تیروزین یکی از آمینواسیدهای نیمه‌ضروری است که نقش کلیدی در تولید انتقال‌دهنده‌های عصبی، عملکرد ذهنی، خلق‌وخو و پاسخ به استرس دارد. این ماده در بسیاری از مواد غذایی پروتئینی وجود دارد و همچنین به‌عنوان مکمل غذایی در بازار موجود است.
با توجه به نقش بیوشیمیایی و عصبی مهم تیروزین، در سال‌های اخیر توجه زیادی به مزایا و عوارض احتمالی آن جلب شده است. در این مقاله، مروری جامع و علمی بر فواید، منابع، دوز مصرف، ایمنی، عوارض جانبی و تداخلات دارویی تیروزین خواهیم داشت.
ممکن است به افراد مبتلا به فنیل‌کتونوریا کمک کند
فنیل‌کتونوریا (PKU) یک اختلال ژنتیکی نادر است که با کمبود آنزیمی به نام فنیل‌آلانین هیدروکسیلاز (PAH) شناخته می‌شود. این آنزیم وظیفه تجزیه آمینواسید فنیل‌آلانین را دارد و در صورت کمبود آن، فنیل‌آلانین در خون تجمع پیدا می‌کند که می‌تواند منجر به آسیب مغزی و ناتوانی ذهنی شود. این وضعیت نیاز به رژیم سخت‌گیرانه و کنترل شده دارد تا از عوارض عصبی جلوگیری شود.
تیروزین از فنیل‌آلانین ساخته می‌شود و افراد مبتلا به PKU معمولاً سطوح پایینی از تیروزین دارند که این موضوع می‌تواند بر رفتار، خلق‌وخو و عملکرد ذهنی تأثیر بگذارد. از آنجا که تیروزین پیش‌ساز مهمی برای ساخت انتقال‌دهنده‌های عصبی مثل دوپامین است، کمبود آن ممکن است اختلالات روانی و شناختی را تشدید کند.
SolStock / Getty Images
مکمل‌های آمینواسیدی که فاقد فنیل‌آلانین هستند یا مقدار بسیار کمی از آن دارند و حاوی تیروزین‌اند، ممکن است کمبود ناشی از رژیم محدودکننده فنیل‌آلانین را جبران کنند. با این حال، شواهد کافی برای حمایت از مصرف مکمل تیروزین اضافی در این بیماران وجود ندارد و مکمل‌ها نباید جایگزین رژیم کم‌فنیل‌آلانین یا داروهای تجویزی شوند. رعایت رژیم غذایی مناسب همچنان رکن اصلی کنترل بیماری است و باید با راهنمایی پزشک انجام گیرد.
ممکن است عملکرد شناختی در شرایط استرس را بهبود دهد
استرس می‌تواند سطح انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند نوراپی‌نفرین و اپی‌نفرین (آدرنالین) را که در عملکرد شناختی نقش دارند، کاهش دهد. این کاهش ممکن است تصمیم‌گیری و حافظه را مختل کند و توان ذهنی را در مواجهه با موقعیت‌های بحرانی کاهش دهد.
تیروزین پیش‌ساز کاتکول‌آمین‌هاست و مصرف آن ممکن است از کاهش سطح این مواد در شرایط استرس شدید جلوگیری کرده و عملکرد شناختی را بهبود بخشد. از نظر بیوشیمیایی، تیروزین با افزایش دسترسی مغز به مواد لازم برای ساخت نورترنسمیترها، می‌تواند ظرفیت ذهنی در شرایط دشوار را تقویت کند.
یک کارآزمایی تصادفی با ۸۰ شرکت‌کننده تأثیر تیروزین را بر شاخص‌های استرس و عملکرد شناختی پس از تمرین واقعیت مجازی شبیه به حمله مسلحانه بررسی کرد. نتایج نشان داد که تیروزین موجب بهبود زمان واکنش و دقت تصمیم‌گیری شد. این یافته‌ها بیانگر آن است که در موقعیت‌های شدیداً استرس‌زا، مکمل تیروزین می‌تواند عملکرد ذهنی را تقویت کند.
