هایپوآلبومینمی (Hypoalbuminemia) زمانی رخ می‌دهد که مقدار کافی از پروتئین آلبومین در جریان خون شما وجود نداشته باشد. این وضعیت اغلب در شرایط وخیمی مانند نارسایی کبد یا قلب، یا بیماری‌های شدید و مزمن مشاهده می‌شود.
آلبومین یک پروتئین مهم است که در کبد ساخته می‌شود و بخش قابل‌توجهی از پلاسمای خون شما را تشکیل می‌دهد. بسته به سن شما، بدن شما معمولاً بین ۳۵ تا ۵۰ گرم در لیتر آلبومین دارد. آلبومین در کبد ساخته می‌شود و با نرخ تقریبی ۱۰ تا ۱۵ گرم در روز وارد جریان خون می‌شود.
وقتی سطح آلبومین در خون کافی نباشد، بدن شما نمی‌تواند از نشت مایع از رگ‌های خونی به بافت‌های اطراف جلوگیری کند. در نتیجه، ممکن است تجمع مایع در بخش‌هایی از بدن مانند پاها، صورت یا شکم رخ دهد که به آن “ادم” گفته می‌شود.
علاوه بر این، آلبومین در انتقال مواد ضروری در سراسر بدن نقش کلیدی دارد. موادی مانند هورمون‌ها، داروها، و برخی ویتامین‌ها با کمک آلبومین در بدن جا‌به‌جا می‌شوند. در نبود آلبومین کافی، این انتقال‌ها دچار اختلال می‌شوند و عملکرد طبیعی بدن مختل می‌گردد.
هایپوآلبومینمی بیشتر در بیمارانی که در بیمارستان بستری هستند، به‌ویژه آن‌هایی که دچار بیماری‌های بحرانی یا بیماری مزمن کبدی هستند، مشاهده می‌شود.
در ادامه با علائم، علل، روش‌های تشخیص و درمان هایپوآلبومینمی بیشتر آشنا می‌شوید.
علائم هایپوآلبومینمی
از آنجا که سیستم‌های مختلف بدن از آلبومین استفاده می‌کنند، علائم هایپوآلبومینمی ممکن است بلافاصله قابل‌تشخیص نباشند. علائم شایع عبارت‌اند از:
- تجمع مایع یا ادم در پاها یا صورت
- خشکی یا زبری غیرعادی پوست
- نازک شدن یا ریزش مو
- زردی پوست یا چشم‌ها (یرقان)
- مشکل در تنفس
- احساس ضعف یا خستگی مفرط
- ضربان قلب نامنظم
- افزایش ناگهانی وزن
- بی‌اشتهایی
- اسهال
- حالت تهوع
- استفراغ
- ورم شکم (اتساع)
این علائم بسته به علت زمینه‌ای ممکن است متفاوت باشند. برای مثال، اگر علت هایپوآلبومینمی یک سوختگی شدید باشد، ممکن است برخی از این علائم فوراً ظاهر شوند. اما اگر علت آن کمبود تغذیه‌ای باشد، علائم به‌تدریج و در طی زمان ظاهر می‌شوند.
اگر بدون علت مشخصی احساس ضعف شدید دارید یا به‌طور ناگهانی در تنفس دچار مشکل می‌شوید، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا ممکن است نشانه یک بیماری جدی مانند هایپوآلبومینمی باشد.
در کودکان، هایپوآلبومینمی ممکن است باعث کند شدن رشد شود. اگر متوجه شدید که رشد فرزندتان نسبت به سایر هم‌سالانش کندتر است، با پزشک درباره بررسی سطح آلبومین خون او مشورت کنید.
علل و عوامل افزایش‌دهنده خطر هایپوآلبومینمی
التهاب سیستمیک در بدن می‌تواند باعث کاهش سطح آلبومین شود. این التهاب ممکن است ناشی از سپسیس (عفونت شدید در خون) یا عمل جراحی اخیر باشد. حتی برخی مداخلات پزشکی مانند استفاده از دستگاه تنفس مصنوعی (ونتیلاتور) یا دستگاه بای‌پس قلبی می‌توانند باعث ایجاد این وضعیت شوند. به این پدیده “نشت مویرگی” یا “تجمع مایع در فضای سوم” گفته می‌شود.
همچنین رژیم غذایی ناکافی از نظر پروتئین یا کالری می‌تواند باعث کاهش سطح آلبومین شود.
از دیگر علل رایج هایپوآلبومینمی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سوختگی‌های شدید
- اختلال در جذب مواد مغذی از روده
- کمبود ویتامین
- سوءتغذیه و رژیم غذایی نامتعادل
- دریافت مایعات وریدی (سرم) در دوره پس از جراحی
برخی بیماری‌های خاص نیز می‌توانند باعث کاهش آلبومین شوند، از جمله:
- دیابت، که بر تولید انسولین در بدن تأثیر می‌گذارد
- پرکاری تیروئید، که باعث تولید بیش‌از‌حد هورمون تیروئید می‌شود
- بیماری‌های قلبی مانند نارسایی قلبی
- لوپوس، که یک بیماری خودایمنی است
- سیروز کبدی، ناشی از آسیب گسترده به بافت کبد
- سندرم نفروتیک، که باعث از دست دادن پروتئین زیاد از طریق ادرار می‌شود
- برخی از انواع سرطان
- نارسایی قلبی مزمن
نکته مهم دیگر اینکه، هایپوآلبومینمی خود می‌تواند یک عامل خطر برای سایر بیماری‌ها باشد. برای مثال، فردی که دچار بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD) است، در صورت ابتلا به هایپوآلبومینمی بیشتر در معرض عوارض شدید خواهد بود.
