تعریف
هیپرلیپیدمیا یا کلسترول بالا به سطح بالای چربی‌ها (لیپیدها) در خون اشاره دارد. افراد مبتلا به هیپرلیپیدمیا ممکن است هیچ علائمی را تجربه نکنند، اما این وضعیت می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش دهد.
هیپرلیپیدمیا، وضعیتی است که شامل افزایش سطح لیپیدها در خون می‌شود و تقریباً ۲۵ میلیون بزرگسال در ایالات متحده را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
در این مقاله، علائم و علل هیپرلیپیدمیا توضیح داده شده و نحوه پیشگیری و درمان آن مورد بحث قرار می‌گیرد.
هیپرلیپیدمیا چیست؟
زمانی که یک فرد دچار هیپرلیپیدمیا می‌شود، سطح کلسترول و تری‌گلیسرید در خون او بالا می‌رود.
کلسترول یک مولکول چربی مومی است که توسط کبد تولید می‌شود. افراد همچنین کلسترول را از غذایی که می‌خورند دریافت می‌کنند. کلسترول برای عملکرد صحیح غشای سلولی، عملکرد مغز، تولید هورمون‌ها و ذخیره ویتامین‌ها ضروری است.
دو نوع پروتئین به نام لیپوپروتئین‌ها وجود دارند که کلسترول را به سلول‌ها حمل می‌کنند: لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL)، که به‌طور گاه‌به‌گاه به‌عنوان «کلسترول بد» شناخته می‌شود و لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL)، که به‌طور گاه‌به‌گاه به‌عنوان «کلسترول خوب» شناخته می‌شود. LDL اثرات مخربی بر سلامتی دارد، در حالی که HDL اثرات LDL را معکوس می‌کند.
HDL برای سلامتی مفید است زیرا کلسترول اضافی را به کبد حمل می‌کند و کبد آن کلسترول را از طریق صفرا دفع می‌کند. LDL که در جریان خون باقی می‌ماند می‌تواند تأثیر منفی بر سلامتی بگذارد زیرا اجازه می‌دهد کلسترول اضافی در خون تجمع یابد.
تری‌گلیسریدها نوع دیگری از چربی در خون هستند. آن‌ها نوعی کلسترول نیستند، اما ارتباطی قوی با بیماری‌های قلبی دارند. به همین دلیل، پزشکان معمولاً سطح تری‌گلیسرید را در افرادی که دچار هیپرلیپیدمیا هستند نیز اندازه‌گیری می‌کنند.
یک فرد ممکن است دچار هیپرلیپیدمیا شود اگر یکی یا بیشتر از موارد زیر را داشته باشد:
- سطح بالای LDL
- سطح کلسترول کل بالا
- سطح بالای تری‌گلیسرید
جدول زیر سطوح ایده‌آل کلسترول را بر حسب میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) نشان می‌دهد:
- کلسترول کل: حدود ۱۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر
- کلسترول HDL: مردان: حداقل ۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر، زنان: حداقل ۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر
- کلسترول LDL: افراد سالم: حدود ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر، افرادی که بیماری قلبی، دیابت یا عوامل خطر مدیریت‌نشده دارند: کمتر از ۷۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر
- تری‌گلیسریدها: کمتر از ۱۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر
علائم
افراد مبتلا به هیپرلیپیدمیا معمولاً هیچ علائمی را تجربه نمی‌کنند. با این حال، افرادی که دچار هیپرلیپیدمیا خانوادگی (موروثی) هستند، ممکن است تومورهای چربی زرد رنگی در اطراف چشم‌ها یا مفاصل خود داشته باشند.
پزشک معمولاً هیپرلیپیدمیا را در حین آزمایش خون روتین یا پس از یک رویداد قلبی عروقی، مانند حمله قلبی یا سکته مغزی، تشخیص می‌دهد.
