چرا گرما می‌تواند علائم ام اس را تشدید کند و در مورد آن چه باید کرد؟

چرا گرما علائم را تحریک می‌کند

آیا تا به حال برایتان سؤال شده که چرا گرمای تابستان یا حتی یک دوش آب داغ می‌تواند علائم بیماری ام‌اس (مولتیپل اسکلروزیس) را بدتر کند؟ برای بسیاری از افراد مبتلا به ام‌اس، حتی افزایش جزئی دمای بدن می‌تواند منجر به خستگی، تاری دید یا ضعف عضلانی شود.

در واقع، بین ۶۰ تا ۸۰ درصد از افراد مبتلا به ام‌اس از حساسیت به گرما رنج می‌برند، حالتی که به پدیده اوت‌هوف (Uhthoff) یا سندرم اوت‌هوف نیز شناخته می‌شود. جالب است بدانید که علائم ناشی از گرما در ام‌اس آن‌قدر شایع هستند که در دهه ۱۹۵۰ از «آزمایش حمام داغ» برای تشخیص این بیماری استفاده می‌شد که دقیقاً همان چیزی است که به نظر می‌رسد[1].

چرا علائم ام‌اس در گرما بدتر می‌شوند

اگرچه دانشمندان هنوز به‌طور کامل نمی‌دانند که چرا گرما علائم ام‌اس را تشدید می‌کند، اما دو عامل کلیدی شناسایی شده‌اند که به پدیده اوت‌هوف کمک می‌کنند.

کند شدن انتقال پیام‌های عصبی
در بیماری ام‌اس، لایه محافظی که روی اعصاب مغز، نخاع و عصب بینایی قرار دارد و میلین نامیده می‌شود، آسیب می‌بیند. هنگامی که بدن گرم می‌شود، توانایی اعصاب آسیب‌دیده برای انتقال پیام‌های لازم به بدن به‌منظور عملکرد مطلوب، بیشتر مختل می‌شود؛ به گفته دکتر سارا اندرسون، دکتر داروسازی و مدیر ارشد منابع بالینی و برنامه‌ریزی در انجمن ملی ام‌اس.

اختلال در تنظیم دمای بدن
ضایعاتی که به‌صورت نواحی آسیب‌دیده در میلین ظاهر می‌شوند و در بخش‌هایی از مغز قرار دارند که مسئول کنترل دمای بدن هستند، ممکن است توانایی بدن را برای تعریق یا دفع مؤثر گرما مختل کنند.

به گفته دکتر اندرسون، «مکانیسم‌های جبرانی طبیعی برای تنظیم بدن در محیط‌های شدید در افراد مبتلا به ام‌اس به درستی کار نمی‌کند؛ در حالی‌ که افراد سالم وقتی گرمشان می‌شود، عرق می‌کنند تا بدن را خنک کنند، اما ممکن است در افراد مبتلا به ام‌اس این فرآیند اتفاق نیفتد»[1].

علائم شایع ام‌اس که در هوای گرم و مرطوب تشدید می‌شوند

به گفته اندرسون، «گرما معمولاً تنها باعث بدتر شدن موقتی علائم می‌شود — نه این‌که باعث افزایش فعالیت بیماری یا تخریب بیشتر میلین و اعصاب شود. علائمی که در اثر گرما ایجاد می‌شوند، پس از خنک شدن بدن بهبود می‌یابند».

علائم عصبی‌ای که به دلیل افزایش دمای مرکزی بدن ایجاد می‌شوند شامل موارد زیر هستند[2]:

• خستگی
• ضعف
• بی‌حسی و سوزن‌سوزن شدن
• مشکلات تعادل
• لرزش
• اختلالات شناختی مانند مشکل در تمرکز و توجه
• کندی در واکنش‌ها

راهکارهای عملی برای کنترل حساسیت به گرما

اگر جزو اکثریت افراد مبتلا به ام‌اس هستید که پدیده اوت‌هوف را تجربه می‌کنند، این موضوع به معنای محرومیت از فعالیت فیزیکی یا حضور در فضای باز در فصل‌های گرم نیست. راهکارهایی ساده و پیشگیرانه وجود دارد که می‌توانید برای جلوگیری از گرم شدن بیش از حد بدن خود به کار بگیرید.

چگونه در فضای داخلی خنک بمانید

تهویه مطبوع، در صورت دسترسی، اغلب بهترین راه برای خنک نگه‌داشتن فضای داخلی در هوای گرم است، اما می‌تواند پرهزینه باشد. چند استراتژی دیگر نیز می‌توانند مؤثر باشند.