چگونه هایپوآلبومینمی تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص هایپوآلبومینمی، پزشکان معمولاً سطح آلبومین خون و ادرار را اندازه‌گیری می‌کنند. این کار با آزمایش‌های مختلفی انجام می‌شود:
- پنل متابولیک کامل (CMP): در این آزمایش، سطح آلبومین یکی از پارامترهایی است که به‌صورت معمول بررسی می‌شود. شایع‌ترین آزمایش برای سنجش آلبومین، آزمایش “آلبومین سرم” است که از نمونه خون استفاده می‌کند و سطح آلبومین را در آزمایشگاه می‌سنجد.
- آزمایش میکروآلبومینوری: در این تست، میزان آلبومینی که در ادرار دفع می‌شود بررسی می‌شود. این آزمایش همچنین به‌صورت “نسبت آلبومین به کراتینین (ACR)” نیز شناخته می‌شود. اگر مقدار زیادی آلبومین در ادرار دفع شود، ممکن است کلیه‌ها آسیب دیده باشند، زیرا کلیه سالم نباید اجازه عبور آلبومین را بدهد.
- آزمایش CRP (پروتئین واکنشی C): این آزمایش میزان التهاب در بدن را نشان می‌دهد. التهاب یکی از شاخص‌های مهم در تشخیص هایپوآلبومینمی است.
درمان هایپوآلبومینمی
هدف اصلی در درمان هایپوآلبومینمی، بازگرداندن سطح آلبومین به محدوده طبیعی است. درمان بسته به علت زمینه‌ای ممکن است متفاوت باشد.
اگر التهاب موجب کاهش آلبومین شده باشد، ممکن است پزشک داروهایی برای سرکوب سیستم ایمنی تجویز کند. برای این منظور معمولاً از داروهای کورتیکواستروئیدی (مثل پردنیزولون) به‌صورت خوراکی یا تزریقی استفاده می‌شود.
در صورتی‌که هایپوآلبومینمی ناشی از بیماری کلیوی باشد، داروهای کاهش‌دهنده فشار خون مانند کاپتوپریل (Capoten) یا بنزاپریل (Lotensin) می‌توانند مانع از دفع آلبومین از طریق ادرار شوند و علائم بیمار را کاهش دهند.
علاوه بر داروها، ممکن است پزشک تغییراتی در سبک زندگی نیز توصیه کند:
- تغییر در رژیم غذایی: اگر علت بیماری کمبود مواد مغذی باشد، اصلاح رژیم غذایی با افزایش مصرف پروتئین بسیار مفید خواهد بود. مصرف غذاهایی مانند تخم‌مرغ، لبنیات، گوشت، ماهی، حبوبات و آجیل توصیه می‌شود.
- پرهیز از مصرف الکل: مصرف الکل می‌تواند سطح پروتئین خون را کاهش داده و التهاب را تشدید کند.
- ترک سیگار: سیگار کشیدن موجب ایجاد التهاب مزمن در بدن می‌شود که خود می‌تواند یکی از عوامل زمینه‌ساز هایپوآلبومینمی باشد.
عوارض احتمالی هایپوآلبومینمی
در صورت عدم درمان، هایپوآلبومینمی می‌تواند منجر به مشکلات جدی شود، از جمله:
- ذات‌الریه (پنومونی)
- افیوژن پلورال (تجمع مایع اطراف ریه‌ها)
- آسیت (تجمع مایع در ناحیه شکم)
- آتروفی عضلانی (تحلیل رفتن و ضعیف شدن عضلات)
اگر هایپوآلبومینمی پس از عمل جراحی یا بستری شدن در بخش اورژانس تشخیص داده شود، می‌تواند خطر مرگ‌ومیر را به میزان زیادی افزایش دهد.
پیش‌آگهی
در صورتی‌که هایپوآلبومینمی به‌موقع تشخیص داده نشود و درمان صورت نگیرد، ممکن است منجر به عوارض شدید و حتی تهدیدکننده حیات شود. بنابراین، درمان بیماری زمینه‌ای که باعث کاهش آلبومین شده، از اهمیت زیادی برخوردار است.
پزشکان معمولاً برای مدیریت این وضعیت، هم به درمان علت زمینه‌ای می‌پردازند و هم با اقدامات تغذیه‌ای یا دارویی سطح آلبومین را افزایش می‌دهند.
جمع‌بندی
هایپوآلبومینمی به حالتی گفته می‌شود که سطح آلبومین در خون کاهش می‌یابد. این پروتئین نقش مهمی در حفظ تعادل مایعات بدن و انتقال مواد ضروری ایفا می‌کند.
این وضعیت می‌تواند در پی نارسایی کبد، نارسایی قلب، بیماری‌های شدید یا سوءتغذیه ایجاد شود. درمان آن بستگی به علت زمینه‌ای دارد، اما معمولاً شامل داروهای ضدالتهابی، تغییرات غذایی، و کنترل شرایط مزمن است. توجه زودهنگام و درمان مناسب، نقش مهمی در پیشگیری از عوارض خطرناک این بیماری دارد.