تجمع بیش از حد چربی در خون در طول زمان می‌تواند منجر به آترواسکلروز شود، وضعیتی که در آن پلاک‌هایی بر روی دیواره‌های شریان‌ها و رگ‌های خونی ایجاد می‌شود و باعث تنگ‌تر شدن دهانه‌ها می‌شود. این وضعیت می‌تواند منجر به جریان خون ناپایدار در رگ‌ها شود و خطر حمله قلبی و سکته مغزی را به‌طور قابل‌توجهی افزایش دهد.
پیشگیری
استراتژی‌های سبک زندگی و رژیم غذایی برای پیشگیری و درمان هیپرلیپیدمیا بسیار مهم هستند.
عادت‌های مفید شامل مصرف رژیم غذایی سالم برای قلب، ورزش منظم، عدم سیگار کشیدن و حفظ وزن بدن در محدوده توصیه‌شده است.
عادت‌های غذایی
رژیم غذایی سالم برای قلب شامل کاهش مصرف چربی‌های اشباع‌شده، چربی‌های ترانس و کلسترول غذایی است و مصرف انواع میوه‌ها و سبزیجات کامل، مقدار زیادی فیبر، آب، ماهی و غذاهای دریایی، و غلات کامل را توصیه می‌کند.
افراد باید تلاش کنند تا از مصرف فست‌فودها، غذاهای با کربوهیدرات بالا، غذاهای فرآوری‌شده و هر گونه غذایی که ارزش تغذیه‌ای مناسبی ندارد، خودداری کنند.
ماهی، مغزها و حبوبات چربی‌های سالمی دارند که می‌توانند برای افرادی که نیاز به کاهش سطح LDL دارند مفید باشند. هنگام استفاده از روغن، روغن زیتون یا روغن‌های دیگر غنی از چربی‌های تک‌غیراشباع را انتخاب کنید.
مصرف منابع اسیدهای چرب امگا-۳، مانند بذر کتان و ماهی‌های چرب مانند سالمون، می‌تواند سلامت قلب را تقویت کرده و به مدیریت سطح کلسترول کمک کند.
مدیریت وزن
افرادی که اضافه وزن یا چاقی دارند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به هیپرلیپیدمیا و بیماری قلبی قرار دارند.
در بسیاری از موارد، کاهش وزن می‌تواند به کاهش سطح LDL، کلسترول کل و تری‌گلیسرید کمک کند. همچنین می‌تواند سطح HDL را که به حذف LDL از خون کمک می‌کند، افزایش دهد.
فعالیت بدنی
عدم فعالیت بدنی یکی دیگر از عوامل خطر برای بیماری‌های قلبی است.
ورزش منظم و فعالیت بدنی می‌تواند به فرد کمک کند تا سطح LDL خود را کاهش دهد، سطح HDL خود را افزایش دهد و وزن خود را مدیریت کند.
انجمن قلب آمریکا توصیه می‌کند که افراد حداقل ۱۵۰ دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط در هفته انجام دهند.
عدم سیگار کشیدن
سیگار کشیدن مشکلات زیادی را ایجاد می‌کند که به بیماری‌های قلبی کمک می‌کند.
سیگار کشیدن آترواسکلروز را تشدید می‌کند، سطح LDL را افزایش می‌دهد و باعث التهاب و تشکیل لخته‌های خون می‌شود.
ترک سیگار منجر به افزایش سطح HDL می‌شود. این ممکن است یکی از دلایلی باشد که چرا خطر بیماری‌های قلبی پس از ترک سیگار کاهش می‌یابد.
افراد مبتلا به هیپرلیپیدمیا می‌توانند با رعایت دقیق رژیم غذایی و برنامه درمانی که پزشکان توصیه می‌کنند، خطر مشکلات قلبی عروقی در آینده را کاهش دهند.
درمان
مدیریت خود هیپرلیپیدمیا از طریق یک رژیم غذایی متعادل و فعالیت بدنی منظم می‌تواند به فرد کمک کند تا سطح کلسترول بد را کاهش داده و سطح کلسترول خوب را افزایش دهد.
