تغییر رنگ و باقی‌ماندن اسکار دائمی شود. [10] حتی اگر کیست تخلیه شود، چون دیواره آن در محل باقی می‌ماند، به‌زودی دوباره تشکیل خواهد شد.
مراقبت‌های بعد از جراحی کیست
مراقبت مناسب از محل برش پس از حذف کیست اهمیت زیادی دارد، چرا که می‌تواند از عفونت یا مشکلات ترمیمی جلوگیری کند. باید دستورالعمل‌های مراقبتی زیر را به‌دقت دنبال کنید: [11]
- حفظ تمیزی و خشکی ناحیه
- شست‌وشوی ملایم با آب و صابون در زمان‌های تعیین‌شده
- استفاده از باند مناسب طبق دستور پزشک
- استعمال پماد یا کرم صرفاً طبق تجویز پزشک
- خودداری از لمس یا کندن محل برش
- مراجعه به پزشک در زمان مشخص‌شده برای کشیدن بخیه
علاوه بر این، در صورت مشاهده علائمی مانند تب، تورم شدید، ترشح چرک یا خونریزی زیاد، حتماً با پزشک تماس بگیرید. [12]
پیشگیری از کیست
در بسیاری از موارد، جلوگیری از بروز کیست ممکن نیست. با این حال، از آنجا که آسیب به پوست می‌تواند منجر به شکل‌گیری برخی کیست‌ها شود، می‌توان با رعایت موارد زیر احتمال بروز آن‌ها را کاهش داد: [13]
- رعایت بهداشت پوست
- پرهیز از دستکاری، کندن یا فشار دادن پوست
- درمان آکنه
- استفاده‌نکردن از محصولات کومدوژنیک یا محرک پوست [10]
برخی از کیست‌های داخلی نیز ممکن است به دلایل ژنتیکی یا بیماری‌های زمینه‌ای ایجاد شوند که پیشگیری از آن‌ها امکان‌پذیر نیست. [14][5] در این شرایط، انجام معاینات منظم پزشکی می‌تواند به پیشگیری از عوارض کمک کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
برای کیست‌های رایج پوستی، در صورتی که بدون درد و ناراحتی باشند، نیازی به مراجعه به پزشک نیست. اما اگر کیست دچار التهاب یا عفونت شود، باید توسط پزشک بررسی شود. در صورت مشاهده علائم زیر، لازم است با پزشک خود مشورت کنید: [15]
- قرمزی یا تغییر رنگ پوست ناحیه
- احساس گرما در پوست درگیر
- تورم
- ناراحتی یا درد
- خونریزی یا ترشح از کیست
نکات کلیدی
کیست‌ها همیشه مشکل‌ساز نیستند، اما ممکن است دچار التهاب یا عفونت شوند. هرگز سعی نکنید به‌تنهایی آن‌ها را بترکانید یا تخلیه کنید.
در بسیاری از موارد، بهترین روش برای حذف کیست، انجام جراحی است، چرا که با حذف دیواره کیست، امکان بازگشت آن از بین می‌رود. پزشک متخصص می‌تواند مناسب‌ترین روش درمان را بر اساس شرایط خاص شما تعیین کند.