یک پژوهش جدید نشان می‌دهد که مصرف مکمل ویتامین D ممکن است به حفظ طول تلومرها، که کلاهک‌های محافظ انتهای کروموزوم‌ها هستند، کمک کند.
تلومرها ساختارهایی در انتهای کروموزوم‌ها هستند که با هر بار تقسیم سلولی کوتاه‌تر می‌شوند و نقش مهمی در فرآیند پیری زیستی دارند؛ بنابراین حفظ طول آن‌ها می‌تواند به تأخیر در پیری سلولی منجر شود.
محققان معتقدند حفظ طول تلومرها می‌تواند برخی از جنبه‌های پیری زیستی را کندتر کند.
از آن‌جا که کوتاه‌شدن تلومرها با بروز بیماری‌هایی نظیر سرطان و اختلالات متابولیک مرتبط است، هر روشی که بتواند این روند را آهسته‌تر کند، می‌تواند از نظر پیشگیری از بیماری‌ها اهمیت زیادی داشته باشد.
طول تلومر یکی از مؤلفه‌های مهم در سالمندی سالم است، اما نقش دقیق ویتامین D در این زمینه هنوز به‌طور قطعی مشخص نشده است.
تحقیقات پیشین نشان داده‌اند که عوامل ژنتیکی، محیطی و سبک زندگی همگی در تعیین طول تلومر نقش دارند، اما مطالعات در مورد اثر مکمل‌های تغذیه‌ای به‌ویژه ویتامین D هنوز در مراحل اولیه است.
مطالعه‌ای جدید گزارش می‌دهد که مصرف مکمل ویتامین D ممکن است برخی از مکانیسم‌های پیری زیستی را کندتر کند.
این یافته‌ها در زمینه تحقیقات مربوط به سالمندی می‌تواند دریچه‌ای نوین برای پیشگیری از زوال عملکرد سلولی و افزایش کیفیت زندگی در دوران سالمندی بگشاید.
ارتباط ویتامین D با پایداری تلومرها
این پژوهش که در نشریه The American Journal of Clinical Nutrition منتشر شده، نشان می‌دهد که ویتامین D ممکن است به حفظ پایداری تلومرها کمک کند؛ تلومرهایی که در انتهای کروموزوم‌ها قرار دارند و با افزایش سن تمایل به کوتاه شدن دارند.
کاهش تدریجی طول تلومر بخشی طبیعی از روند پیری است، اما مطالعات مختلف آن را با افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند سرطان مرتبط دانسته‌اند.
کوتاه‌شدن تلومرها بخشی از فرآیند طبیعی پیری محسوب می‌شود، اما این تغییر با بروز برخی بیماری‌های مرتبط با سن مانند سرطان مثانه، ریه، کلیه و دستگاه گوارش مرتبط است.
کاهش طول تلومر با اختلال در تقسیم طبیعی سلول‌ها و بروز ناپایداری ژنتیکی همراه است که می‌تواند به تسریع فرایندهای بیماری‌زا منجر شود.
«یافته‌های ما نشان می‌دهند که مصرف هدفمند ویتامین D می‌تواند استراتژی امیدوارکننده‌ای برای مقابله با روند پیری زیستی باشد، هرچند که به تحقیقات بیشتری نیاز داریم»، این را دکتر هایدونگ ژو، ژنتیک‌دان مولکولی و نویسنده اول این مطالعه از کالج پزشکی جورجیا در دانشگاه آگوستا، در بیانیه‌ای اعلام کرد.
اهمیت این یافته در آن است که اگر تأیید شود، می‌توان از ویتامین D به عنوان یک مداخله ارزان و کم‌خطر برای افزایش طول عمر سالم بهره برد.
کارشناسان با آن‌که این یافته‌های جدید را جالب می‌دانند، اما به محدودیت‌های آن نیز اشاره می‌کنند.
ارزیابی دقیق کاربرد عملی نتایج چنین پژوهش‌هایی مستلزم در نظر گرفتن اندازه نمونه، مدت مطالعه، و تعمیم‌پذیری آن به گروه‌های جمعیتی گوناگون است.
