تق‌تق یا صدای ترکیدن مفاصل، که به آن «کریپتوس» (crepitus) گفته می‌شود، وضعیتی طبیعی است که در آن صداهایی مانند ترکیدن یا کلیک‌کردن از جایی که دو استخوان به هم می‌رسند (مفصل) شنیده می‌شود. علل شایع این صداها شامل خروج گاز و تاندون‌ها یا مفاصل سفت‌شده است. همچنین آرتریت (التهاب مفاصل) و آسیب‌دیدگی نیز می‌توانند علت صدا دادن مفاصل باشند.
معمولاً صدا دادن مفاصل نشانه‌ای از یک بیماری جدی نیست و لزوماً نیاز به مراجعه به پزشک ندارد. با این حال، اگر همراه با صدا، درد یا تورم وجود داشته باشد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
چه چیزی باعث می‌شود مفاصل صدا دهند و ترک بخورند؟
در هر زمانی ممکن است فرد دچار مفاصلی شود که صدا می‌دهند. علل احتمالی این وضعیت شامل خروج گاز بین مفاصل و حرکت رباط‌ها یا تاندون‌هاست.
خروج گاز
صداهای ترکیدن و تق‌تق گاهی فقط ناشی از ترکیدن حباب‌های گازی در مایع سینوویال اطراف مفصل هستند. این مایع غنی از گازهایی مانند اکسیژن، نیتروژن و دی‌اکسیدکربن است. زمانی که مثلاً مفصل انگشتان خود را می‌شکنید، این گازها آزاد می‌شوند و صدای «تق» ایجاد می‌شود.
تماس مفصلی
غضروف‌ها به‌عنوان بالشتک بین سطوح استخوانی مفاصل عمل می‌کنند. با ساییده‌شدن غضروف یا از بین رفتن آن، استخوان‌ها ممکن است به طور مستقیم روی یکدیگر حرکت کنند و صدا تولید کنند.
حرکت رباط و تاندون
ممکن است صدای حرکت یا کشیدگی و رها شدن رباط‌ها و تاندون‌ها را بشنوید. وقتی مفصل کمی از جای خود حرکت می‌کند و سپس به موقعیت طبیعی‌اش بازمی‌گردد، صدایی مانند ترکیدن یا تق شنیده می‌شود.
سفتی تاندون‌ها و مفاصل
اگر هنگام حرکت مکرر یک مفصل، صداهایی مانند تق‌تق یا کلیک‌کردن می‌شنوید، ممکن است عضلات یا تاندون‌های سفتی داشته باشید. این صداهای خفیف ممکن است ناشی از حرکت عضلات یا تاندون‌های سفت‌شده روی ساختارهای استخوانی باشند.
سایر علل
اکثر علل صدای مفاصل دردناک نیستند. اما اگر صدا با درد همراه باشد، ممکن است علت آن یکی از موارد زیر باشد:
- بورسیت: در این حالت، بورس (کیسه‌های نرم پر از مایع که نقش بالشتک بین استخوان‌ها را دارند) متورم می‌شود و می‌تواند باعث صدا دادن و دردناک شدن مفاصل شود.
- آسیب به منیسک یا رباط‌ها: آسیب به منیسک (غضروف بین استخوان ران و ساق) یا رباط‌ها (بافت‌های پیوندی بین استخوان‌ها) می‌تواند باعث صدای دردناک مفاصل شود.
- پارگی ریشه منیسک: این نوع خاص از آسیب غضروفی می‌تواند باعث صدا دادن مفاصل شود.
- آرتروز (Osteoarthritis – OA): نوعی آرتریت که باعث کاهش غضروف مفصلی و ایجاد درد، تورم و خشکی در مفاصل می‌شود.
- سندروم پلیکا (Plica Syndrome): در این وضعیت، بافت‌های داخلی زانو (پلیکا) ملتهب می‌شوند و باعث درد در جلوی زانو و صدای ترکیدن در مفصل می‌شوند.
صدای مفاصل هنگام مراجعه به کایروپراکتیک (درمانگر استخوان‌درمانی)
هنگامی که به کایروپراکتور مراجعه می‌کنید و از او درمان دریافت می‌کنید، طبیعی است که مفاصل شما صدا بدهند. این صداها معمولاً به‌عنوان نشانه‌ای در نظر گرفته می‌شوند که استخوان‌ها به جای اصلی خود بازگشته‌اند. هدف این نوع درمان کاهش درد است. اگر پس از تنظیم ستون فقرات توسط کایروپراکتور احساس درد داشتید، حتماً با پزشک مشورت کنید.
آیا شکستن مفاصل باعث آرتریت می‌شود؟
هیچ مطالعه‌ای تاکنون نشان نداده که شکستن مفاصل مانند بند انگشت باعث آرتریت می‌شود. با این حال، توصیه می‌شود این کار را به‌صورت عادت‌گونه انجام ندهید، زیرا ممکن است باعث کاهش قدرت چنگش و ایجاد تورم در دست‌ها شود.
چگونه از صدا دادن مفاصل جلوگیری کنیم
یکی از بهترین راه‌ها برای پیشگیری از صدا دادن یا آسیب مفاصل، تحرک داشتن است. ورزش منظم باعث تقویت عضلات می‌شود که در نتیجه از مفاصل محافظت می‌کنند.
چند نوع ورزش می‌توانند به ویژه در مواردی مانند آرتروز زانو مفید باشند، از جمله:
- تمرینات هوازی
- ورزش‌های آبی (مانند شنا یا حرکات در آب)
- تمرینات تعادلی
- تمرینات عصبی-عضلانی، که شامل حرکات مرکزی بدن و پلیومتریک برای بهبود تعادل و ثبات مفاصل هستند
- تمرینات حس عمقی (proprioception)، که معمولاً شامل تمرینات تعادلی می‌شوند
- تمرینات قدرتی
کشش ملایم مفصل آسیب‌دیده و عضلات اطراف آن نیز می‌تواند به کاهش صداهای مفصلی کمک کند. اگر در حال انجام ورزش هستید، از وسایل محافظ مناسب استفاده کنید تا از مفاصل محافظت کرده و از بروز آسیب جلوگیری شود.
فیزیوتراپی و استفاده از بریس (محافظ مفصلی) می‌تواند برای افراد مبتلا به آرتروز مفید باشد. در برخی موارد مانند سندروم پلیکا یا پارگی‌های منیسک که با روش‌های غیرجراحی بهبود نمی‌یابند، ممکن است نیاز به جراحی وجود داشته باشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
صداهایی مانند تق‌تق و ترکیدن مفاصل معمولاً جای نگرانی ندارند، به‌ویژه اگر با درد یا علائم دیگر همراه نباشند.
اما اگر این صداها همراه با درد، تورم یا احتمال تجمع مایع در مفصل باشند، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. اگر دلیل درد و صدای مفصل برایتان نامشخص است، پزشک می‌تواند علت را تشخیص داده و درمان مناسب را پیشنهاد کند.
مرور سریع
صدای تق‌تق و ترکیدن مفاصل در اغلب موارد بی‌ضرر است. با این حال، آسیب‌های ورزشی، آرتریت و صدمات ناشی از استفاده بیش‌ازحد از مفاصل می‌توانند علت این صداها باشند.
اگر این صداها با درد، تورم یا خشکی همراه باشند، با پزشک مشورت کنید. درمان‌هایی از داروهای خانگی گرفته تا فیزیوتراپی می‌توانند به کاهش صداهای مفصلی کمک کنند.