رتینول در شب بهترین عملکرد را دارد زیرا نور خورشید می‌تواند آن را تضعیف کرده و پوست شما را حساس‌تر کند. بهتر است استفاده از آن را به‌آرامی آغاز کنید، از مرطوب‌کننده برای جبران خشکی بهره ببرید و همیشه در طول روز از ضدآفتاب استفاده کنید تا پوستتان محافظت شود.
علت این توصیه آن است که رتینول یکی از مشتقات ویتامین A است که به نور ماورای بنفش حساس بوده و در تماس با نور خورشید تجزیه می‌شود، که این امر اثرگذاری آن را کاهش داده و خطر تحریکات پوستی را افزایش می‌دهد. بنابراین، زمان‌بندی صحیح مصرف این ماده کلیدی در دستیابی به نتایج مطلوب و پیشگیری از عوارض جانبی است.
بهترین زمان برای استفاده از رتینول
بهترین زمان استفاده از رتینول شب‌ها است، زیرا این ماده به نور خورشید حساس بوده و قرارگیری در معرض آن می‌تواند اثربخشی رتینول را کاهش داده و همچنین پوست را در برابر آسیب‌های ناشی از نور آفتاب آسیب‌پذیرتر کند.
از سوی دیگر، در زمان خواب، پوست به‌طور طبیعی در حال ترمیم خود است و این ویژگی باعث می‌شود که رتینول بتواند عملکرد مؤثرتری داشته باشد. بنابراین، استفاده شبانه از رتینول موجب تقویت فرآیند بازسازی سلولی و بهبود نتایج درمانی آن می‌شود.
استفاده از رتینول در طول روز می‌تواند ریسک بروز قرمزی، تحریک و آفتاب‌سوختگی را افزایش دهد—مواردی که نه تنها به پوست آسیب می‌زنند، بلکه مزایایی را که به دنبال آن هستید، خنثی می‌کنند.
زمانی که رتینول را در شب استفاده می‌کنید، فرصت می‌دهید تا بدون مزاحمت عوامل محیطی، عملکرد کامل خود را داشته باشد و هم‌زمان با فرآیند ترمیم پوست، بهترین نتیجه را با ایمنی بیشتر حاصل کند.¹
در چه سنی باید استفاده از رتینول را آغاز کرد؟
سن مشخصی برای شروع مصرف رتینول وجود ندارد، اما به‌طور کلی، آغاز استفاده از آن در دهه بیست زندگی برای پیشگیری از علائم پیری توصیه می‌شود.
با این حال، در برخی افراد—به‌ویژه کسانی که با آکنه دست‌وپنجه نرم می‌کنند—ممکن است مصرف رتینول زودتر آغاز شود.² این امر به دلیل خاصیت ضدآکنه و تنظیم چربی رتینول است که در جوان‌ترها نیز می‌تواند سودمند باشد.
هر چند وقت یک‌بار باید از رتینول استفاده کرد؟
فاصله زمانی مصرف رتینول به نوع پوست، قدرت محصول و این‌که آیا رتینول به‌صورت بدون نسخه (retinol) یا تجویزی (مانند ترتینوئین) تهیه شده، بستگی دارد.
هر فرد باید با توجه به ویژگی‌های پوست خود و قدرت تحمل آن نسبت به مواد فعال، الگوی مصرف خاص خود را پیدا کند تا از تحریکات پوستی جلوگیری کند و بهترین اثر را ببیند.
راهنمای کلی استفاده به این شکل است:³
- اگر برای اولین بار از رتینول استفاده می‌کنید: فقط یک‌بار در هفته شروع کنید تا واکنش پوست خود را ارزیابی کنید.
- اگر پوستتان به‌خوبی تحمل کرد: پس از چند هفته، میزان مصرف را به دو یا سه بار در هفته افزایش دهید.
- در طول زمان: برخی افراد می‌توانند به مرور به مصرف یک شب در میان یا حتی هر شب برسند—البته تنها در صورتی که پوست واکنش منفی ندهد.
- اگر دچار قرمزی، خشکی یا پوسته‌ریزی شدید: استفاده را کاهش دهید. می‌توانید برای کاهش تحریک، از مرطوب‌کننده قبل یا بعد از رتینول استفاده کنید.
رتینول زمانی بهترین نتیجه را می‌دهد که مصرف آن منظم و همراه با صبر باشد. استفاده بیش از حد و بدون آمادگی می‌تواند باعث تحریکات شدید و عقب‌گرد در روند بهبود شود.