«طول تلومر در اثر مصرف ویتامین D محافظت شد، اما هنوز مشخص نیست که این موضوع چگونه به پیری زیستی واقعی در دنیای واقعی ترجمه می‌شود»، این را دکتر مریلین تن، استاد بالینی پزشکی در دانشگاه استنفورد کالیفرنیا، به Healthline گفت.
او در این مطالعه مشارکت نداشت، اما دیدگاهش نمایان‌گر تردیدهای علمی طبیعی در تفسیر نتایج مطالعات مقدماتی است.
«مطالعه حاضر تنها شامل تعداد نسبتاً کمی از افراد بود، تنها به تلومرهای گلبول‌های سفید خون پرداخت، و تأثیر سلامت عمومی این تغییرات تلومری را به‌طور گسترده بررسی نکرد»، این را دکتر دیوید کاتلر، پزشک خانواده در مرکز سلامت Providence Saint John’s در سانتا مونیکای کالیفرنیا افزود.
دکتر کاتلر نیز در این تحقیق مشارکت نداشت، اما دیدگاهش بیانگر محدودیت‌های متدولوژیک مطالعه و نیاز به پژوهش‌های گسترده‌تر است.
ویتامین D و روند پیری
مطالعه جدید شامل بیش از ۱۲۰۰ بزرگسال در بریتانیا بود که به مدت ۱۰ سال تحت پیگیری قرار گرفتند.
این حجم از نمونه و مدت پیگیری، قدرت مطالعه را برای بررسی تغییرات طولانی‌مدت در شاخص‌های زیستی افزایش می‌دهد.
محققان دریافتند شرکت‌کنندگانی که به طور مداوم مکمل‌های ویتامین D مصرف می‌کردند، نسبت به افرادی که مکمل مصرف نمی‌کردند، تلومرهای بلندتری داشتند.
(تلومرهای بلندتر معمولاً به معنای کندتر شدن فرآیند پیری سلولی و احتمالاً کاهش خطر بیماری‌های وابسته به سن است.
حتی پس از در نظر گرفتن سایر عوامل سبک زندگی، مانند عادات سیگار کشیدن، شاخص توده بدنی (BMI) و مصرف الکل، این ارتباط همچنان پابرجا ماند.
(یعنی تأثیر مثبت مکمل ویتامین D مستقل از سایر عوامل خطر بالقوه دیده شد.
به گفته محققان، یافته‌ها نشان می‌دهد که ویتامین D ممکن است از تلومرها محافظت کرده و به تأخیر در روند پیری بیولوژیکی کمک کند.
این موضوع می‌تواند پایه‌ای برای پژوهش‌های مداخله‌ای آینده باشد که اثرات مستقیم مکمل‌یاری ویتامین D را بر سلامت سلولی بررسی می‌کنند.
با این حال، کارشناسان می‌گویند هنوز مشخص نیست که حفظ طول تلومر واقعاً می‌تواند پیری بیولوژیکی را متوقف کند یا طول عمر را افزایش دهد.
چون طول تلومر فقط یکی از عوامل مرتبط با پیری است و بسیاری از عوامل دیگر—مانند التهاب مزمن، استرس اکسیداتیو، و عملکرد میتوکندری—در این فرآیند نقش دارند.
دکتر تان گفت: «ما هنوز نمی‌دانیم که تلومرهای بلندتر به چه معنا هستند. ما می‌دانیم که آن‌ها با طول عمر در ارتباط هستند، اما این رابطه هنوز اثبات نشده است.»
(یعنی تلومرها بیشتر نقش یک شاخص زیستی را دارند تا یک علت قطعی برای افزایش عمر.
او افزود: «شاید این‌طور باشد که افراد سالم‌تر تلومرهای بلندتری دارند، نه این‌که تلومرهای بلندتر دلیل سلامت بیشتر آن‌ها باشد.»
یعنی ارتباط مشاهده‌شده ممکن است ناشی از همبستگی باشد، نه رابطه علت و معلولی.
فواید ویتامین D برای سلامت
ویتامین D یک ریزمغذی ضروری برای سلامت استخوان، ایمنی بدن، و بسیاری از فرآیندهای فیزیولوژیکی دیگر است.
(این ویتامین به جذب کلسیم و فسفر از روده کمک کرده و برای سلامت ساختار اسکلتی بسیار حیاتی است.
