افراد مسن‌تری که زمان بیشتری را بی‌تحرک می‌گذرانند، عملکرد شناختی ضعیف‌تری دارند و تغییرات مغزی مرتبط با آلزایمر در آن‌ها بیشتر مشاهده می‌شود
مطالعه‌ای جدید نشان می‌دهد که صرف زمان زیاد برای نشستن می‌تواند برای سلامت مغز مضر باشد.
این پژوهش ارتباط معناداری بین بی‌تحرکی و کاهش عملکرد شناختی و همچنین کوچک شدن بخش‌هایی از مغز که با خطر ابتلا به آلزایمر مرتبط هستند، شناسایی کرده است.
در این مطالعه مشخص شد که این ارتباط صرف‌نظر از میزان ورزش افراد برقرار است.
یعنی حتی اگر افراد فعالیت فیزیکی منظم داشته باشند، باز هم نشستن طولانی‌مدت می‌تواند آثار زیان‌آور خود را بر مغز بگذارد.
Goodboy Picture Company / Getty Images
این تحقیق در تاریخ ۱۳ مه در ژورنال Alzheimer’s & Dementia منتشر شده است.
آلزایمر نوعی بیماری تحلیل‌برنده‌ی عصبی و پیش‌رونده است که با کاهش تدریجی حافظه و عملکرد شناختی همراه است و بیش از ۷ میلیون نفر را تنها در ایالات متحده درگیر کرده است.
پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۵۰ شمار مبتلایان به آلزایمر در آمریکا به ۱۳ میلیون نفر برسد.
این آمار نشان‌دهنده‌ی نیاز فوری به درک بهتر عوامل مؤثر بر بروز این بیماری، از جمله سبک زندگی، است.
تحقیقی که ارتباط بین نشستن و خطر آلزایمر را بررسی کرد
با آن‌که پژوهش‌های بسیاری تأثیر مثبت ورزش بر کاهش خطر زوال عقل را اثبات کرده‌اند، اما دکتر ماریسا گوگنیت، نویسنده‌ی اصلی این مطالعه، به دنبال بررسی تأثیر کلی الگوی حرکتی روزانه بر خطر ابتلا به آلزایمر بود.
وی می‌خواست بداند آیا صرف‌نظر از ورزش، نحوه‌ی توزیع فعالیت و بی‌تحرکی در طول روز می‌تواند در این زمینه نقش داشته باشد یا خیر.
او که استادیار نورولوژی در دانشگاه پیتسبورگ و پژوهشگر سابق مرکز حافظه و آلزایمر دانشگاه وندربیلت است، داده‌های مربوط به ۴۰۴ فرد مسن را بررسی کرد.
این شرکت‌کنندگان به مدت یک هفته ساعت هوشمندی به دست داشتند که سطح فعالیت آن‌ها را ثبت می‌کرد و طی یک بازه‌ی هفت‌ساله تحت آزمون‌های روان‌شناسی و تصویربرداری مغزی قرار گرفتند.
به طور میانگین، این افراد حدود ۱۳ ساعت در روز را در وضعیت نشسته یا درازکش سپری می‌کردند.
یافته‌ها نشان داد که هرچه این زمان طولانی‌تر بود، نتایج شناختی ضعیف‌تر و تغییرات مغزی بیشتری نیز دیده می‌شد.
- حافظه اپیزودیک ضعیف‌تر
- نمرات پایین‌تر در آزمون‌های عملکرد شناختی مختلف
- کاهش بیشتر در حجم بخش‌هایی از مغز
- امضای تصویربرداری مغزی کوچکتر مربوط به آلزایمر، که با خطر بیشتر افت شناختی در آینده مرتبط است
این ارتباط حتی در میان افرادی که دارای ژن پرخطر آلزایمر به نام APOE-ε4 بودند، قوی‌تر مشاهده شد.
این موضوع نشان می‌دهد که بی‌تحرکی می‌تواند در تعامل با عوامل ژنتیکی، اثرات منفی بیشتری بر مغز داشته باشد.
دکتر سیدارت معتقد است که این پژوهش «یک شکاف مهم» در درک رابطه بین حرکت و خطر زوال شناختی را پر می‌کند.
او تأکید می‌کند که این یافته‌ها بر اهمیت رفتارهای سبک زندگی در تعیین عملکرد مغزی تأکید دارند.
با این حال، این مطالعه فقط نقطه‌ی شروعی برای پژوهش‌های بیشتر است.
به گفته‌ی سیدارت، افراد حاضر در مطالعه عمدتاً «تحصیل‌کرده، غیرلاتین‌تبار سفیدپوست و نسبتاً فعال» بودند که بازتاب‌دهنده‌ی کل جمعیت، به‌ویژه جوامع در معرض خطر بیشتر آلزایمر، نیست.