تهویه مطبوع
تهویه مطبوع در هوای گرم بهترین دوست شماست. این وسیله به حفظ دمای مناسب در فضای داخل کمک می‌کند و رطوبت را کاهش می‌دهد؛ دو عاملی که در مدیریت حساسیت به گرما بسیار مهم هستند.

به گفته اندرسون، «اگر تهویه مطبوع برای کاهش علائم ضروری باشد، هزینه خرید آن ممکن است در صورت داشتن نسخه پزشک، به‌عنوان هزینه درمانی کسر مالیاتی داشته باشد».

پوشش پنجره‌ها
بستن پرده‌ها یا کرکره‌ها در هنگام تابش آفتاب می‌تواند نور و حرارت خورشید را مسدود کند، در نتیجه از گرم شدن بیش از حد خانه جلوگیری می‌کند.

پنکه‌ها
پنکه‌ها به‌ویژه وقتی با رطوبت ترکیب شوند، می‌توانند تأثیر خنک‌کننده بیشتری داشته باشند. قرار دادن یک کاسه یخ جلوی پنکه می‌تواند نقش کولر فوری را ایفا کند و هوای خنک را در سراسر اتاق پخش نماید.

دوش یا حمام خنک
دوش یا حمام خنک می‌تواند بلافاصله دمای بدن را کاهش دهد. البته باید دقت کرد که آب بیش از حد سرد نباشد تا از شوک ناگهانی به بدن جلوگیری شود.

حوله‌ها و بسته‌های خنک‌کننده
استفاده از حوله‌های خنک یا بسته‌های یخ روی نقاط نبض مانند گردن، مچ دست و پیشانی می‌تواند دمای بدن را به‌طور مؤثری کاهش دهد. این محصولات طوری طراحی شده‌اند که گرما را جذب کرده و حس خنکی القا کنند.

لباس‌های سبک و قابل تنفس
لباس‌های گشاد، سبک و ساخته‌شده از الیاف طبیعی مانند پنبه بپوشید. این نوع پارچه‌ها به پوست اجازه تنفس می‌دهند و به دفع گرما کمک می‌کنند.

چگونه در فضای باز خنک بمانید

بودن در فضای باز مزایای جسمی و روانی بسیاری دارد، اما در هوای گرم باید اقدامات پیشگیرانه برای خنک ماندن را رعایت کرد.

زمان‌بندی فعالیت‌ها
فعالیت‌های بیرونی خود را به ساعات خنک‌تر روز مانند صبح زود یا عصر موکول کنید تا تماس با گرما را به حداقل برسانید.

در جستجوی سایه باشید
در صورت امکان در مکان‌های سایه‌دار بمانید. استفاده از چتر یا کلاه می‌تواند محافظت بیشتری در برابر تابش مستقیم خورشید ایجاد کند.

هیدراتاسیون
مقدار زیادی مایعات خنک، به‌ویژه آب و نوشیدنی‌های حاوی الکترولیت، بنوشید تا آب بدن حفظ شود. مصرف بستنی یخی نیز می‌تواند حس خنکی ایجاد کند.

اندرسون توصیه می‌کند: «هیدراته ماندن به تنظیم دمای بدن کمک می‌کند و از گرم شدن بیش از حد جلوگیری می‌نماید. برای افزایش مصرف آب، با هر وعده غذایی یک لیوان آب بنوشید و همیشه یک بطری آب (ترجیحاً عایق‌دار برای حفظ دمای خنک) همراه داشته باشید که بتوانید در طول روز آن را پر کنید».

جلیقه‌ها و لوازم خنک‌کننده
اندرسون می‌گوید: هنگام ورزش یا فعالیت در فضای باز، از محصولات خنک‌کننده مانند جلیقه‌ها، باندهای گردن و دستمال‌های خنک استفاده کنید.

برخی از این لباس‌ها با آب خیس می‌شوند و از طریق تبخیر طبیعی بدن را خنک می‌کنند، برخی دیگر منجمد می‌شوند و تا زمانی که یخشان آب شود، حس خنکی می‌دهند. پیشرفته‌ترین مدل‌ها با استفاده از لوله‌کشی داخلی و مخزن خارجی آب سرد، سرمای کنترل‌شده ارائه می‌دهند.

با شرکت بیمه خود بررسی کنید که آیا پوشش مالی برای این وسایل وجود دارد یا خیر. همچنین ممکن است بتوانید هزینه آن‌ها را از حساب پس‌انداز سلامت پرداخت کنید.

پنکه‌ها و مه‌پاش‌های قابل‌حمل
این وسایل ارزان‌قیمت می‌توانند در مواقع ضروری، سرمای فوری و قابل‌حمل ایجاد کنند.

چگونه در حین ورزش از گرما جلوگیری کنیم

ورزش منظم برای افراد مبتلا به ام‌اس از نظر حفظ سلامت کلی و کنترل علائم اهمیت زیادی دارد. این راهکارها می‌توانند به جلوگیری از گرم شدن بیش از حد بدن در حین ورزش کمک کنند[2].

ورزش در محیط‌های خنک‌تر
به گفته اندرسون، «تمرین در باشگاه‌های سرپوشیده یا در ساعات خنک‌تر صبح و شب می‌تواند از داغ شدن بیش از حد بدن جلوگیری کند». او اضافه می‌کند که ورزش‌های آبی یا شنا در استخرهای خنک (زیر ۸۵ درجه فارنهایت یا حدود ۲۹ درجه سانتی‌گراد) نیز گزینه‌های مناسبی هستند.

وقفه‌های نوشیدن آب
در طول ورزش، به‌طور مرتب استراحت کرده و آب بنوشید تا تعادل مایعات بدن حفظ شده و از گرم شدن بیش از حد جلوگیری شود.

تنظیم سرعت و گوش‌دادن به بدن
از فشار آوردن بیش از حد به خود پرهیز کنید. اگر دچار علائمی مانند سرگیجه یا خستگی شدید، بلافاصله متوقف شده و خنک شوید.

استفاده از استراتژی‌های خنک‌کننده در حین و پس از ورزش
در حین و بعد از ورزش از حوله‌ها یا جلیقه‌های خنک‌کننده برای کاهش دمای بدن و خستگی استفاده کنید. همچنین حمام خنک پس از ورزش می‌تواند مفید باشد.

نسبت به گرمای محیطی هوشیار باشید

برخی غذاها، نوشیدنی‌ها و داروها می‌توانند به گرم شدن بیش از حد بدن کمک کنند، همان‌طور که محیط‌های گرم نیز این کار را انجام می‌دهند.

نوشیدنی‌ها و غذاهای داغ
با احتیاط از نوشیدنی‌ها و غذاهای گرم استفاده کنید، زیرا آن‌ها می‌توانند دمای داخلی بدن را افزایش دهند. در محیط‌های گرم، گزینه‌های خنک‌تر را ترجیح دهید.

سونا، وان داغ و اتاق بخار
از استفاده از سونا، وان‌های آب داغ و اتاق‌های بخار خودداری کنید — این موارد می‌توانند دمای بدن را به‌طور قابل‌توجهی افزایش داده و علائم را تشدید کنند.

قرار گرفتن در معرض خورشید
برای جلوگیری از گرم شدن بیش از حد و آسیب پوستی، از لباس‌های محافظ، کلاه و کرم ضدآفتاب استفاده کنید.

داروها و حساسیت به گرما
برخی داروهای رایج مانند داروهای ضدافسردگی، مسکن‌ها و داروهای کنترل مثانه بیش‌فعال می‌توانند حساسیت به گرما را افزایش دهند. با پزشک خود مشورت کنید تا بررسی شود آیا داروهایی که مصرف می‌کنید ممکن است بر توانایی بدن شما در تنظیم دمای داخلی تأثیر بگذارند یا خیر[3].

الکل و کافئین
هم الکل و هم کافئین ادرارآور هستند، به این معنا که دفعات ادرار را افزایش می‌دهند و می‌توانند به‌ویژه در گرما باعث کم‌آبی بدن شوند. مصرف الکل همچنین می‌تواند حساسیت به گرما را بیشتر کند.

جمع‌بندی

حساسیت به گرما تا حدود ۸۰ درصد از افراد مبتلا به ام‌اس را تحت تأثیر قرار می‌دهد و می‌تواند به‌طور موقت علائمی مانند خستگی، ضعف و مشکلات شناختی را بدتر کند.
علائم ام‌اس هنگام گرم شدن بدن افزایش می‌یابند، زیرا سرعت انتقال پیام‌های عصبی کاهش می‌یابد و به‌دلیل آسیب در سیستم عصبی مرکزی، تنظیم دمای بدن مختل می‌شود.

مدیریت حساسیت به گرما شامل راهکارهای عملی مانند ماندن در محیط‌های دارای تهویه مطبوع، استفاده از وسایل خنک‌کننده، برنامه‌ریزی فعالیت‌ها در ساعات خنک‌تر روز و هیدراتاسیون کافی است.
برای کاهش خطر و بهبود کنترل علائم، باید از تکنیک‌های خنک‌کننده استفاده کرد و با پزشک درباره عوارض جانبی داروها مشورت نمود.

منبع