مطالعات گذشته نشان داده‌اند که سطوح پایین ویتامین D می‌تواند خطر ابتلا به برخی بیماری‌های مزمن، از جمله بیماری قلبی و سرطان را افزایش دهد.
ویتامین D دارای خواص ضدالتهابی و تعدیل‌کننده ایمنی است و کمبود آن با التهاب مزمن و اختلال عملکرد ایمنی همراه شده است.
دکتر تان گفت: «کمبود ویتامین D بسیار شایع است، به ویژه در افرادی که زیاد در معرض نور خورشید قرار ندارند.»
نور خورشید منبع اصلی تولید ویتامین D در پوست است. افراد ساکن مناطق شمالی یا دارای پوست تیره، بیشتر در معرض کمبود هستند.
او ادامه داد: «اکثر افراد بالغ به ۶۰۰ تا ۸۰۰ واحد بین‌المللی ویتامین D در روز نیاز دارند.»
البته برخی منابع توصیه می‌کنند که برای حفظ سطح بهینه سرمی، مصرف روزانه ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ واحد بین‌المللی برای بسیاری از افراد بی‌خطر و مؤثر است.
با این حال، برخی گروه‌ها—از جمله سالمندان، افرادی با پوست تیره‌تر، و کسانی که در عرض‌های جغرافیایی بالاتر زندگی می‌کنند—ممکن است به مقادیر بیشتری نیاز داشته باشند.
چرا که سنتز ویتامین D از طریق نور خورشید در این گروه‌ها کمتر است.
دکتر کاتلر گفت: «ما می‌دانیم که ویتامین D فواید فراوانی دارد، از جمله محافظت در برابر پوکی استخوان و بهبود عملکرد سیستم ایمنی.»
برخی مطالعات همچنین تأثیر مثبت ویتامین D را بر خلق‌وخو، سلامت روان، و حتی پیشگیری از عفونت‌های تنفسی مطرح کرده‌اند.
او افزود: «این مطالعه جدید فقط دلیل دیگری است که چرا افراد باید مطمئن شوند سطوح ویتامین D آن‌ها در محدوده سالم قرار دارد.»
پایش سطح ۲۵(OH)D در خون از طریق آزمایش خون، راه مطمئنی برای ارزیابی وضعیت ویتامین D در بدن است.
چگونه دریافت ویتامین D خود را افزایش دهید
بدن شما زمانی که پوست در معرض نور خورشید قرار می‌گیرد، به طور طبیعی ویتامین D تولید می‌کند.
اشعه UVB نور خورشید باعث تبدیل کلسترول پوست به ویتامین D3 می‌شود.
با این حال، دریافت کافی از طریق نور خورشید می‌تواند دشوار باشد—مخصوصاً در ماه‌های زمستان، در عرض‌های جغرافیایی بالا، یا برای افرادی با پوست تیره‌تر.
همچنین استفاده از کرم ضدآفتاب نیز تولید ویتامین D را کاهش می‌دهد.
برخی غذاها—از جمله ماهی‌های چرب مانند سالمون، ماهی تن، و خال‌مخالی—حاوی مقادیر مناسبی از ویتامین D هستند.
زرده تخم‌مرغ، جگر گاو، قارچ‌های در معرض نور خورشید، و برخی مواد غذایی غنی‌شده نیز منابع خوبی هستند.
با این حال، ممکن است دریافت مقدار کافی ویتامین D تنها از طریق رژیم غذایی دشوار باشد.
به همین دلیل است که بسیاری از متخصصان مکمل‌یاری را توصیه می‌کنند، به‌ویژه در افراد در معرض کمبود.
مکمل‌های ویتامین D می‌توانند به اطمینان از دریافت کافی این ماده مغذی کمک کنند، به ویژه در کسانی که در معرض خطر کمبود هستند.
ویتامین D3 (کلکلسیفرول) نوع مؤثرتر مکمل در مقایسه با D2 است.
دکتر تان گفت: «اگر نگران سطح ویتامین D خود هستید، با پزشک‌تان درباره انجام آزمایش خون و در صورت لزوم مصرف مکمل صحبت کنید.»
ارزیابی فردی و نظارت پزشکی برای تعیین دوز مناسب بسیار مهم است، چون مصرف بیش‌ازحد ویتامین D می‌تواند باعث سمیت شود.