استفاده از رتینول در روتین مراقبت از پوست
رتینول معمولاً بعد از پاک‌سازی پوست و قبل از مرطوب‌کننده استفاده می‌شود. اما اگر پوست خشک یا حساس دارید، می‌توانید از روش “ساندویچ مرطوب‌کننده” استفاده کنید؛ یعنی مرطوب‌کننده را قبل و بعد از رتینول بزنید تا اثر تحریک را کاهش دهید.
این روش به‌ویژه برای کسانی که پوست‌های حساس دارند یا در اوایل مصرف رتینول هستند، پیشنهاد می‌شود، زیرا مانعی بین پوست و رتینول ایجاد کرده و شدت جذب را کنترل می‌کند.
روش استاندارد (برای پوست‌های معمولی تا چرب):⁴
- صورت خود را پاک‌سازی کرده و به‌آرامی خشک کنید.
- چند دقیقه صبر کنید تا پوست کاملاً خشک شود.
- مقدار کمی رتینول را به‌صورت یکنواخت روی صورت بمالید.
- از مرطوب‌کننده استفاده کنید.
روش ساندویچ مرطوب‌کننده (برای پوست خشک یا حساس):
- صورت خود را بشویید و خشک کنید.
- لایه نازکی از مرطوب‌کننده بزنید.
- ۳۰ تا ۶۰ ثانیه صبر کنید (تا مرطوب‌کننده چسبناک یا چرب نباشد).
- مقدار کمی رتینول را روی صورت بزنید.
- یک‌بار دیگر مرطوب‌کننده را روی پوست بزنید.
صبح روز بعد از استفاده رتینول:
- صورت خود را تمیز کنید.
- مرطوب‌کننده بزنید.
- از ضدآفتاب با طیف وسیع استفاده کنید.
- ضدآفتاب را هر دو ساعت تجدید کنید، به‌ویژه بعد از شنا یا تعریق.⁵
در هر روشی که استفاده می‌کنید، از مقدار نخود‌فرنگی اندازه رتینول شروع کنید و از ترکیب آن با دیگر مواد فعال مانند AHA، BHA یا ویتامین C در همان شب خودداری نمایید.
بهترین و بدترین ترکیبات برای ترکیب با رتینول
موادی که همراه با رتینول استفاده می‌کنید می‌توانند تفاوت بزرگی ایجاد کنند. ترکیبات مناسب می‌توانند اثربخشی را افزایش داده و تحریکات را کاهش دهند، در حالی که ترکیبات نامناسب ممکن است باعث خشکی، پوسته‌ریزی یا تضعیف نتایج شوند.
دانستن این‌که کدام ترکیبات با رتینول سازگار هستند و کدام باید با احتیاط استفاده شوند، به سلامت و زیبایی پوست شما کمک می‌کند.
ترکیباتی که با رتینول سازگار هستند عبارتند از:⁶
- هیالورونیک اسید: آب را به درون پوست جذب می‌کند تا آن را نرم و مرطوب نگه دارد و به مقابله با خشکی ناشی از رتینول کمک می‌کند. می‌توان آن را قبل یا بعد از رتینول استفاده کرد.
- سرامیدها: ساختار پوست را تقویت می‌کنند و به حفظ رطوبت کمک می‌نمایند. این مواد قرمزی و خشکی ناشی از رتینول را تسکین می‌دهند و معمولاً در کرم‌ها یا لوسیون‌ها یافت می‌شوند.
- نیا‌سین‌آمید (ویتامین B3): پوست را آرام کرده و به کاهش قرمزی و کنترل چربی کمک می‌کند. همچنین باعث یکنواخت شدن رنگ پوست می‌شود.
- پپتیدها: به تولید کلاژن در پوست کمک می‌کنند و پوست را سفت و صاف نگه می‌دارند. این ترکیبات ملایم بوده و اغلب در سرم‌ها و مرطوب‌کننده‌ها استفاده می‌شوند.
- رزوراترول: پوست را از آسیب محافظت می‌کند و به کاهش تحریک کمک می‌نماید. همچنین از ساخت کلاژن پشتیبانی می‌کند و بهتر است قبل از رتینول در شب استفاده شود.
ترکیباتی که باید از آن‌ها اجتناب کنید یا با احتیاط استفاده نمایید عبارتند از:⁶
- AHAها و BHAها (مانند اسید گلیکولیک یا سالیسیلیک): این‌ها لایه‌بردارهای قوی هستند و ترکیب آن‌ها با رتینول می‌تواند موجب قرمزی و تحریک شدید شود. اگر قصد استفاده از هر دو را دارید، بهتر است یکی را صبح و دیگری را شب یا در شب‌های متفاوت استفاده کنید.