هیچ شواهد قابل‌توجهی درباره بهبود عملکرد مغزی در دوره‌های استرس خفیف یا در حالت استراحت وجود ندارد. بنابراین مزایای تیروزین در شرایط روزمره محدود است و ممکن است فقط در موقعیت‌های فشار بالا مؤثر باشد.
ممکن است خلق‌وخو را تقویت کند
مکمل تیروزین ممکن است خلق‌وخو را بهبود دهد، اما برای تأیید این اثر به تحقیقات بیشتری نیاز است. شواهد موجود محدود و عمدتاً در شرایط خاص آزمایشگاهی یا محیطی بررسی شده‌اند.
در یک مطالعه انجام‌شده در قطب جنوب، افرادی که در زمستان قطبی به‌طور منظم از مکمل تیروزین استفاده کردند، ۴۷٪ افزایش در امتیاز خلق‌وخو داشتند، در حالی که گروه کنترل کاهش ۱۳۶٪ را تجربه کردند. این یافته‌ها نشان می‌دهند که در شرایط محرومیت نور و فشار روانی، تیروزین ممکن است نقشی در حفظ ثبات روانی داشته باشد.
سایر فواید احتمالی
برخی افراد ادعا می‌کنند که مکمل‌های تیروزین می‌توانند عملکرد ورزشی را تقویت کرده و افسردگی، خستگی مزمن و اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD) را درمان کنند.
اما شواهد علمی برای اثربخشی آن در این موارد وجود ندارد و این کاربردها هنوز تأیید نشده‌اند. بنابراین توصیه نمی‌شود از تیروزین به‌عنوان درمان اصلی برای این شرایط استفاده شود.
منابع خوب تیروزین
گوشت و فرآورده‌های گوشتی از بهترین منابع تیروزین هستند. هر وعده ۶ اونسی (حدود ۱۷۰ گرم) از مرغ پخته‌شده و استیک به‌ترتیب ۱۴۴۶ و ۱۶۴۰ میلی‌گرم تیروزین فراهم می‌کند. این مقادیر نشان می‌دهد که رژیم غذایی غنی از پروتئین می‌تواند به‌خوبی نیاز بدن به تیروزین را تأمین کند.
سایر منابع تیروزین شامل موارد زیر است:
- آووکادو
- گوشت گاو، بره، خوک
- مرغ
- محصولات لبنی
- تخم‌مرغ
- ماهی
- آجیل‌ها
- دانه کنجد
- سویا و سایر حبوبات
- غلات کامل
نحوه مصرف تیروزین
تیروزین معمولاً به نوشیدنی‌های انرژی‌زا و مکمل‌های قبل از تمرین ورزشی برای افزایش تمرکز و کاهش خستگی اضافه می‌شود. این ترکیب به‌دلیل تأثیر احتمالی بر مغز، در میان ورزشکاران محبوبیت دارد.
همچنین تیروزین به‌شکل آزاد (free form) در قالب کپسول یا قرص نیز به‌فروش می‌رسد و در مکمل‌های تمرکز یا خلق‌وخو استفاده می‌شود. فرم آزاد آن ممکن است جذب سریع‌تری در بدن داشته باشد.
دوز مصرفی
تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف ۱۵۰ میلی‌گرم تیروزین به‌ازای هر کیلوگرم وزن بدن (یا ۶۸.۰۴ میلی‌گرم به‌ازای هر پوند وزن بدن) تا سه ماه ایمن است. این مقدار معادل تقریباً ۱۰.۵ گرم برای فردی با وزن ۷۰ کیلوگرم است.
مقدار مورد نیاز روزانه فنیل‌آلانین و تیروزین به‌صورت ترکیبی به شرح زیر است:
- بزرگسالان: ۲۷ میلی‌گرم به‌ازای هر کیلوگرم وزن بدن، یا ۱۲.۲۵ میلی‌گرم به‌ازای هر پوند وزن
- زنان باردار: ۳۶ میلی‌گرم به‌ازای هر کیلوگرم وزن بدن، یا ۱۶.۳۳ میلی‌گرم به‌ازای هر پوند وزن
آیا تیروزین ایمن است؟
تیروزین به‌طور کلی در قالب مکمل به‌عنوان ایمن (GRAS) شناخته می‌شود. این برچسب به این معناست که استفاده از آن در دوزهای پیشنهادی مشکلی برای اغلب افراد ایجاد نمی‌کند.