چرا نشستن زیاد ممکن است خطر آلزایمر را افزایش دهد؟
به گفته‌ی گوگنیت، «سؤال یک میلیون دلاری» این تحقیق آن است که چرا دقیقاً بی‌تحرکی می‌تواند باعث افزایش خطر آلزایمر شود.
پاسخ قطعی هنوز مشخص نشده، اما مسیرهای زیستی محتملی برای توضیح این ارتباط وجود دارد.
دکتر سیدارت توضیح می‌دهد که «سلامت مغز ارتباط نزدیکی با سلامت عروقی و متابولیکی دارد، و دوره‌های طولانی بی‌تحرکی می‌توانند تأثیرات نامطلوبی بر این سیستم‌ها بگذارند».
یعنی رفتارهای نشسته ممکن است به‌طور غیرمستقیم از طریق اختلال در خون‌رسانی یا سوخت‌وساز بدن، مغز را دچار مشکل کنند.
- افزایش التهاب
- کاهش جریان خون به مغز
- اختلال در متابولیسم گلوکز یا چربی‌ها
- کاهش انعطاف‌پذیری سیناپسی مغز
- تغییر در حساسیت به انسولین
تمام این عوامل می‌توانند در روند تحلیل عصبی نقش داشته باشند.
یعنی سبک زندگی بی‌تحرک ممکن است در سطح سلولی و مولکولی نیز برای مغز مضر باشد.
چرا ورزش نتوانست این خطر را جبران کند؟
با توجه به مزایای شناختی شناخته‌شده ورزش، جالب است که افزایش فعالیت بدنی در این مطالعه نتوانست خطر آلزایمر را کاهش دهد.
اما این یافته لزوماً با نقش مثبت ورزش تناقض ندارد.
سیدارت تأکید می‌کند که ورزش همچنان «تعدیل‌کننده‌ی قدرتمند سلامت مغز» است و می‌تواند التهاب را کاهش دهد، عملکرد عروقی و متابولیکی را بهبود بخشد و تشکیل نورون‌های جدید در مغز را تحریک کند.
اما نکته‌ی مهم در اینجاست که «فعال بودن به مدت ۳۰ دقیقه در روز لزوماً اثرات نشستن برای ۱۵ تا ۱۶ ساعت باقی‌مانده بیداری را خنثی نمی‌کند».
به بیان دیگر، «ورزش و رفتارهای نشسته در دو سر یک طیف نیستند».
یعنی ممکن است فردی روزانه ورزش کند ولی همچنان سبک زندگی کاملاً کم‌تحرکی داشته باشد.
در واقع، هنوز دقیقاً نمی‌دانیم چه میزان زمان باید صرف تحرک و چه میزان صرف نشستن شود.
گوگنیت معتقد است که «هنوز موارد زیادی برای کشف باقی مانده است».
چگونه می‌توان تحرک را وارد زندگی روزمره کرد؟
این مطالعه و مطالعات مشابه تأکید می‌کنند که حرکت یک عامل مهم در حفاظت از سلامت شناختی است.
این اهمیت به‌ویژه در افرادی که در معرض خطر ژنتیکی بالاتری برای آلزایمر یا زوال عقل هستند، دوچندان می‌شود.
سیدارت می‌گوید که «تحرک در طول روز به حفظ سلامت عروقی، حمایت از جریان خون مغزی و کاهش تجمع پاتولوژی‌های مرتبط با آلزایمر کمک می‌کند».
اما برای بهره‌مند شدن از این مزایا، لزوماً نیازی به دویدن در ماراتن یا ورزش‌های سنگین نیست.
گوگنیت پیشنهاد می‌دهد که باید راه‌هایی برای شکستن دوره‌های نشستن پیدا کنیم.
برخی از توصیه‌های عملی برای این هدف عبارت‌اند از:
- تنظیم تایمر برای ایستادن و کشش هر نیم‌ساعت یک‌بار
- راه رفتن هنگام مکالمه‌های تلفنی یا بین جلسات
- استفاده از میز ایستاده یا تردمیل رومیزی
- پارک کردن خودرو در فاصله‌ای دورتر از ورودی‌ها
- استفاده از پله به‌جای آسانسور
- انجام حرکات نشسته برای افرادی که مشکل حرکتی دارند
سیدارت تأکید می‌کند که «هر حرکت کوچکی اهمیت دارد».
پیام اصلی این است: نه فقط «بیشتر ورزش کنید»، بلکه «کمتر بنشینید».