- ویتامین C: روشن‌کننده و محافظ پوست است، اما مصرف هم‌زمان آن با رتینول ممکن است بیش از حد تحریک‌کننده باشد. توصیه می‌شود ویتامین C را صبح‌ها و رتینول را شب‌ها استفاده نمایید.
- بنزوئیل پراکسید: برای درمان آکنه مفید است، اما ممکن است اثر رتینول را خنثی کرده و باعث خشکی شود. اگر به هر دو نیاز دارید، بنزوئیل پراکسید را صبح و رتینول را شب استفاده کنید.
- اسکراب‌ها یا لایه‌بردارهای قوی: می‌توانند عوارض جانبی رتینول را تشدید کنند. از مصرف محصولات زبر و ساینده در شب‌هایی که از رتینول استفاده می‌کنید، خودداری نمایید.
- روغن‌های اسانسی یا محصولات معطر: این مواد ممکن است پوست را تحریک کنند، به‌ویژه هنگامی که پوست در حال سازگاری با رتینول است. به جای آن، از محصولات بدون عطر و ملایم استفاده کنید.
این فهرست کامل نیست. واکنش پوست شما ممکن است با دیگران متفاوت باشد و به نوع حساسیت پوست، محصولات مورد استفاده و میزان مصرف رتینول بستگی دارد.
چه زمانی باید استفاده از رتینول را متوقف کرد؟
رتینول به‌طور کلی ایمن است، اما ممکن است عوارضی به‌همراه داشته باشد، که شدت آن‌ها بسته به غلظت محصول و دفعات مصرف متفاوت است.
عوارض شایع شامل:
- خشکی
- قرمزی
- پوسته‌پوسته شدن
- خارش
در این شرایط، مصرف را به یک‌بار هر دو یا سه روز کاهش دهید. با بهبود وضعیت پوست، می‌توان مصرف را به‌آرامی افزایش داد.
عوارض شدیدتر که کمتر از ۱۰٪ افراد را درگیر می‌کند:
- تاول
- تورم
- تشدید اگزما
- تغییر رنگ پوست
- حساسیت نوری شدید
در صورت مشاهده این علائم، بلافاصله مصرف را قطع کرده و با متخصص پوست مشورت کنید.
صبور باشید و به پوست خود گوش دهید
رتینول با تسریع روند نوسازی سلولی عمل می‌کند. این روند شامل پوسته‌ریزی، پاک‌سازی منافذ، روشن شدن لک‌ها و کاهش خطوط ریز است. اما این فرآیند به‌مرور زمان انجام می‌شود.
در چند هفته اول، علائم زیر طبیعی هستند:
- خشکی
- قرمزی
- پوسته‌ریزی
- جوش‌های گذرا (purging)
این موارد معمولاً نشانه سازگاری پوست هستند، نه واکنش منفی. با این حال:
- در صورت افزایش تحریک، مصرف را کاهش داده یا چند روز وقفه بیندازید.
- اگر پوست احساس خشکی یا کشیدگی داشت، روش “ساندویچ” را امتحان کرده یا از مرطوب‌کننده قوی‌تری استفاده کنید.
- اگر پوست به‌خوبی تحمل می‌کند، به‌آرامی دفعات مصرف را افزایش دهید، اما عجله نکنید.
- اگر مطمئن نیستید، همان سطح پایین مصرف را حفظ کنید. بیشتر لزوماً بهتر نیست.
در صورت تحریک، از اضافه کردن محصولات دیگر برای جبران خودداری کنید. به‌جای آن، روتین را ساده کرده و فقط از مرطوب‌کننده یا سرم‌های آرام‌بخش استفاده نمایید.
رتینول چقدر زمان می‌برد تا نتیجه دهد؟
در اکثر افراد، نتایج مشهود پس از ۶ تا ۱۲ هفته استفاده منظم قابل مشاهده است. پوست صاف‌تر، شفاف‌تر و جوان‌تر می‌شود، اما تنها در صورتی که مصرف ادامه‌دار و با دقت انجام شود.
نکات کلیدی
- رتینول را شب‌ها استفاده کنید تا با چرخه طبیعی ترمیم پوست هماهنگ شود.
- مصرف را آهسته و تدریجی آغاز کرده و در صورت بروز تحریک، کاهش دهید.
- آن را با محصولات ملایم و مرطوب‌کننده ترکیب کرده و از مصرف هم‌زمان ترکیبات فعال قوی خودداری کنید.
- برای مشاهده نتایج نیاز به زمان و ثبات دارید—صبور باشید و به پوست خود توجه کنید.