با این حال، چون عوامل ژنتیکی نیز در سطوح کلسترول نقش دارند، عادت‌های سالم ممکن است همیشه کافی نباشند تا سطح کلسترول را کاهش دهند. برخی از افراد ممکن است نیاز به مصرف دارو داشته باشند.
پزشکان معمولاً استاتین‌ها را تجویز می‌کنند، مانند سیمواستاتین، لوواستاتین، آتورواستاتین و روزوواستاتین، برای کاهش کلسترول. این داروها مقدار کلسترولی را که کبد تولید می‌کند کاهش می‌دهند.
استاتین‌ها می‌توانند عوارض جانبی ایجاد کنند، از جمله درد عضلانی. این درد معمولاً بی‌ضرر است، اما در موارد نادر، استاتین‌ها می‌توانند منجر به آسیب یا تجزیه عضلات شوند.
هر کسی که درد عضلانی را تحمل نمی‌کند باید قبل از قطع دارو با پزشک خود مشورت کند. ضروری است که خطر رویداد قلبی عروقی را با خطر عوارض جانبی قبل از قطع درمان با استاتین‌ها بسنجید.
اگر سطح کلسترول یک فرد پس از مصرف استاتین‌ها به هدف مورد نظر نرسید، ممکن است به دوزهای بالاتر استاتین یا داروهای اضافی نیاز باشد. پزشکان ممکن است داروهای غیر استاتینی مانند ازتیمیب یا، کمتر معمولاً، فیبراتها یا اسید بمپدوئیک را تجویز کنند.
راهنمایی‌های جدید نشان می‌دهند که مهارکننده‌های PCSK9، مانند اوولوکوماب (Repatha)، نیز می‌توانند مفید باشند.
مهارکننده‌های PCSK9 می‌توانند گران باشند، بنابراین پزشک باید قبل از تجویز آن‌ها این موضوع را در نظر بگیرد. با این حال، دستورالعمل‌های درمانی پیشنهاد می‌کنند که هزینه این داروها کاهش یابد تا جمعیت‌های خاص بتوانند به آن‌ها دسترسی داشته باشند.
این جمعیت‌ها شامل افرادی هستند که هیپرلیپیدمیا موروثی دارند و ممکن است نتوانند دارویی که نیاز دارند را مصرف کنند و افرادی که حمله قلبی داشته‌اند و نمی‌توانند هدف LDL خود را با داروهای دیگر به دست آورند.
تشخیص
پزشکان برای تشخیص هیپرلیپیدمیا از آزمایش خون پروفایل لیپید استفاده می‌کنند.
این آزمایش معمولاً ناشتا انجام می‌شود، به این معنی که فرد باید ۹ تا ۱۲ ساعت قبل از آزمایش چیزی نخورده یا ننوشیده باشد. با این حال، دستورالعمل‌های جدید درباره ناشتا بودن کمتر سختگیرانه هستند. فرد می‌تواند با پزشک خود مشورت کند تا ببیند آیا نیاز به ناشتا بودن دارد یا خیر.
یک به‌روزرسانی اخیر از دستورالعمل‌ها توصیه می‌کند که والدین می‌توانند از ۲ سالگی برای فرزندان خود آزمایش کلسترول انجام دهند، اگر سابقه خانوادگی کلسترول بالا یا بیماری قلبی وجود داشته باشد.
اکثر کودکان باید بین ۹ تا ۱۱ سالگی و نوجوانان بین ۱۷ تا ۲۱ سالگی غربالگری انجام دهند. کودکان دارای سابقه خانوادگی هیپرلیپیدمیا می‌توانند زودتر غربالگری کلسترول را آغاز کنند.
علل
زمانی که فرد هیپرلیپیدمیا را از والدین خود به ارث می‌برد، پزشکان آن را هیپرلیپیدمیا اولیه می‌نامند. زمانی که این وضعیت ناشی از رژیم غذایی و سایر عوامل است، پزشکان آن را هیپرلیپیدمیا ثانویه می‌نامند.