افرادی که دچار پرکاری تیروئید هستند باید پیش از مصرف مکمل‌های تیروزین با پزشک مشورت کنند، زیرا ممکن است سطح هورمون‌های تیروئیدی را افزایش دهد. از آنجا که تیروزین پیش‌ساز تیروکسین است، افزایش بیش از حد آن می‌تواند متابولیسم را تحت تأثیر قرار دهد.
هنگام خرید مکمل
هنگام خرید مکمل مطمئن شوید که محصول توسط آزمایشگاه مستقل بررسی شده است. برخلاف داروها، مکمل‌ها تحت نظارت سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) نیستند و کیفیت آن‌ها می‌تواند متفاوت باشد.
بررسی مستقل تأیید می‌کند که مکمل حاوی ترکیبات درج‌شده روی برچسب است و از آلودگی‌های خطرناک عاری است. به‌دنبال مهر تأیید از نهادهای معتبر مانند NSF International، USP (فارماکوپه ایالات متحده) یا ConsumerLab باشید.
تداخلات دارویی احتمالی
غذاها و مکمل‌های حاوی تیروزین ممکن است با بازدارنده‌های مونوآمین‌اکسیداز (MAOIs)، که نوعی داروی ضدافسردگی هستند، تداخل داشته باشند. این ترکیب می‌تواند باعث افزایش شدید فشار خون شود.
چنین واکنشی با عنوان بحران پرفشاری خون شناخته می‌شود و می‌تواند عوارضی مانند سردرد، تاری دید، درد قفسه سینه و در موارد شدید، حمله قلبی یا سکته مغزی داشته باشد. بنابراین افراد مصرف‌کننده MAOI باید از مصرف تیروزین اجتناب کنند.
نمونه‌هایی از MAOI شامل موارد زیر است:
- مارپلان (ایزوکاربوکسازید)
- ناردیل (فنلزین)
- پارنیت (ترانیل‌سیپرومین)
تیروزین همچنین می‌تواند با داروی لوودوپا که در بیماری پارکینسون استفاده می‌شود، تداخل داشته باشد. ممکن است در روده با لوودوپا بر سر جذب رقابت کند و جذب دارو را کاهش دهد.
برای جلوگیری از این تداخل، تیروزین را دو ساعت قبل یا بعد از لوودوپا مصرف کنید. این فاصله زمانی می‌تواند جذب هر دو ماده را بهینه کند.
آیا مصرف بیش‌ازحد ممکن است؟
مصرف تا ۱۵۰ میلی‌گرم به‌ازای هر کیلوگرم وزن بدن تا سه ماه بی‌خطر تلقی شده است. با این حال، مصرف بلندمدت یا دوزهای بالا باید تحت نظر متخصص انجام شود.
برای تعیین دوز مناسب با توجه به وضعیت سلامت خود، با یک ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی مشورت کنید. مصرف خودسرانه مکمل‌ها می‌تواند خطرناک باشد، به‌ویژه در افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای.
عوارض جانبی تیروزین چیست؟
تیروزین در قالب غذا و مکمل‌ها به‌طور کلی ایمن است. هیچ عارضه جانبی بلندمدت شناخته‌شده‌ای وجود ندارد، اما تحقیقات بیشتری در این زمینه مورد نیاز است.
در عین حال، توصیه می‌شود که افراد در صورت بروز علائمی مانند تهوع، اضطراب یا بی‌خوابی در زمان مصرف مکمل، با پزشک خود مشورت کنند. این واکنش‌ها ممکن است به حساسیت فردی به تیروزین یا تداخل با داروها مربوط باشند.
مرور سریع
مکمل تیروزین ممکن است برای افراد مبتلا به PKU مفید باشد و عملکرد شناختی و خلق‌وخو را در شرایط استرس‌زا بهبود بخشد. این اثرات عمدتاً در شرایط خاص قابل مشاهده‌اند.
افراد سالم معمولاً نیازی به مکمل تیروزین ندارند، زیرا این ماده در منابع غذایی مانند گوشت، تخم‌مرغ، مرغ و ماهی وجود دارد. برای بررسی نیاز به مصرف مکمل، با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید.