آلوئه‌ورا قرن‌هاست که به‌عنوان یک درمان طبیعی برای طیفی از مشکلات سلامتی مانند آکنه، سوختگی، اختلالات گوارشی و موارد دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد، که دلیل آن وجود ترکیبات زیست‌فعال در برگ‌ها و ژل این گیاه است.
این گیاه باستانی حاوی مواد فعالی است که با عملکردهای فیزیولوژیکی بدن ارتباط برقرار کرده و می‌تواند باعث تعدیل پاسخ‌های التهابی و تقویت فرآیندهای ترمیمی شود، و به همین دلیل به‌طور گسترده در طب سنتی و پزشکی مکمل جایگاه پیدا کرده است.
۱. اثرات ضد التهابی
مطالعات مختلف نشان می‌دهند که آلوئه‌ورا دارای خواص ضد التهابی قابل توجهی است؛ مطالعات آزمایشگاهی نیز این اثرات را تأیید کرده‌اند. ترکیبات زیست‌فعال موجود در آلوئه‌ورا مانند آلوئسین، آلوئین و امودین احتمالاً با مهار ترکیبات التهابی و سرکوب مسیرهای التهابی، نقش کلیدی در کاهش التهاب دارند.1
این خواص سبب می‌شود که آلوئه‌ورا برای درمان بیماری‌های التهابی، از جمله درد و التهاب ناشی از آرتریت روماتوئید، مفید باشد.2 این بیماری با واکنش بیش از حد سیستم ایمنی بدن همراه است و استفاده از ترکیبات طبیعی مهارکننده التهاب می‌تواند به کنترل علائم آن کمک کند.
در مطالعات حیوانی و آزمایشگاهی، آلوئه‌ورا باعث کاهش التهاب ناشی از کولیت، که نوعی التهاب مزمن روده بزرگ است، شده است. به نظر می‌رسد این گیاه می‌تواند پاسخ ژن‌ها و سلول‌های مسئول التهاب، مانند سیتوکین‌ها، را تغییر دهد.3
گرچه این یافته‌ها امیدبخش هستند، اما برای تأیید اثربخشی آن در انسان به مطالعات کلینیکی بیشتری نیاز است، زیرا سیستم ایمنی و واکنش‌های التهابی در انسان پیچیده‌تر از مدل‌های حیوانی هستند.
۲. جذب مواد مغذی و آنتی‌اکسیدان‌ها
آلوئه‌ورا منبع غنی‌ای از مواد مغذی ضروری است. بیش از ۷۵ ترکیب مغذی مختلف، از جمله آنزیم‌ها، اسیدهای چرب، مونوساکاریدها و پلی‌ساکاریدها، آنتی‌اکسیدان‌ها و فیتونوترینت‌های مختلف (ترکیبات گیاهی با مزایای احتمالی برای سلامت)، در این گیاه شناسایی شده‌اند.
این طیف وسیع از مواد مؤثره، باعث شده تا آلوئه‌ورا نه تنها در محصولات موضعی بلکه در مکمل‌های خوراکی نیز به‌عنوان یک منبع تقویت‌کننده سیستم ایمنی و بازسازی‌کننده سلول‌های بدن مورد توجه قرار گیرد.
- ویتامین A
- ویتامین C
- ویتامین E
- ویتامین B12
- زینک
- مس
- سلنیوم
- کلسیم
آنتی‌اکسیدان‌های موجود در آلوئه‌ورا، مانند ویتامین‌های A، C و E، از تشکیل یا آسیب ناشی از رادیکال‌های آزاد جلوگیری می‌کنند. سایر آنتی‌اکسیدان‌ها شامل کاروتنوئیدها و پلی‌فنول‌ها هستند.4 این آنتی‌اکسیدان‌ها با خنثی‌سازی مولکول‌های ناپایدار، از سلول‌های انسانی در برابر آسیب محافظت می‌کنند.
یک مطالعه انسانی نشان داده است که مصرف مکمل حاوی عصاره ژل آلوئه‌ورا می‌تواند سطح فعالیت آنتی‌اکسیدانی کلی در بدن را افزایش دهد.1 این موضوع نشان می‌دهد که آلوئه‌ورا ممکن است در برابر استرس اکسیداتیو نقش محافظتی ایفا کند.
از دیگر ترکیبات زیست‌فعال موجود در آلوئه‌ورا می‌توان به اسید سالیسیلیک، پروتئین‌ها و آمینواسیدها اشاره کرد.4 اسید سالیسیلیک به‌عنوان درمان طبیعی پوست با خواص ضد قارچی و لایه‌برداری شناخته شده است.5
این ماده می‌تواند در حذف سلول‌های مرده پوست و جلوگیری از رشد قارچ‌های پوستی مؤثر باشد، و به همین دلیل در محصولات ضد آکنه و ضدشوره استفاده می‌شود.
نکته قابل‌توجه آن است که آلوئه‌ورا حاوی ترکیباتی از خانواده آنتراکینون‌ها است که دارای اثرات ملینی بوده و ممکن است نگرانی‌هایی در خصوص سمیت آن‌ها مطرح باشد.4
این ترکیبات می‌توانند با تحریک حرکات روده، باعث بروز اسهال یا درد شکمی شوند، به‌ویژه در صورت مصرف مزمن یا دوزهای بالا، و از این‌رو باید با احتیاط مصرف شوند.
۳. پیشگیری از بیماری التهابی روده (IBD)
به‌دلیل اثرات ضد التهابی شناخته‌شده، تحقیقات و علاقه به استفاده از آلوئه‌ورا در درمان بیماری التهابی روده (IBD) افزایش یافته است.
بیماری التهابی روده، یک وضعیت مزمن است که در آن بخش‌هایی از دستگاه گوارش دچار التهاب و در برخی موارد آسیب می‌شوند. دو نوع رایج IBD شامل بیماری کرون و کولیت اولسراتیو (UC) هستند.6
ویژگی‌های آنتی‌اکسیدانی، ضدالتهابی، ضد میکروبی و ترمیم زخم در آلوئه‌ورا می‌توانند نقش مکملی در درمان IBD ایفا کنند.7 در یک مطالعه حیوانی، ژل آلوئه‌ورا اثر محافظتی در برابر کولیت اولسراتیو داشت. همچنین، ژل آلوئه‌ورا روند ترمیم را تسریع کرده و التهاب، زخم و آسیب‌های روده بزرگ را کاهش داد.8
اگرچه نتایج امیدوارکننده‌اند، اما تحقیقات انسانی بیشتری لازم است تا بتوان در مورد تأثیر واقعی آلوئه‌ورا بر بیماران مبتلا به IBD اظهار نظر قطعی کرد.
۴. کاهش قند خون
شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد مکمل‌های آلوئه‌ورا ممکن است به‌عنوان درمان طبیعی برای قند خون بالا عمل کنند.9
براساس پژوهش‌های محدود، مصرف خوراکی آلوئه‌ورا ممکن است کنترل قند خون را در افراد مبتلا به پیش‌دیابت یا دیابت نوع ۲ بهبود بخشد. محققان معتقدند آلوئه‌ورا ممکن است جذب گلوکز (قند) بعد از غذا را کاهش داده و منجر به افت قند خون شود. همچنین ممکن است در تجزیه سریع‌تر گلوکز نقش داشته باشد.10
در یک مطالعه، آلوئه‌ورا به‌طور معنی‌داری باعث کاهش قند خون ناشتا و هموگلوبین A1C (HbA1C) در افراد مبتلا به دیابت درمان‌نشده در مقایسه با دارونما شد.11 البته برای درک بهتر میزان اثربخشی آلوئه‌ورا در کنترل قند خون، به مطالعات انسانی گسترده‌تری نیاز است.
۵. کاهش چربی بدن
امروزه گیاهان دارویی و مکمل‌ها، به‌عنوان روشی محبوب برای کنترل وزن شناخته می‌شوند. ژل آلوئه‌ورا ممکن است با خواص کاهش‌دهنده چربی و ضد چاقی خود به کاهش وزن کمک کند.12 البته بیشتر تحقیقات موجود در این زمینه یا قدیمی هستند یا فقط روی حیوانات انجام شده‌اند.
در یک مطالعه حیوانی، نوشیدنی تخمیر شده حاوی ژل آلوئه‌ورا باعث کاهش افزایش وزن و تجمع چربی در موش‌هایی شد که با رژیم غذایی پرچرب تغذیه شده بودند. محتوای بالای پلی‌فنول‌ها و فلاونوئیدها در آلوئه‌ورا ممکن است عامل این اثرات باشد، چراکه این آنتی‌اکسیدان‌ها در سایر مطالعات نیز با کاهش ذخیره چربی مرتبط بوده‌اند.13
مطالعه‌ای دیگر نیز نشان داد که مصرف مکمل ژل آلوئه‌ورا در موش‌ها باعث کاهش تجمع چربی بدن شد. محققان دریافتند که ژل آلوئه‌ورا موجب اصلاح دیس‌لیپیدمی (اختلال در متابولیسم چربی‌ها) و استرس اکسیداتیو شد؛ دو عاملی که می‌توانند در پدید آمدن چاقی نقش داشته باشند.14
اگرچه نتایج حاصل از مطالعات حیوانی مفید هستند، اما برای تأیید این یافته‌ها در انسان به پژوهش‌های بیشتری نیاز است.
۶. پیشگیری از بیماری رفلاکس معده (GERD)
ژل آلوئه‌ورا ممکن است علائم بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) را کاهش دهد؛ یک بیماری مزمن گوارشی که با علائمی مانند سوزش سر دل، سوءهاضمه و دشواری در بلع همراه است و معمولاً نیازمند مصرف دائمی دارو یا اصلاح سبک زندگی است.
برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهند که ژل آلوئه‌ورا دارای خواص ضد زخم، ترمیم‌کننده زخم و ضد میکروبی طبیعی است که می‌تواند برای مبتلایان به GERD مفید باشد.15
در یک مطالعه کوچک، اثر شربت ژل آلوئه‌ورا با دو داروی رایج درمان GERD یعنی امپرازول و رانیتیدین مقایسه شد. در پایان دوره چهار هفته‌ای، مشخص شد که شربت آلوئه‌ورا در کاهش علائم GERD با دو دارو قابل مقایسه است.
هرچند تأثیر آن در کاهش دفعات سوزش معده و نفخ کمتر از امپرازول و رانیتیدین بود.15 تاکنون مطالعات اندکی در خصوص تأثیر آلوئه‌ورا بر علائم GERD انجام شده‌اند و به پژوهش‌های بیشتری نیاز است.
۷. پوست درخشان
آلوئه‌ورا به‌صورت موضعی برای درمان انواع مشکلات پوستی قرن‌هاست که استفاده می‌شود.16
یکی از اولین کاربردهای آلوئه‌ورا در ترمیم زخم‌ها بوده است. تحقیقات نشان داده‌اند که ترکیبات موجود در آلوئه‌ورا می‌توانند التهاب ناشی از زخم‌ها را کاهش دهند.16 همچنین، منیزیم لاکتات که در ژل آلوئه‌ورا یافت می‌شود، ممکن است تولید هیستامین را مهار کرده و در نتیجه، خارش و تحریک پوستی را کاهش دهد.16
آلوئه‌ورا ممکن است در درمان مشکلات پوستی دیگری مانند آکنه، درماتیت و پسوریازیس نیز مفید باشد. طبق یک مرور علمی، استفاده موضعی از آلوئه‌ورا می‌تواند در کاهش درماتیت حاد ناشی از پرتودرمانی سرطان مؤثر باشد.17 این اثر ممکن است به‌دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی و ضد التهابی آن باشد.
مواد زیست‌فعال موجود در آلوئه‌ورا، مانند آلوئه‌امودین و سالیسیلیک اسید، دارای خواص آنتی‌اکسیدانی، ضد التهابی، ضد قارچی و تقویت‌کننده سیستم ایمنی هستند و ممکن است برای درمان پسوریازیس مفید باشند.18 این مواد ممکن است قرمزی و پوسته‌ریزی مرتبط با پسوریازیس را بهبود بخشند، اما تاکنون مطالعات اندکی در این زمینه انجام شده است.
ترکیب آلوئه‌ورا با سایر گیاهان یا مواد ممکن است در درمان آکنه سودمند باشد. با این حال، تحقیقات بیشتری لازم است تا مشخص شود که آیا آلوئه‌ورا به‌تنهایی برای درمان آکنه مؤثر است یا خیر.19
۸. درمان سوختگی‌های سطحی
برای برخی افراد، آلوئه‌ورا یک درمان خانگی محبوب برای انواع خاصی از سوختگی‌ها، مانند سوختگی‌های درجه یک و دو محسوب می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهند که آلوئه‌ورا می‌تواند زمان ترمیم را کاهش دهد، از بروز عفونت جلوگیری کند و خارش را کمتر کند.16
یک تحلیل از مطالعات علمی نتیجه‌گیری کرد که استفاده موضعی از آلوئه‌ورا در مقایسه با درمان‌های استاندارد، گزینه‌ای مؤثر برای درمان سوختگی‌های درجه دوم است.20
اگرچه محققان هنوز دقیقاً نمی‌دانند آلوئه‌ورا چگونه در ترمیم سوختگی عمل می‌کند، برخی شواهد حاکی از آن است که ممکن است باعث افزایش تولید سلول‌ها و پروتئین‌های ترمیم‌کننده پوست شود.20
تحلیل دیگری نیز نتایج مشابهی درباره ترمیم سوختگی و بررسی اثرات آلوئه‌ورا بر درد و عفونت‌های ناشی از سوختگی گزارش کرده است.21 اگرچه محققان تأثیر آلوئه‌ورا بر درد ناشی از سوختگی را مشخص نکردند، اما دریافتند که استفاده موضعی از آلوئه‌ورا خطر عفونت را افزایش نمی‌دهد.21
از آلوئه‌ورا برای سوختگی‌های شدید مانند سوختگی‌های درجه سه استفاده نکنید و در چنین مواردی فوراً به پزشک مراجعه کنید.
۹. بهبود زخم‌های دهانی
ژل آلوئه‌ورا ممکن است در درمان زخم‌های دهانی مؤثر بوده و به تسریع روند بهبود، کاهش درد و تورم کمک کند.
در مقایسه با سایر درمان‌ها، آلوئه‌ورای موضعی که مستقیماً روی زخم‌های دهان (گاهی اوقات به آن آفت دهانی گفته می‌شود) استفاده می‌شود، می‌تواند زمان ترمیم را کاهش دهد.22 همچنین، ژل آلوئه‌ورا از نظر مدیریت درد مشابه دیگر روش‌های درمانی در نظر گرفته می‌شود.
دهان‌شویه آلوئه‌ورا نیز شدت موکوزیت دهانی را کاهش داده است؛ وضعیتی که باعث ایجاد زخم و التهاب درون دهان می‌شود.
در یک مطالعه کوچک، دهان‌شویه آلوئه‌ورا با دهان‌شویه بنزیدامین برای درمان موکوزیت ناشی از پرتودرمانی در بیماران سرطانی مقایسه شد.23 مشخص شد که دهان‌شویه آلوئه‌ورا به‌اندازه دهان‌شویه بنزیدامین در درمان موکوزیت مؤثر است.
چه میزان آلوئه‌ورا برای من مناسب است؟
دوز مشخص یا استانداردی برای مصرف آلوئه‌ورا در هیچ‌یک از اشکال آن وجود ندارد. به‌عنوان یک اصل کلی، با کم‌ترین دوز شروع کرده و در صورت لزوم، به‌تدریج دوز را افزایش دهید. از مصرف بیشتر از مقدار توصیه‌شده توسط تولیدکننده پرهیز کنید.
محصولات خوراکی آلوئه‌ورا شامل آب تازه، صمغ، کپسول، عصاره، ژل و پودر می‌شوند.24
احتیاط‌ها
اگرچه آلوئه‌ورا برای اکثر افراد ایمن در نظر گرفته می‌شود، برخی افراد باید موارد احتیاطی خاصی را رعایت کنند:
- واکنش‌های آلرژیک: برخی افراد ممکن است به آلوئه‌ورا حساسیت داشته باشند، اگرچه آلرژی به آلوئه‌ورا نادر است. در صورت مشاهده علائم آلرژی شدید مانند خارش، کهیر یا تنگی نفس فوراً به پزشک مراجعه کنید.
- عوارض جانبی: مصرف خوراکی یا موضعی عصاره برگ کامل آلوئه‌ورا و لاتکس آن ممکن است باعث اسهال، گرفتگی عضلات، تحریک پوستی یا کهیر شود. مصرف بیش‌ازحد یا مزمن این ماده می‌تواند احتمال بروز عوارض را افزایش دهد.25
- تداخلات: آلوئه‌ورا ممکن است با برخی مکمل‌ها یا داروها تداخل داشته باشد؛ از جمله داروهای رقیق‌کننده خون، داروهای دیابت و دیگوکسین.26 27 28 تداخلات دیگری نیز ممکن است وجود داشته باشد.
- احتیاط در مصرف لاتکس: لاتکس استخراج‌شده از برگ آلوئه‌ورا در دوزهای بالا ممکن است خطرناک باشد. لاتکس آلوئه‌ورا اثرات قوی ملینی دارد که می‌تواند باعث اسهال، درد شکمی، تهوع، کاهش پتاسیم خون (هیپوکالمی)، اختلال در الکترولیت‌ها و آسیب کلیوی شود. همچنین، ممکن است باعث انقباضات رحمی در افراد باردار یا اسهال در نوزادان شیرخوار شود.25
اگرچه مصرف خوراکی لاتکس آلوئه‌ورا ممکن است در رفع یبوست مؤثر باشد، اما سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) در سال ۲۰۰۲ استفاده از لاتکس آلوئه‌ورا در ملین‌های بدون نسخه را به‌دلیل نگرانی‌های ایمنی ممنوع کرد.29
استفاده طولانی‌مدت از لاتکس آلوئه‌ورا با عوارضی مانند اسهال، درد شکم، تهوع، اختلال در الکترولیت‌ها و تغییر در ساختار روده بزرگ همراه بوده است.25
در ایالات متحده، سازمان غذا و دارو (FDA) مکمل‌ها را مانند داروهای تجویزی نظارت نمی‌کند. به‌همین دلیل ممکن است برخی محصولات حاوی آنچه روی برچسب نوشته شده نیستند. هنگام انتخاب مکمل، به‌دنبال محصولاتی باشید که توسط نهادهای مستقل آزمایش شده‌اند و با پزشک، داروساز یا متخصص تغذیه مشورت کنید.
جمع‌بندی
- استفاده سنتی و درمانی: آلوئه‌ورا قرن‌هاست برای درمان انواع مشکلات سلامت مورد استفاده قرار گرفته است.
- مزایای بالقوه: ممکن است در کاهش التهاب، قند خون، چاقی، GERD، مشکلات پوستی، سوختگی‌ها و زخم‌های دهانی مفید باشد.
- ایمنی و احتیاط: به‌طور کلی ایمن است، اما می‌تواند عوارض جانبی یا تداخل دارویی داشته باشد—قبل از مصرف با پزشک مشورت کنید.