عوامل خطر دیگر شامل موارد زیر است:
- مصرف زیاد الکل
- چاقی
- برخی داروها، مانند هورمون‌ها و استروئیدها
- دیابت
- سندرم متابولیک
- بیماری کلیوی طولانی‌مدت
- یائسگی زودرس
- کم‌کاری تیروئید
- بارداری
- کمبود فعالیت بدنی
هیپرلیپیدمیا خانوادگی ناشی از یک اختلال ژنتیکی است. والدین یک ژن جهش‌یافته را منتقل می‌کنند که منجر به نقص یا عدم کارکرد گیرنده LDL می‌شود. این بدان معناست که بدن نمی‌تواند LDL را از جریان خون پاک کند و سطوح خطرناک LDL می‌تواند در خون تجمع یابد.
خطر هیپرلیپیدمیا خانوادگی در افرادی که از تبار فرانسوی-کانادایی، فنلاندی، لبنانی، یهودی اشکنازی یا آفریکانر هستند، بالاتر است.
انواع
پزشکان هیپرلیپیدمیا را به چهار نوع تقسیم‌بندی می‌کنند، بر اساس چربی‌های موجود و تأثیرات آن بر بدن.
نوع ۱
نوع ۱، یا نقص لیپوپروتئین لیپاز خانوادگی، معمولاً در دوران کودکی رخ می‌دهد و شدید است. این یک وضعیت موروثی است که تجزیه طبیعی چربی‌ها را مختل می‌کند و می‌تواند منجر به درد شکم، پانکراتیت مکرر (التهاب لوزالمعده) و بزرگ شدن کبد و طحال شود.
نوع ۲ (الف و ب)
نوع ۲a، یا هیپرکلسترولمیای خانوادگی، و نوع ۲b، یا هیپرلیپیدمیای ترکیبی خانوادگی، هر دو منجر به سطوح بالای LDL می‌شوند. این‌ها می‌توانند باعث تجمع چربی در پوست و اطراف چشم‌ها شوند و خطر مشکلات قلبی را افزایش دهند.
نوع ۳
نوع ۳، یا دیس‌بتالیپوپروتئینمیای خانوادگی، بر لیپوپروتئین‌ها تأثیر می‌گذارد. این زمانی رخ می‌دهد که سطح لیپوپروتئین با چگالی خیلی کم (VLDL) در خون بالا باشد. ویژگی معمول نوع ۳، بروز زانتوم‌ها است، که پلاک‌های زرد-خاکی روی پلک‌ها و اطراف چشم‌ها هستند.
نوع ۳ خطر ابتلا به بیماری قلبی زودهنگام و بیماری شریان محیطی را افزایش می‌دهد.
نوع ۴
نوع ۴، یا هیپرتری‌گلیسریدمی، سطح تری‌گلیسریدها را در خون افزایش می‌دهد. این نوع همچنین شامل افزایش سطح VLDL در خون است. ممکن است منجر به چاقی، افزایش سطح گلوکز خون و افزایش سطح انسولین شود.
یک فرد ممکن است تا اوایل بزرگسالی متوجه هیپرلیپیدمیا نوع ۴ نشود.
خلاصه
هیپرلیپیدمیا یک وضعیت است که شامل سطح بالای LDL کلسترول و تری‌گلیسرید در خون می‌شود. این یک عامل خطر عمده برای بیماری‌های قلبی است.
افراد ممکن است لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) را به‌عنوان کلسترول بد و لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) را به‌عنوان کلسترول خوب بشناسند.
عواملی که می‌توانند به کلسترول بالا منجر شوند شامل رژیم غذایی پرچربی، مصرف زیاد الکل و کم‌کاری تیروئید است. با این حال، برخی از انواع هیپرلیپیدمیا علل ژنتیکی دارند.
فعالیت بدنی منظم و رژیم غذایی غنی از چربی‌های سالم می‌تواند تعادل کلسترول را در خون بهبود بخشیده و از بروز مشکلات بهداشتی مرتبط جلوگیری کند.